O ś r o d k o w y U k ł a d N e r w o w y
____________________________________________________________________
Podział układu nerwowego
Układ nerwowy dzieli się na układ nerwowy ośrodkowy i obwodowy
Do ośrodkowego układu nerwowego zalicza się: mózgowie i rdzeń kręgowy
Mózgowie składa się z 3 zasadniczych pęcherzyków mózgowych pierwotnych, wykształcających się z cewy nerwowej. Pierwszy i trzeci dzielą się na dwa pęcherzyki mózgowe wtórne.
________________________________________________________________________________------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Kresomózgowie:
parzyste:
płaszcz
a) kora mózgu
b) wyspa
c) hipokamp
d) węchomózgowie
jądra podstawne
istota biała półkul
komory boczne
nieparzyste:
ciało modzelowate
spoidło dziobowe
przegroda przezroczysta
sklepienie
blaszka krańcowa
Płaszcz- istota szara okrywająca półkulę. Do płaszcza zaliczymy: korę mózgu- płaszcz nowy, wyspę, hipokamp- płaszcz dawny . Do płaszcza przenikają liczne aksony z pnia mózgu
Kora mózgu- pokrywa powierzchnię górno-boczną, prawie całą powierzchnię dolną i około połowę powierzchni przyśrodkowej półkuli. Dominują komórki piramidalne, komórki gwieżdziste i komórki wrzecionowate
Nazwy części kory |
Pola Brodmana |
Biegun czołowy |
10 |
Zakręty oczodołowe |
47,11 |
Dodatkowe pole ruchowe |
6 |
Kora przedruchowa |
8,9,10 |
Kora ruchowa |
4 |
Kora czuciowa |
3,2,1 |
Kojarzenie czuciowe |
5 |
Pole ruchowe mowy |
44 |
Kora wzrokowa |
17 |
Kojarzenie wzrokowe |
18,19 |
Kora słuchowa |
21,22 |
Biegun skroniowy |
38 |
Zakręt skroniowy dolny |
20 |
Podział kory mózgu:
bruzda środkowa- biegnie żyła zespalająca górna
bruzda boczna- od zagłębienia pomiędzy birgunem skroniowym a płatem czołowym
bruzda obręczy- otacza od zewnątrz zakręty obręczy
Korę mózgu dzielimy na:
płat czołowy- zakręty: przyśrodkowy
czołowy górny
czołowy środkowy
czołowy dolny
czołowy przyśrodkowy
płacik okołośrodkowy
zakręty oczołodołowe
płat ciemieniowy- zakręty: zaśrodkowy
płacik ciemieniowy górny
płacik ciemieniowy dolny
płat skroniowy- zakręty: skronowy górny
skroniowy środkowy
skroniowy dolny
płat potyliczny: zakręty:potyliczne
klinek
potyliczno-skroniowy( językowaty)
wyspa- część płaszcza położoną na dnie dołu bocznego mózgu. Przykrywające ją części nazwane są wieczkami: czołowym, czołowo- ciemieniowym i skroniowym. Wyspę otacza bruzda okolona wyspy, a od istoty dziurkowanej przedniej jest oddzielona progiem wyspy. Składają się na nią trzy pola: pole wyspy bezziarniste, pole wyspy prawie bezziarniste, pole wyspy ziarniste. Podrażnienie przedniej części wyspy powoduje halucynacje smakowe i węchowe i zaburzenia autonomiczne. Tylna część wyspy ma powiązanie z ośrodkiem słuchu
Hipokamp- zwany rogiem Ammona. Wyniosłość części płaszcza. Część przednia- stopa hipokampa, do części tylnej dochodzi zakończenie odnogi sklepienia. Zbudowany jest z komórek piramidalnych ułożonych w 4 polach.
Węchomózgowie- dzieli się na część obwodową i ośrodkową;
Obwodowa: opuszka węchowa- przechodzi w trójkąt węchowy
Ośrodkowa: struktury biegnące wewnętrznie: nawleczka szara, , zakręt tasiemeczkowy, zakręt zębaty
Struktury biegnące zewnętrznie: zakręt obręczy
Całkowite wyłączenie funkcji płaszcza oznacza zanik wyższych czynności nerwowych( mowa, ruchy, emocje, pamięć) z zachowanym oddychaniem i czynnością pnia mózgu
Jądra podstawne- skupienia istoty szarej w obrębie kresomózgowia parzystego, a więc w obrębie półkul. Zaliczmy do nich
ciało prążkowane: przechodzą przez nie blaszki istoty białej. Dzieli się na jądro ogoniaste i soczewkowate
przedmurze- wąska istota szara, przebiega między podstawą jądra soczewkowatego a wyspą. Ku dołowi łączy się z ciałem migdałowatym i istotą dziurkowaną przednią. Można podzielić na przedmurze grzbietowe i brzuszne
ciało migdałowate- znajduje się w płacie skroniowym. Podrażnienie powoduje reakcje autonomiczne i emocjonalne o charakterze obronnym( wzmożone wydzielanie śliny, rozszerzenie źrenic)
Istota biała półkul
Znajduje się pomiędzy płaszczem,a komorami bocznymi.
