Otrzymywanie płynów kosmetycznych

Ad. 1. Płyny kosmetyczne

Płyny i toniki są wyrobami kosmetycznymi stosowanymi do doraźnego oczyszczania skóry, dającymi uczucie świeżości po użyciu. Wiele z nich ma działanie nawilżające a nawet natłuszczające i pobudza przemiany fizjologiczne w skórze właściwej. Niektóre z nich mają działanie ściągające, np. płyny po goleniu.

Płyny kosmetyczne ze względu na zastosowanie dzieli się na : oczyszczające, pobudzające, odżywcze, chłodzące, , po goleniu, do utrzymania higieny osobistej, specjalne.

Skład płynów do pielęgnacji ciała jest bardzo różny, zależny od przeznaczenia i jakości wyrobu. Podstawą są roztwory wodne z dodatkiem alkoholu etylowego(~30-75%) i odpowiednich środków o różnym działaniu, zależnie od przeznaczenia płynu.

1. Płyny do zmywania twarzy

Podstawowymi składnikami takich płynów są:

- kwasy owocowe AHA (np. cytrynowy, winowy, mlekowy), soki owocowe i warzywne(np. ogórkowy), wyciągi ziół (np. rumianek, tymianek, kwiat lipy), substancje biologicznie czynne (witaminy, lecytyna) i inne ( korzeń żeń-szeń, aloes);

- substancje dezynfekcyjne i ściągające(np. kwas salicylowy, kwas borowy, kamfora, tymol, rezorcyna, boraks, ałun, mentol, roślinne wyciągi z szałwi, rozmarynu i kory dębu). Dodatek 3-5% gliceryny, sorbitu i poliglikolu działa korzystnie na utrzymanie ciśnienia międzykomórkowego w tkankach i dzięki zachowaniu pewnej ilości wody w powierzchniowych warstwach skóry nadaje jej elastyczność i miękkość. Do cery tłustej stosuje się płyny o większej zawartości alkoholu, chociaż obecnie odchodzi się od stosowania wyższych stężeń alkoholu w kosmetykach. Bardzo ważnym składnikiem tych preparatów jest kompozycja zapachowa(np. kolońska, kwiatowa). Odczyn tych płynów jest obojętny(pH=7) lub lekko kwaśny(pH=5-6)

2. Podstawowe surowce do otrzymywania płynów kosmetycznych

Wśród wielu surowców stosowanych do wyrobu płynów kosmetycznych najważniejszymi są:

- alkohol etylowy- ma właściwości wysuszające, odkażające, chłodzące, przeciwzapalne i odtłuszczające. Jest rozpuszczalnikiem wszelkich substancji zapachowych i środkiem konserwującym;

- woda destylowana;

Kompozycja zapachowa- składa się z odpowiednio dobranych olejków eterycznych. Jest to oleista ciecz zawierająca ciekłe, lotne i wonne mieszaniny związków organicznych, występujących w roślinach lub otrzymywanych syntetycznie;

Ałun potasowy- bezbarwne, przezroczyste kryształy lub biały krystaliczny proszek bez zapachu. Ma właściwości ściągające;

Boraks- krystaliczny, biały proszek bez zapachu, bardzo łatwo rozpuszcza się w glicerynie, gorącej wodzie, bardzo trudno w 95% etanolu. Ma właściwości konserwujące, służy do zmiękczania wody przy wyrobie szamponów i jako środek alkaliczny do neutralizowania i zmydlania wydzielin gruczołów potowych i łojowych;

Gliceryna- ciecz bezbarwna, gęsta, piekąco słodka, higroskopijna. Stężona drażni skórę a rozcieńczona wywiera kojący wpływ.

Heksachlorofen- środek bakteriobójczy o działaniu odwadniającym. Jest to biały lub kremowy proszek bez zapachu, dobrze rozpuszczalny w alkoholu.

