KANONY CHIŃSKIEJ MEDYCYNY

ZASADA PIĘCIU ELEMENTÓW

CYKL KARMIĄCY

Chińscy uczeni traktując to wszystko, co nas otacza jako całość ściśle ze sobą powiązaną i współfunkcjonującą, starali się ująć to w konkretne ramy i dopasować wzajemnie do siebie.

I tak zaczęli przyporządkowywać do istniejących pór roku, które były najlepiej w przyrodzie zauważalne i poznane, a więc do wiosny, lata, późnego lata, jesieni i zimy cechy różnych zjawisk, żywiołów, klimatów, zapachów, barw, dźwięków, smaków, odgłosów, tkanek, narządów, emocji, zbóż, warzyw, owoców itd. Ponieważ pory te następowały kolejno po sobie, rozmieścili je na okręgu koła. Stworzyli tym samym system tak zwanych Pięciu Elementów (system odpowiedników pięciu pór roku), który może być dowolnie rozszerzany o planety, liczby, pory dnia i nocy i inne.

Prawo Pięciu Elementów  zwane również prawem pięciu faz rozwoju, pięciu żywiołów, pięciu ruchów, pięciu królestw, pięciu działań to zbiór: pór roku, żywiołów, kolorów, emocji, narządów i innych, ułożonych w odpowiedniej kolejności na okręgu koła. Ta kolejność nie jest przypadkowa. Oznacza uporządkowane zależności między poszczególnymi elementami. Energia od momentu urodzenia aż do śmierci krąży w organizmie przychodząc w ruchu kołowym, zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara, przez wszystkie pięć elementów. Jest to tzw. obieg karmiący, obieg odżywczy. Narząd poprzedzający karmi narząd następujący po nim, zasila go energią.

 

System ten służy między innymi do stawiania diagnozy. Nasilenie lub wystąpienie objawów w określonym klimacie, porze dnia, porze roku itd. świadczy o zaburzeniu energetycznym zaistniałym w odpowiednim narządzie, np. złe znoszenie letnich upałów - to osłabione serce, wrażliwość na wiatr - to niedomagania wątroby. A uwzględniając przynależność barwy do grupy narządów, a ściślej kręgów funkcjoanlnych tych narzadów (wtedy pisane są z dużej litery) - zielony stolec wskazuje zaburzenia Drewna czyli Wątroby/pęcherzyka żółciowego, biały czubek nosa to zaburzenia Metalu - Płuc /jelita grubego, żółte białka oczu świadczą o nierównowadze Ziemi, czyli kręgu funkcjonalnego: Śledziona/trzustka/żołądek.

Podobnie można zaszeregować rośliny lecznicze i rodzaje warzyw i ich przynależność do grup narządów, np.:

• pomarańczowa marchewka jest korzystna dla Śledziony (kręgu funkcjonalnego Ziemi),

• czarne grzyby lub fasola wzmacniają Nerki (Wodę),

• biała rzodkiew wzmacnia Płuca (Metal).

Jeżeli do zasady Pięciu Elementów dołączymy  bieguny Yin i Yang, możemy powiedzieć o produkcie jeszcze więcej, np.: korzeń rabarbaru jest gorzki i ma naturę zimną, będzie więc miał działanie oczyszczające i zmiękczające, kora cynamonowa jest ostra i ciepła, będzie więc rozgrzewać, otwierać i wyprowadzać na powierzchnię np. chorobę czy zimno.

Produkty mogą więc być: gorące, ciepłe, neutralne, chłodne oraz  zimne, mogą mieć działanie: wznoszące, opadające, unoszące itd.

Na podstawie tych wszystkich cech można dopasować do aktualnego stanu zdrowia odpowiednią dietę i lecznicze zioła. Chiński lekarz po zaobserwowaniu u pacjenta każdej zmiany, będzie za każdym razem korygować rodzaj leku, dawkę oraz dietę.  

W organizmie człowieka pojawiają się te same co w przyrodzie dynamiczne procesy przemian Yin w Yang i Yang w Yin, jak również przemiany Pięciu głównych Żywiołów (Elementów):

• Woda: symbolizująca wilgoć, chłód, opadanie, płyniecie, ustępowanie...

• Ogień: suchość, gorąco, podnoszenie się, ruch...

