INSTYTUCJE M/N

• dążenie do stabilizowania i porządkowania wzajemnej współpracy oraz różnych sfer i dziedzin stos. m/m

1. Organizacje m/n

• celowy, wielostr. związek państw, utworzony na mocy zawartego m/nimi porozumienia i wyposażony w system stałych organów

• regularność posiedzeń organu plenarnego, zasady podejmowania decyzji, stały personel (sekretariat), siedziba + budżet

• umowa m/n lub „w drodze uchwał akceptowanych faktycznie przez członków”

• „organizacje mieszane” -> niepowstałe na mocy umowy m/n -> pozarządowe

• stały i spójny zespół norm: cele i zadania, członkowstwo, prawa i obow., struktura i kompetencje organów, decyzje, finansowanie -> zazwyczaj statut

• organy:

- plenarne

- wykonawczy

- administracyjny

- sądowniczy

- m/parlamentarny - delegaci parlamentów krajowych (OBWE, RE, UZE)

Funkcje

• regulacyjna

- kształtowanie norm o char. prawnym, polit. i moralnym: prawo wewn. wiążące normy dla państw lub innych podmiotów, rozwój prawa umownego, zawieranie umów m/n

• kontrolno - korygująca

- kontrola przestrzegania przez państwa przyjętych norm oraz nakłanianie ich do postępowania zgodnie z wzorem

- ILO, WTO

• operacyjna

- świadczenia usług państwom człon. lub innym podmiotom

- badania, raporty, studia, analizy, prognozy

- pomoc rozwojowa, humanitarna, pożyczki, rozwiązywanie problemów polit., „odbudowa” państwa po konflikcie

Podział wg przestrzennego zakresu członkostwa:

1. powszechne - otwarte dla wszystkich (ONZ, MFW, BŚ, MOP)

2. regionalne - dla państw z określonego regionu

3. niezwiązane z żadnym regionem - państwa z różnych kontynentów na podst. określonych kryteriów (OEDC, OPEC)

Podział wg przedmiotowego zakresu kompetencji:

1. wszechstronne (ogólne, uniwersalne) - szeroki zakres kompetencji, różne sfery i dziedziny życia

2. wyspecjalizowane (funkcjonalne) - specyficzne funkcje w określonym obszarze życia społ.

• gospodarcze

• polit. - wojskowe

• w sferze socjalnej (WHO, ILO)

• w dziedzinie kultury (UNESCO)

• techniczne (UPU, ITU, ICAO)

• organ. integracyjne: WE, EFTA, Mercosur, CARICOM, ASEAN, ECOWAS i koordynacyjne

2. Instytucje m/n w szerokim rozumieniu

• względnie trwałe typy aktywności m/n, kształtujące wymagania i oczekiwania państw w ramach wyznaczonych przez nie relacji

• trwałe systemy regulujące aktywność m/n

1. Normy prawne i ich zespoły

• powszechne zasady prawa m/n z Deklaracji zasad p.m. (ZO ONZ, 1970)

- zakaz groźby lub użycia siły

- obow. pokoj. załatwiania sporów

- zakaz ingerencji w kompetencje wewn. państw

- obow. współpracy zgodnie z Kartą NZ

- równouprawnienie i samostanowienie narodów

- suwerenna równość państw -> „konstytucyjna zasada”!

- wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań m/n

• sektorowe instytucje prawne

- prawo dyplom., konsul., morza, traktatowe, wojenne

2. Normy pozaprawne i ich zespoły oraz utrwalone praktyki

• obyczaj m/n

- kurtuazja m/n: ceremoniał i protokół dyplom.

• moralność m/n

- zasada solidarności i pomocy w przypadku kataklizmy, głodu, uwięzienia z powodów polit.

• normy polityczne

- wyraźnie określone i przyjęte przez państwa, ale bez rygoru prawnego

- porozumienia pozaprawne: deklaracje konf. m/n, uchwały organ. m/n, komunikaty ze spotkań dwu- lub wielostr.

- sankcje polit.

• utrwalone statusy i role m/n

- wielkie mocarstwa

• równowaga sił

- praktyki jej osiągania, np. tworzenie sojuszy

3. Uregulowane formy współpracy m/n

• organizacje m/n

• agencje m/n

• organy m/n: stałe komisje i komitety m/n

• mniej sformalizowane struktury współpracy, np. G-8

*Reżim m/n - zespół wzajemnie powiązanych instytucji regulujących określone sfery rzeczywistości m/n (normy, organy, procedury, mechanizmy)

Instytucje:

• polit.

• gosp.

• wojskowo - strateg.

• kult.

• inne

3. Rozwój współczesnych instytucji m/n

Instytucjonalizacja - postępujący proces ilościowego i jakościowego rozrostu instytucji m/n

• przyspieszony rozwój internacjonalizacji i współzależności m/n

• rozwiązywanie wszystkich problemów m/n na poziomie państwa niemożliwe

1. Zwiększanie liczby

• przed II WŚ - 48 org. m/rząd, 2005 - 244

2. „Ekspansja horyzontalna”

• rozszerzanie zakresu przedmiot.

• instytucjonalizacja sfer. pozapolit.

3. Rozwój istniejących

• erozja, „uśpienie”, rozkład lub dynamika

• rozrost organizacyjny i biurokratyczny

4. Funkcje instytucji m/n

• regulacyjna

- stwarzanie i określanie ram organizacyjnych oraz normatywnych dla działań i oddziaływań m/n

- kształt ogólnego i dziedzinowego porządku m/n

- wpływ na upodabnianie się działań poszczególnych uczestników

- ograniczanie partykularności i żywiołowości ich działania

- możliwość porozumiewania się państw i rozwiązywania sporów

• stabilizacyjna

- utrwalenie i ochrona status quo w zinstytucjonalizowanych sferach i dziedzinach stos. m/n

- stabilizacja wzajemnych oczekiwań uczestników

- zwiększanie poczucia bezp. i pewności w środ. m/n

• legitymizacyjna

- potwierdzanie, uzasadnianie i usprawiedliwanie określonych wartości, interesów, celów i działań

5. Znaczenie instytucji w stos. m/n

• chronią pluralizm i poliarchię stos. m/n przed przekształceniem się w anarchię

• ograniczają żywiołowość życia m/n, indywidualizm i awanturnictwo

• krępują działania i oddziaływania uczestników, zmuszając ich do umiaru

• kurczenie się efektywnej autonomii i swobody państw

• redukują niepewność i ryzyko wynikające z uczestnictwa w życiu m/n

• ograniczają ryzyko i koszty kooperatywnego i kompromisowego zachowania -> jednorazowe ustępstwa nie są porażką

• sprzyjają postępowi porozumienia m/n

• niekiedy przedłużają, zaostrzają lub generują problemy (rezolucja RB pop. prawo do samostanowienia Kaszmiru z 1948 zaostrzyła spór między Indiami i Pakistanem, pomoc FAO dla Afryki)

• przerost funkcji

• nie mają monopolu na wiedzę

---