Kamfora- biała, krystaliczna, przezroczysta substancja o charakterystycznym zapachu. Nierozpuszczalna w wodzie, rozpuszczalna w eterze, alkoholu, olejach i olejkach eterycznych. Staje się płynna poprzez roztarcie z rezorcyną, tymolem lub mentolem. Stosowana jest jako składnik kremów i olejków do masaży, maseczek i płynów kosmetycznych. Ma właściwości ściągające, odwadniające i uśmierzające;

Kwas benzoesowy- białe kryształki lub jedwabiste płatki bez zapachu. Rozpuszcza się w etanolu i gorącej wodzie, trudno rozpuszczalny w zimnej wodzie i tłuszczach. Ma właściwości antyseptyczne i konserwujące;

Kwas borny- białe, łuskowate kryształy lub biały proszek bez zapachu. Rozpuszcza siwe wrzącym etanolu, wrzącej wodzie i glicerynie. Ma właściwości przeciwpasożytnicze, ściągające, łagodnie bakteriobójcze oraz zakwaszające skórę. Stosowany jest jako środek antyseptyczny i ściągający w płynach kosmetycznych oraz przy produkcji kremów, maści i zasypek;

Kwas salicylowy- bezbarwne, krystaliczne igiełki lub proszek rozpuszczalny w wodzie, olejach mineralnych, glicerynie i eterze, trudniej w tłuszczach płynnych i stałych. Jest środkiem odkażającym i konserwującym, stosowanym w płynach i kremach;

Kalafonia- krucha, jasnożółta lub brunatna, lekko przezroczysta substancja, po ogrzaniu wydzielająca zapach terpentyny. Rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych, nie rozpuszcza się w wodzie. Otrzymywana z żywicy drzew szpilkowych.

Lecytyna - żółta masa, rozpuszczalna w alkoholu, eterze, chloroformie i tłuszczach. Zmieszana z innymi tłuszczami miesza się z wazeliną. Działa korzystnie i zmiękczająco na skórę. Otrzymywana jest z ziaren soi i żółtka kurzego. Używana do produkcji mleczka kosmetycznego, kremów odżywczych i przeciwzmarszczkowych. W preparatach działa odżywczo i głęboko wnika w skórę;

Mentol-bezbarwne, krystaliczne igiełki o zapachu i smaku olejku miętowego. Stosuje się mentol naturalny i syntetyczny. Łatwo rozpuszcza się w alkoholu, kwasie octowym i olejach. W wodzie praktycznie się nierozpuszczalny. Jako substancja chłodząca i kojąca stosowany jest w płynach kosmetycznych, kremach oraz preparatach do pielęgnacji jamy ustnej;

Nipagina A- biały lub kremowy proszek bez zapachu o działaniu antyseptycznym, dezynfekcyjnym i konserwującym. Działa niezależnie od pH środowiska. Rozpuszcza się w etanolu i w gorących olejach. Nie rozpuszcza się w wodzie. Stosowana jest w produkcji płynów kosmetycznych, mleczka, kremów;

Poliglikolu- płyn bezbarwny, bez zapachu, o słodkim smaku. Stosowany jako substytut gliceryny w produkcji zmywaczy, logionów, toników, mleczek i kremów;

Rezorcyna- bezbarwne lub białe kryształki zmieniające na świetle barwę na różową. Rozpuszcza się w wodnych roztworach alkoholu, glicerynie, trudniej w olejach. Jest środkiem o silnych właściwościach dezynfekcyjnych, antyseptycznych i złuszczających. Ma zastosowanie w płynach przeciw piegom i środkach do włosów;

Sorbitol (alkohol heksahydroksylowy, otrzymywany przez redukcję cukru gronowego- glukozy)- biały krystaliczny proszek, rozpuszczalny w wodzie i alkoholu. Jego 83% roztwór wodny stosuje się zamiast gliceryny. Nie jest tak lepki jak gliceryna i nie drażni skóry. Znajduje duże zastosowanie w kosmetyce.

Tanina (kwas taninowy)- żółty albo jasnobrunatny proszek lub lśniące płatki. Rozpuszcza się bardzo dobrze w mieszaninie alkoholu, gliceryny i wody (1:1:1). Taninę należy przechowywać w szczelnych, ciemnych opakowaniach. Jest garbnikiem o właściwościach ściągających, co znajduje zastosowanie w płynach przeciwpotowych, specjalnych kremach i preparatach do włosów;

