[edytuj] Zasady nazywania tlenków

• Nazwę tlenku tworzy się przez podanie wartościowości, lub stopnia utlenienia pierwiastka w nawiasie, na końcu nazwy.

• CO₂ - tlenek węgla(IV) lub tlenek węgla(+4)

• CO - tlenek węgla(II) lub tlenek węgla(+2)

• Na₂O - tlenek sodu

• Fe₂O₃ - tlenek żelaza(III) lub tlenek żelaza(+3)

• Przez dodanie przedrostków liczebnikowych (di-2, tri-3, tetra-4, penta-5, heksa-6, hepta-7, okta-8), które odpowiadają wartościowością indeksów stechiometrycznych (ditlenek, tritlenek itd.).

• CO₂ - ditlenek węgla

• CO - tlenek węgla

• Fe₂O₃ - tritlenek diżelaza

• Gdy w cząsteczce występuje ugrupowanie nadtlenkowe -O-O- nazwę obdarzamy przedrostkiem nad-, gdy występuje anionorodnik *O-O| z jednym niesparowanym elektronem oraz kation metalu nazwę obdarzamy przedrostkiem "-ponad", a gdy występuje wiązanie pomiędzy atomami pierwiastka (nie tlenu), to nazwę obdarzamy przedrostkiem pod-.

• K−O−O−K nadtlenek potasu

• K[+]*O−O| ponadtlenek potasu

• |N=N|−>O podtlenek azotu(+2)

[edytuj] Otrzymywanie tlenków

[edytuj] Utlenianie pierwiastków

pierwiastek + tlen → tlenek

• 2Mg + O₂ → 2MgO

• 2H₂ + O₂ → 2H₂O

[edytuj] Utleniania niższych tlenków

niższy tlenek + tlen → wyższy tlenek

• 2CO + O₂ → 2CO₂

• 2NO + O₂ → 2NO₂

[edytuj] Rozkład soli nietrwałych kwasów tlenowych

kwas tlenowy → tlenek 1 + tlenek 2

• CaCO₃ → CaO + CO₂

• Na₂SO₃ → Na₂O + SO₂

[edytuj] Rozkład niektórych wodorotlenków

wodorotlenek → tlenek 1 + tlenek 2 (woda)

• 2Al(OH)₃ → Al₂O₃ + 3H₂O

• Cu(OH)₂ → CuO + H₂O

[edytuj] Rozkład kwasów nietrwałych

kwas → tlenek 1 + tlenek 2 (woda)

• H₂CO₃ → CO₂ + H₂O

• H₂SO₃ → SO₂ + H₂O

[edytuj] Podział

Zdolność do reakcji z kwasami i zasadami pozwala podzielić tlenki:

1. Tlenek kwasowy to taki tlenek, który w warunkach normalnych reaguje z roztworami zasad z wytworzeniem soli i wody. Zachowuje się tak przeważająca większość tlenków niemetali, większość tlenków półmetali i niektóre wyższe tlenki metali. Większość z nich reaguje z wodą, a produktem takiej reakcji jest kwas. Często przytaczanym przykładem jest tlenek siarki(VI).

2. Tlenek zasadowy to taki tlenek, który reaguje z kwasami, z wytworzeniem soli i wody. Jeżeli reaguje z wodą, produktem tej reakcji jest wodorotlenek. Zasadowe są tlenki metali alkalicznych (litowców) i metali ziem alkalicznych(berylowców), na przykład tlenek wapnia.

3. Tlenek amfoteryczny to taki tlenek, który nie reaguje z wodą, natomiast może reagować z mocnymi kwasami i mocnymi zasadami, tworząc sole - wobec mocnych kwasów zachowują się jak tlenki zasadowe, a wobec mocnych zasad jak tlenki kwasowe. Amfoteryczny jest między innymi tlenek glinu.

