33. Lekcje poezji w szkole podstawowej i średniej. Różnice metodyczne.
(na podst. Stanisław Bortnowski, Jak uczyć poezji? i wykładów z metodyki oraz fr. jakiegoś artykułu z www.szkolnictwo.pl)
Co powinno być na lekcjach poezji? (w szkole średniej)
tekst drukowany, który później jest odczytywany
hipoteza interpretacyjna - szukanie ogólnego sensu utworu, jego głównej i najważniejszej myśli, wskazywanie odniesień tłumaczących ideę dzieła sztuki (w praktyce można ją zastosować np. tak - na początku lekcji uczniowie mają kilka minut, żeby zapoznać się z tekstem i zapisać na karteczkach własną hipotezę interpretacyjna, pytania pomocnicze: wiersz mówi o…; wiersz jest…, sądzę, że poeta…; wiersz czytałbym jako…; moim zdaniem tekst wiersza…; dalsza część lekcji to weryfikacja tych hipotez, każdy uczeń udowadniając swoja hipotezę, musi się odwoływać do tekstu wiersza)
nie stosujemy dychotomicznej analizy, czyli nie rozdzielamy na tekst i formę, musimy pokazywać funkcjonalność rzeczy
nie może być analizy linearnej, tzn. I linijka, II linijka, traktujemy tekst jako całość
uczymy przyswajania umiejętności analitycznych
próba interpretacji zawartych w tekście znaczeń
płaszczyzna wartościowania - ocenienia tekstu, wartościowania uczymy etapami, w starszych klasach uczymy wartościowania estetycznego; czy tekst jest oryginalny, czy nie itp.
konteksty (historyczno-literackie, historyczne, kulturalne, psychologiczne)
Bortnowski krytykuje pogadankę heurystyczną, ponieważ „grad pytań”, jakim nauczyciel zasypuje uczniów na lekcji, ogłupia ich, uniemożliwia samodzielne myślenie, poza tym w pytaniach nauczyciela jest już zawarta odpowiedź. Lepszym rozwiązaniem jest wg niego przygotowanie sobie wcześniej kilku pytań do tekstu, zapisanie ich na tablicy, albo rozdanie uczniom na kartkach i uczniowie, czytając tekst zastanawiają się nad odpowiedziami
Bortnowski nie odrzuca żadnej z metod pracy nad poezją, chociaż słabość szkolnej polonistyki widzi w nadużywaniu przez nauczycieli pogadanki heurystycznej i przecenianiu metody strukturalnej. Apeluje o uatrakcyjnienie zajęć lekcyjnych. W tym celu przypomina różne sposoby prowadzenia lekcji z poezji, np.: pracę w grupach, metodę problemową, swobodną rozmowę o wierszu, słuchanie poezji, konkurs recytatorski, przekład intersemiotyczny, metodę analogii, technikę słów - kluczy. W książce zawarte są także ciekawe pomysły autorskie, m. in.: metoda hipotezy interpretacyjnej, gry wyobraźni, czy rozmowy wstępnej o wierszu.
Prezentując tę ostatnią metodę, Stasiu stwierdza, że w praktyce szkolnej moment przygotowania do odbioru liryki bywa bagatelizowany. Autor podpowiada nauczycielom, aby przystępując do interpretacji wiersza przybliżyli uczniom kontekst, dali kilka punktów odniesienia - to ułatwia zrozumienie tekstu, zaciekawia, być może postawi młodego człowieka w sytuacji twórczej.
Bortowski proponuje schemat do analizy wiersza w klasach młodszych ( więc pewnie w gimnazjum i podstawówce)
temat wiersza
treść
środki artystycznego wyrazu
nastrój
budowa
wnioski
Edukacja literacka na szczeblu wczesnoszkolnym ma do spełnienia wielorakie zadania - powinna wprowadzić uczniów w świat literatury, rozwijać ich osobowość, kształtować postawę twórczą, a także wychowywać.
Nowoczesna koncepcja oswajania dzieci z literaturą to przejście od biernego słuchania utworu, od przypadkowego wyodrębniania osobnych składników artyzmu utworu do takiego kontaktu z utworem - dziełem sztuki słowa, który uczy umiejętności odczytywania sensu utworu a także odkrywa ogólne zasady ukształtowania wypowiedzi wiersza jako formy swoiście zorganizowanej. Podejście to ma na celu rozbudzenie wrażliwości i sprawności intelektualnej ucznia oraz sprawienie mu przyjemności. Tak ukierunkowane oswajanie dziecka z utworem wymaga jednak działań zaplanowanych i rozłożonych w czasie. Poszczególne zjawiska i pojęcia wprowadza się stopniowo, jedne po drugich. Są one etapami inicjacji usystematyzowanymi według stopnia złożoności zjawiska: od najprostszych konkretnych - takich jak rytm, słownictwo, do strukturalnie złożonych - jak relacje osobowe, ogólnych - jak kompozycja subiektywna i kreacyjność widzenia.
Metody, które na poziomie edukacji wczesnoszkolnej pozwolą uczniom wydobyć z utworu istotne elementy gry językowej:
Metoda przekładu intersemiotycznego.
Metoda czynnościowa
Układ przestrzenno - ruchowy
1