Tymol- bezbarwne, przezroczyste kryształy o zapachu tymiankowym. Rozpuszcza się w alkoholu, kwasie octowym, olejach. W wodzie rozpuszcza się słabo. Jest środkiem antyseptycznym, bakteriobójczym o właściwościach ściągających i kojących. Stosowany jest w płynach kosmetycznych, maściach przeciw wysypkom i podrażnieniom skóry, w pastach do zębów i płynach do płukania jamy ustnej;

Chlorofil- barwnik zielonych części roślin. Rozpuszcza się w alkoholu, eterze, tłuszczach i parafinie. Działa na skórę wybitnie kojąco. Wyciąg roślinny sporządza się jako nalewki alkoholowe, napary i odwary;

Hydrolat kwiatowy- wodny wyciąg kwiatów zawierający biologicznie czynne fito enzymy.

Najprostszymi preparatami z grupy płynów i toników są alkoholowo- wodne roztwory kwasu mlekowego lub cytrynowego z dodatkiem substancji higroskopijnych.

Metoda produkcji płynów kosmetycznych

Otrzymywanie płynów kosmetycznych polega na następujących czynnościach:

- przygotowanie nastawu, tj. rozpuszczenie w alkoholu i wodzie substancji czynnych i ewentualne barwienie oraz perfumowanie roztworu;

- filtrowanie;

-rozlewanie płynów i konfekcjonowanie;

-pakowanie zbiorcze.

Do odważonego alkoholu etylowego dodaje się kompozycję zapachową, utrwalacz i intensywnie miesza. Oddzielnie rozpuszcza się w wodzie lub w alkoholu substancje czynne, dodając w razie potrzeby roztwór barwnika. Oba roztwory pozostawia się do leżakowania na 2-3 dni( jest to czas tzw. kondycjonowania, w ciągu którego następuje wytrącenie substancji stanowiących zanieczyszczenia surowców. Roztwór taki po odsączeniu tych zanieczyszczeń jest już całkowicie stabilny. Dotyczy to większości wyrobów perfumeryjnych i roztworów zawierających ekstrakty ziołowe.), po czym filtruje się i rozlewa w butelki lub pojemniki aerozolowe. Wyrób gotowy pakuje się w pudełka zbiorcze, na których umieszcza się obowiązujące oznaczenia.

1. Płyn do dezynfekcji skóry

Skład:

Alkohol etylowy 96% 68,50

Woda destylowana 30,40

Kwas salicylowy 1,00

Kompozycja zapachowa 0,10

100,00

Wykonanie :

Do wytarowanej kolbki z korkiem na szlif odważa się podaną ilość alkoholu, wsypuje kwas salicylowy, miesza do całkowitego rozpuszczenia kryształów. Następnie wkrapla się kompozycję zapachową, dokładnie miesza, dodaje wodę destylowaną i chłodzi do temperatury -1⁰C. Ciecz powinna być klarowna, bez osadu i zanieczyszczeń. W razie zmętnienia sączy się przez bibułę filtracyjną i pozostawia na 48 godzin w szczelnie zamkniętej kolbce.

2. Tonik do cery tłustej

Skład:

Alkohol etylowy 20,00

Gliceryna 2,00

Wyciąg z melisy lekarskiej 10,00

Ałun glinowo- potasowy 0,50

Kwas cytrynowy 0,10

Woda lawendowa 20,00

Woda destylowana do 100,00

Wykonanie:

Do kolbki wlewa się wodę , wsypuje ałun i miesza do rozpuszczenia, następnie dodaje kwas cytrynowy i wyciąg z melisy. W osobnym naczyniu miesza się alkohol etylowy, glicerynę i wodę lawendową. Oba roztwory łączy się i pozostawia na pewien czas. W razie zmętnienia całość należy przesączyć.

3. Tonik do cery normalnej

Skład:

Alkohol etylowy 15,00

Gliceryna 3,00

Wyciąg rumiankowy 10,00

Kwas cytrynowy 0,05

Woda różana 30,00

Woda destylowana do 100,00

Wykonanie:

Do kolbki wlewa się wodę dodaje się kwas cytrynowy i wyciąg rumiankowy. W osobnym naczyniu miesza się alkohol etylowy, glicerynę i wodę różaną. Oba roztwory łączy się i pozostawia na pewien czas. W razie zmętnienia całość należy przesączyć.