Składa się z :
włókna nerwowe kojarzeniowe- zespalają poszczególne części płaszcza w obrębie tych samych półkul
włókna nerwowe spoidłowe- zespalają ze sobą struktury odrębnych półkul
włókna nerwowe rzutowe- zespalają płaszcz ze strukturami leżącymi poniżej
Komora boczna; znajduje się wewnątrz półkuli jej ściany tworzy istota biała półkuli i istota szara kresomózgowia. Wewnątrz komory znajduje się płyn mózgowo rdzeniowy
W komorze można wyróżnić:
róg czołowy, czyli przedni
część środkowa, w niej znajduje się trzon jądra ogoniastego
róg potyliczny, czyli tylny
róg skroniowy, czyli dolny
Kresomózgowie nieparzyste
Ciało modzelowate- zwane spoidłem wielkim. Zbudowany głównie z włókien nerwowych spoidłowych tworzących połączenie półkul
Spoidło dziobowe- między blaszką krańcową a słupami sklepienia. Bierze udział w tworzeniu ściany przedniej komory trzeciej
Przegroda przezroczysta- zbudowana ze skupień istoty szraej oraz włókien nerowych kojarzeniowych . Przy uszkodzeniu występuje tzw. wściekłość przegrodowa lub stany depresyjene
Sklepienie- zespala ciała suteczkowate z hipokampem.
Miejsce połączenia pasm- trzon sklepienia, ku przodowi przechodzi w słupy sklepienia, ku tyłowi w odnogi sklepienia
Blaszka krańcowa- pasmo istoty białej pomiędzy blaszką dziobową a skrzyżowaniem wzrokowym
________________________________________________________________________________------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Międzymózgowie
Zaliczmy: wzgórzomózgowie, podwzgórze, spoidło nadwzgórzowe, komora trzecia i niskowzgórze
Wzgórzomózgowie dzieli się na wzgórze,zawzgórze i nadwzgórze
a) wzgórze: największe skupienie istoty szarej we wzgórzomózgowiu. Jest podzielone pasamami istoty białej, zwanymi blaszkami rdzeniowymi
b) zawzgórze: należą do niego ciała kolankowate boczne i przyśrodkowe
c) nadwzgórze: uzdeczki, szyszynka
Podwzgórze:
stanowi dno komory trzeciej
zaliczmy do niego: pole przedwzrokowe, skrzyżowanie wzrokowe i pasma wzrokowe, guz popielaty, przysadkę z lejkiem i ciała suteczkowate
Komora trzecia
szczelinowata przestrzeń położona w płaszczyźnie pośrodkowej
ograniczona ścianami: dolną- podwzgórze, górną-splot naczyniówkowy komory trzeciej, sklepienie i ciało modzelowate, ściany boczne- przyśrodkowe powierzchnie wzgórz, przednią- blaszka krańcowa, spoidło dziobowe, słupy sklepienia z zawartą przegrodą przezroczystą, tylną- spoidło uzdeczek
Niskowzgórze- miejsce połączenia wzgórza, podwzgórza i torebki wewnętrznej w konary mózgu
Śródmózgowie
Do śródmózgowia zaliczmy: konary mózgu, wodociąg mózgu
Konary mózgu- przebiegają pomiędzy półkulami a mostem. Konary są podzielone na dwie części: część brzuszną i część grzbietową.
Wodociąg śródmózgowia- wąski kanał przebiegający w płaszczyźnie pośrodkowej lub w jej pobliżu, łączący komorę 3 z komorą 4. Wejście do kanału znajduje się w ścianie tylnej komory trzeciej, poniżej spoidła nadwzgórzowego, a ujście do komory czwartej w jej części górnej na wysokości bruzdy pośrodkowej. Ściany wodociągu śródmózgowia tworzy istota szara środkowa pokryta wyściółką.
Pokrywa śródmózgowia jest utworzona przez blaszkę pokrywy, wzgórki dziobowe i ogonowe oraz ramiona wzgórków
________________________________________________________________________________------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Tyłomózgowie wtórne
Zaliczmy: most i móżdżek
Most- dzieli się na powierzchnię przednią i tylną
Powierzchnia przednia mostu- wyraźne poprzeczne prążkowanie, jest wypukła. W płaszczyźnie pośrodkowej przebiega bruzda podstawna, a bocznie opuszki mostu. Następnie most zwęża się i przechodzi w konary środkowe móżdżku, które wnikają do półkul móżdżku
Powierzchnia tylna mostu- stanowi środkową część dna komory czwartej i jest pokryta istotą szarą środkową. Na jej granicy z powierzchnią tylną rdzenia przedłużonego znajdują się prążki rdzenne komory czwartej
Móżdżek-środkowe ograniczenie komory czwratej. Powierzchnią górną przylega do płatów potylicznych, a powierzchnią dolną do rdzenia przedłużonego. Można w nim wyróżnić robaka oraz półkule móżdżku.
