Polski system prawa nie doczekał się legalnej definicji zawodów zaufania publicznego. Jednak ustawodawca posługuje się tym określeniem w art. 17 Konstytucji RP, zgodnie z którym "w drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony".
W Polsce nie zdecydowano się na wprowadzenie do systemu prawnego definicji zawodów zaufania publicznego. W praktyce przyjęło się, iż mianem zawodu zaufania publicznego określa się profesje polegające na wykonywaniu zadań o szczególnym charakterze z punktu widzenia zadań publicznych, troski o realizację interesu publicznego.
Tego rodzaju zawód charakteryzuje się tym, iż:
- jest wykonywany przez osoby mające kwalifikacje określone w przepisach właściwych dla danego zawodu;
- jest wykonywany w formach określonych w przepisach właściwych dla danego zawodu;
- wiąże się z przynależnością do samorządu zawodowego;
- tworzy szczególną więź zaufania między osobą wykonującą zawód i świadczącą usługi na rzecz klienta a klientem;
- wiąże się z dostępem do informacji dotyczących sfery prywatności osoby fizycznej lub tajemnicy przedsiębiorcy;
- gwarantuje, że informacje uzyskane przez wykonującego zawód stanowią, w zakresie wynikającym z przepisów właściwych dla danego zawodu, tajemnicę zawodową, której ujawnienie może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w przepisach ustawowych;
- posiada zasady etyczne jego wykonywania.
Wspólną cechą wszystkich zawodów zaufania publicznego jest zrzeszanie się ich przedstawicieli w samorządach zawodowych. Artykuł 17 ust. l konstytucji określa podmiotowy charakter samorządów zawodowych. Zgodnie z przywołaną regulacją prawną samorządy stanowią jednostki organizacyjne zrzeszające osoby wykonujące zawody zaufania publicznego. Tak określony samorząd jest zrzeszeniem osób fizycznych wykonujących określoną działalność zawodową osobiście, zatem ustawodawca wykluczył członkostwo osób prawnych w tego rodzaju samorządach.
Przyjmuje się, iż osoby wchodzące w skład samorządu zawodu zaufania publicznego powinny posiadać dwa rodzaje zdolności: zdolność zawodową, tzn. przygotowanie do wykonywania tego zawodu co wykonywany przez innych członków korporacji, i zdolność do wykonywania go na poziomie i w zakresie, który może być uznany za wystarczający, aby spełniał kryteria zaufania publicznego. Podstawowym zadaniem samorządów zawodowych jest stanie na straży ważnych interesów społecznych.
Samorząd tworzony jest przez środowiska, które charakteryzują się szczególnym rodzajem wiedzy, jak również mają wpływ na istotne dla każdej osoby sprawy, np. zdrowie, ochrona prawna, inwestycje finansowe itp. Tym samym samorządy nie mogą być kontrolowane przez osoby z zewnątrz. Przyznaje się im zatem przywileje, jakich nie posiada żadna inna grupa działająca na rynku, mając nadzieję, iż zostaną one wykorzystane do ochrony społeczeństwa. Konsekwencją utworzenia takiego samorządu jest oczywiście nadanie wykreowanej korporacji zawodowej określonych uprawnień.
Do uprawnień tych należy zaliczyć: możliwość podejmowania działań o charakterze władztwa administracyjnego dotyczących członków korporacji, a także posiadanie określonej niezależności od czynników zewnętrznych, np. organów administracji rządowej. Nadanie tego rodzaju przywilejów ma oczywiście na celu spełnienie konstytucyjnego obowiązku sprawowania pieczy. W praktyce oznacza to, że ustawodawca w sposób normatywny określił przysługujące samorządowi kompetencje oraz granice niezależności.
Obecnie istnieją następujące samorządy zawodów zaufania publicznego:
adwokatów,
aptekarzy,
architektów,
biegłych rewidentów,
doradców podatkowych,
diagnostów laboratoryjnych,
inżynierów budownictwa,
komorników,
kuratorów sądowych,
lekarzy i lekarzy dentystów,
lekarzy weterynarii,
notariuszy,
pielęgniarek i położnych,
psychologów,
radców prawnych,
rzeczników patentowych,
urbanistów.