4. Tonik do cery suchej

Skład:

Alkohol etylowy 10,00

Gliceryna 3,00

Wyciąg rumiankowy 5,00

Wyciąg z korzenia prawoślazu 5,00

Kwas cytrynowy 0,01

Woda różana 30,00

Woda destylowana do 100,00

Wykonanie:

Do kolbki wlewa się wodę dodaje kwas cytrynowy, wyciąg rumiankowy i wyciąg z korzenia prawoślazu. W osobnym naczyniu miesza się alkohol etylowy, glicerynę i wodę różaną. Oba roztwory łączy się i pozostawia na pewien czas. W razie zmętnienia całość należy przesączyć.

5. Tonik do cery suchej

Skład:

Alkohol etylowy 8,00

Sorbit 8,00

Glikol propylenowy 8,00

Lanolina rozpuszczalna w wodzie 4,00

Napar z kwiatu lipy i macierzanki

(2obj.: 1obj.) 35,00

Woda destylowana 35,80

Kwas borny 1,00

Kompozycja zapachowa 0,20

100,00

Wykonanie:

Do zlewki o poj.150 ml odważa się lanolinę, dodaje gorącą wodę(80⁰C) i miesza do rozpuszczenia. Następnie dodaje się kwas borny i miesza. Z kolei dodaje się pozostałe składniki oprócz alkoholu i kompozycji zapachowej, które miesza się w oddzielnym naczyniu. Po ostudzeniu roztworu do temperatury pokojowej wlewa się roztwór kompozycji zapachowej i całość miesza przez 15minut. Płyn powinien być przejrzysty, choć dopuszcza się lekkie zmętnienie lub opalizowanie.

6. Wyciągi z ziół

• Napar

Wykonanie:

Łyżkę stołową rumianku zalewa się w dużej zlewce 500g wody o temperaturze pokojowej, miesza i ogrzewa pod przykryciem, nie dopuszczając do wrzenia przez 30min., najlepiej na łaźni wodnej. Następnie cedzi się napar przez sito z bibułą filtracyjną lub warstwę gazy.

• Odwar

Skład:

Części twarde roślin tj. kora, szyszki, korzeń itp.

Wykonanie:

Podobnie jak naparu , podwyższając jednak temperaturę do wrzenia i gotując zioła. Przy niektórych ziołach stosuje się zalanie wrzątkiem i utrzymanie w stanie wrzenia przez

15-30min.

• Nalewka ziołowa

Skład:

Liście, kwiaty, korzenie, kłącza, owoce i nasiona.

Wykonanie:

Nalewkę otrzymuje się przez ekstrakcję w temperaturze pokojowej określonym rozpuszczalnikiem(alkohol etylowy, wodny roztwór alkoholu lub roztwór etanol- woda- eter) rozdrobnionych, suchych surowców roślinnych.

Istnieją dwie metody sporządzania nalewki:

1. Maceracja - 100g suchego surowca umieszcza się w ciemnym szczelnym naczyniu i zalewa 500g alkoholu etylowego. Nastaw pozostawia się na 7 dni w temperaturze pokojowej, mieszając co pewien czas. Następnie zlewa się roztwór, a pozostałość przemywa się niewielką ilością etanolu i tłoczy resztki płynu.

2. Perkolacja - jest to ekstrakcja alkoholowa, którą przeprowadza się w perkolatorze. Perkolator składa się z 3 naczyń umieszczonych jedno w drugim i połączonych sitami i kranami. Górny zbiornik wypełniony jest rozpuszczalnikiem, środkowy surowcem, dolny służy jako odbieralnik nalewki.

Kontrola jakości płynów kosmetycznych

Płyny kosmetyczne powinny odpowiadać następującym wymaganiom ogólnym:

- wygląd zewnętrzny: płyn powinien być klarowny, dopuszcza się lekkie zmętnienie przy obecności wyciągów ziołowych;

- barwa: zgodna z wzorcem;

- zapach: przyjemny, delikatny zgodny z wzorcem;

Badania powyższe przeprowadza się organoleptycznie tzn. przy pomocy zmysłów, określając barwę, zapach i klarowność.

Zawartość alkoholu oznacza się za pomocą alkoholomierza lub analitycznie, natomiast odczyn pH- za pomocą pehametru lub papierka wskaźnikowego.

---