4. Tlenek obojętny to taki tlenek, który nie reaguje ani z kwasami, ani z zasadami. Z wodą zresztą też nie. Typowym tlenkiem obojętnym jest czad (tlenek węgla(II)).

Dodatkowo tlenki można podzielić na reagujące i niereagujące z wodą. Podział jest wówczas następujący:

1. tlenki reagujące z wodą:

1. kwasowe:

• niemetali, np. SO₂, NO₂

• metali, np. CrO₃, Mn₂O₇

2. zasadowe:

• metali, np. K₂O, CaO

amfoteryczne:

• półmetali, np. As₂O₃

• metali, np. V₂O₅

• tlenki niereagujące z wodą:

1. amfoteryczne:

• półmetali, np. GeO₂

• metali, np. Al₂O₃, BeO, ZnO

• o charakterze zasadowym:

• metali, np. CrO, NiO

• o charakterze kwasowym:

• niemetali, np. SiO₂

• metali, np. MoO₃

• obojętne:CO, SiO, NO, N₂O

Ważniejsze tlenki

Do najbardziej znanych tlenków zaliczyć można:

• H₂O - tlenek wodoru, czyli woda

• N₂O - czyli podtlenek azotu znany jako gaz rozweselający

• SO₂ - czyli dwutlenek siarki (poprawnie: tlenek siarki(IV)) - obecny w spalinach

• CO - tlenek węgla (poprawnie: tlenek węgla(II)) - toksyczny gaz obecny w spalinach

• CO₂ - dwutlenek węgla (poprawnie: tlenek węgla(IV)) - obecny w tzw. wodzie gazowanej

• MgO - tlenek magnezu - czyli inaczej magnezja

• CaO - tlenek wapnia - czyli inaczej wapno palone

• TiO₂ - czyli dwutlenek tytanu, składnik bieli tytanowej

• SiO₂ - krzemionka

• Cr₂O₃ - tlenek chromu, czyli zieleń chromowa

• CrO₃ - tlenek chromu

Ważniejsze nadtlenki

• H₂O₂ - czyli nadtlenek wodoru, czyli woda utleniona

Metody otrzymywania tlenków i ich reakcje

Otrzymywanie tlenków:

1. Reakcja pierwiastka z tlenem: 4Al + 3O₂ →2Al₂O₃

Mg + O₂→MgO,

S + O₂→ SO₂;

2.Reakcja utlenianie niższych tlenków: 2SnO + O₂→ 2SnO₂

SO₂ + O₂→ SO_3,

CO + O₂→ CO₃;

3. Reakcja redukcji wyższych tlenków: 2SnO + O₂→ 2SnO₂

CO₂ + C→ 2CO,

CO₂ + Mg→ MgO + CO;

4. Reakcja rozkładu termicznego soli: CaCO₃→ CaO + CO₂,

MgSO₃→ MgO + SO₂;

5. Reakcja rozkładu wodorotlenków: Cu(OH)₂→ CuO + H₂O,

Fe(OH)₂→ FeO + H₂O;

6. Reakcja utleniania związków chemicznych:

CH₄ + 2O₂→CO₂+ 2H₂O,

4NH₃ + 5O₂→ 4NO + 6H₂O;

7. Reakcja rozkładu wyższych tlenków na niższe:N₂O₃→NO + NO₂

2H₂O₂→ 2H₂O + O₂;

8. Reakcja nietrwałych kwasów tlenowych:H₂CO₃→ H₂O + CO₂;

H₂SO₃→H₂O + SO₂;

Reakcje, którym ulegają tlenki:

Tlenki mogą reagować z różnymi związkami chemicznymi dając różnorodne produkty.

1. Tlenek kwasowy + woda→ kwas tlenowy;

2. Tlenek kwasowy + zasada→ sól;

3. Tlenek zasadowy + woda→ wodorotlenek;

4. Tlenek zasadowy + kwas→ sól;

5. Tlenek kwasowy + tlenek zasadowy→ sól

---