4| Otrzymywanie i charakter chemiczny tlenków

Tlenki otrzymuje się przeważnie przez spalanie, czyli reakcję danego pierwiastka z tlenem albo utlenianie niższego tlenku do wyższego:

2Mg + O₂
2MgO

S + O₂
SO₂

2SO₂ + O₂
2SO₃

Tlenki powstają również w procesie termicznego rozpadu soli i wodorotlenków:

CaCO₃ -T
CaO + CO₂


Ca(HCO₃)₂ -T
CaCO₃
+ H₂O + CO₂


Ca(OH)₂ -T
CaO + H₂O

Ze względu na charakter chemiczny, dzielimy tlenki na cztery grupy:

1. Tlenki kwasowe - są to przeważnie tlenki niemetali (choć znane są również kwasowe tlenki metali, np. CrO₃). Niektóre z tlenków kwasowych zwane są bezwodnikami kwasowymi, jako że reagując z wodą dają kwasy:

SO₃ + H₂O
H₂SO₄
Tlenki kwasowe reagują ponadto z zasadami dając sól i wodę:

CO₂ + 2NaOH
Na₂CO₃ + H₂O

2. Tlenki zasadowe - są to zawsze tlenki metali. Część z nich, mianowicie tlenki litowców i berylowców, zwane są również bezwodnikami zasadowymi, jako że reagując z wodą dają zasady:

Li₂O + H₂O
2LiOH
Tlenki zasadowe reagują z kwasami dając sól i wodę:

Na₂O + H₂SO₄
Na₂SO₄ + H₂O

3. Tlenki amfoteryczne - liczna grupa tlenków, przeważnie tlenki półmetali i niektórych metali (np. BeO, Al₂O₃, PbO, ZnO). Ich wyjątkowość polega na tym, że reagują zarówno z kwasami, jak i z zasadami:

z kwasem: ZnO + 2HCl
ZnCl₂ + H₂O,

z zasadą: ZnO + 2NaOH
Na₂ZnO₂ + H₂O
Z wodą reagują niechętnie lub wcale, najczęściej są w niej nieropuszczalne.

4. Tlenki obojętne - niewielka grupa tlenków, nie reagują ani z zasadami, ani z kwasami (np. CO, NO, SiO).


Inną właściwością chemiczną tlenków kwasowych i zasadowych jest to, że reagują one pomiędzy sobą, dając sól. Przykładowo w reakcji kwasowego tlenku krzemu (IV) z zasadowym tlenkiem potasu powstaje sól - krzemian potasu (K₂O + SiO₂
K₂SiO₃). Więcej o roli tlenków w otrzymywaniu soli przeczytasz w tekście Sole.

---