Budowa móżdżku:
powierzchnia górna: płacik środkowy, skrzydło płacika środkowego, czub, płacik czworokątny, spadzistość, płacik prosty
szczelina pozioma-oddziela
powierzchnia dolna:guz robaka, płacik półksiężycowaty ogonowy lub dolny, piramida robaka, płacik dwubrzuścowy, czopek robaka, migdałek móżdżku, grudka, kłaczek
Języczek robaka nie ma odpowiednika w półkulach.
________________________________________________________________________________------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Rdzeniomózgowie
1.Rdzeń przedłużony
Komora czwarta
Wyróżni się dno komory czwartej o pokrywkę
Dno- składa się z dwóch trójkątów równoramiennych zwróconych podstawami do siebie.
Górny trójkąt utworzony jest przez powierzchnie górne mostu i części dolnych konarów mózgu, trójkąt dolny przez- powierzchnię górną rdzenia przedłużonego. W kącie górnym komora łączy się z wodociągiem mózgu. Przez środek komory przebiega bruzda pośrodkowa. Dno wysłane jest istota szarą środkową. Znajdują się ośrodki autonomiczne rdzenia przedłużonego i jądra nerwów czaszkowych od V do XII
Pokrywa- dzieli się na część górną, środkową i dolną
Górna- przez zasłonę rdzeniową dziobową
Środkowa- móżdżek, część pomiędzy jego języczkiem a grudką robaka
Dolna- dwie zasłony ogonowe
Jądra nerwów czaszkowych
Nerwy ruchowe:
nerw okruchowy (III)
nerw bloczkowy (IV)
nerw odwodzący (VI)
nerw dodatkowy (XI)
nerw podjęzykowy (XII)
Nerwy czuciowe:
nerwy węchowe (I)
nerw wzrokowy (II)
nerw przedsionkowo- ślimakowy (VIII)
Nerwy mieszane:
nerw trójdzielny ( V)
nerw twarzowy ( VII)
nerw językowo-gardłowy (IX)
nerw błędny (X)
Nerwy zawierające włókna przywspółczulne
nerw okruchowy (III)
nerw twarzowy (VII)
nerw językowo-gardłowy (IX)
nerw błędny (X)
Rdzeń kręgowy
Rdzeń kręgowy- można wyróżnić część szyjną, piersiową, lędźwiową, krzyżową i guziczną.
Zgrubienia:
szyjne
lędźwiowo-krzyżowe
Na wysokości L1-L2 zwęża się tworząc stożek rdzeniowy, którego przedłużeniem jest nić rdzeniowa( końcowa), sięgająca do drugiego kręgu krzyżowego. Jej część nie zawiera tkanki nerwowej, opuszcza kanał krzyżowy, dochodząc do drugiego kręgu guzicznego i kończy się na powierzchni tylnej kości guzicznej jako więzadło guziczne.
Z rdzeniem kregowym łaćzą się korzenie brzuszne i grzbietowe, od 31 do 33 par nerwów rdzeniowych.
Segmenty rdzenia kręgowego:
szyjne- 8 par
piersiowe- 12 par
lędźwiowe- 5 par
krzyżowe- 5 par
guziczne-1-3 par
Opony mózgowia
Opona twarda mózgowia- dzieli się na blaszkę włóknistą zewnętrzną, zwaną listkiem okostnowym, bogato unaczyniona i unerwiona, pełni funkcje okostnej oraz blaszkę włóknistą wewnętrzną, zwaną listkiem mózgowym, okrywającą mózgowie.
Pajęczynówka- zbudowana z włókien siateczkowych, ścisle przylega do opony twardej, oddzielonej od niej przestrzenią podtwardówkową. Pomiędzy pajęczynówką a oponą miękką znajduje się opona podpajęczynówkowa, zawierająca płyn mózgowo-rdzeniowy . W pajęczynówce występują ziarnistości pajęczynówki, które wnikają głównie do zatoki strzałkowej górnej i zatok bocznych.
Zbiorniki podpajęczynówkowe: zbiornik móżdźkowo—rdzeniowy, dołu bocznego mózgu, skrzyżowania. Jama podpajęczynówkowa tworzy zbiornik lędźwiowy
Opona miękka mózgowia( naczyniowa)- przylega bezpośrednio do płaszcza wnikając w bruzdy i zagłębienia.
Krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego
Skład płynu mózgowo-rdzeniowego:
potas
białko
glukoza
chlorek sodowy
Organizm ludzki wytwarza ok. 600-700 ml płynu mózgowo-rdzeniowego.
Komory boczne- wytwarzany przez sploty naczyniówkowe
▼
komora trzecia
▼
wodociąg
▼
komora czwarta
▼
jama podpajeczynówkowa
▼
Koło tętnicze mózgu:
tętnica szyjna wewnętrzna - lewa i prawa
tętnica przednia mózgu - lewa i prawa
tętnica łącząca przednia - pojedyncza
tętnica łącząca tylna - lewa i prawa
tętnica tylna mózgu - lewa i prawa