• Drewno: wzrost, elastyczność, korzenie, siła....

• Metal: ostrze, twardość, przewodzenie...

• Ziemia: żyzność, produktywność, potencjał do wzrostu.

Z kolei każdy z Pięciu Elementów ma szereg korespondujących z przyrodą i ludzkim ciałem pojęć, np.: barwy, smaki, zapachy, dźwięki, liczby, miesiące, pory roku, zjawiska klimatyczne, stany emocjonalne, organy wewnętrzne, części ciała, tkanki itd.

Chińczycy badając tętna narządów stwierdzili, że w kolejnych porach roku dominują różne tętna narządów i tak:

• Wiosną- pogoda wietrzna - przeważa tętno Wątroby nazwanej elementem Drewna,

• Latem- pogoda upalna - dominuje tętno Serca nazwanego Ogniem,

• Późne lato - pogoda wilgotna, plucha, mgła - to dominacja tętna Śledziony zwanej Ziemią,

• Jesienią- pogoda sucha - przeważa puls Płuc nazwanym żywiołem Metalu,

• Zima - pogoda mroźna, zimno - to przewaga kręegu Nerek zwanych Wodą.

Elementy te ułożono na okręgu i zaznaczono zależności między nimi. Najważniejszym z nich jest tak zwany :

Cykl karmiący, wspomagający (cykl „matki i syna”):

• Serce wspomaga Śledzionę/trzustkę, tak jak ogień zasila w popiół ziemię. Inaczej matka -Serce karmi Śledzionę- Syna,

• Śledziona wspiera Płuca, czyli ziemia tworzy rudę metalu,

• Płuca wspomagają Nerki  tak, jak metal jest korodowany przez wodę,

• Nerki wspomagają Wątrobę czyli tak, jak woda zasila drzewo,

• Wątroba wspomaga Serce, jak drewno, które  spala się w ogniu.

Przy niedoborze energii np. Serca, Śledziona otrzymuje zbyt mało energii i też będzie słaba. Dlatego należy wzmocnić narząd poprzedzający Serce, czyli Wątrobę, aby ta dostarczała więcej energii Sercu, a te z kolei - Śledzionie.

W przypadku nadmiaru energii w Sercu nie należy dodawać energii Wątrobie, a zasilić narząd następujący po Sercu, czyli Śledzionę.

Gdy Serce ma kłopoty, z pomocą przychodzi jej Matka, Wątroba (drewno zasila ogień). To tak, jakby słabsze dziecko wysysało  energię z matki. W takim przypadku nie należy leczyć Dziecka - Serca, a Matkę i Babcię, czyli Wątrobę i Nerki. Wystarczy więc podać zioła korzystne dla Nerek - o ile sygnalizują swoją słabość obrzękami, skąpomoczem, podpuchniętymi oczami czy  bólem, ale o energii (smaku) przynależnym Wątrobie, czyli  kwaśne, lub cierpkie.

Gdy Płuca są słabe i pojawi się astma lub zapalenie płuc, to należy leczyć Matkę Metalu, czyli Śledzionę podając zioła jej przynależne, ale o ostrym smaku, czyli korzystne dla Płuc.

Lekarz chiński może też zbadać stan narządów analizując uzewnętrzniane emocje jak strach, żal, ból, złość...

Każda z emocji odpowiada konkretnemu narządowi, i tak:

• Jeśli nie potrafimy kochać - wskazuje to na zaburzenia w elemencie Ognia

• Kiedy poszukujemy współczucia - zaburzenie występuje w elemencie Ziemi (chora Śledziona bądź trzustka)

• Jeśli nie potrafimy wzbudzić w sobie żalu i okazać bólu - wskazuje to na jakieś zaburzenia w elemencie Metalu.

• Lęki, obawy, strach wskazują na słaby element Nerek (Woda)

• Złość, nienawiść lub całkowity brak tych emocji to osłabiony krąg Wątroby (Drzewo)

• Jeśli obok gniewu pojawi się strach, wskazuje to na chorobę nie tylko Wątroby, ale także i Nerek.

SMAKI A NARZĄD

Do każdej grupy narządów (elementu) przypisany jest określony smak:

• Drzewo (Wątroba) smak kwaśny

• Ogień (Serce) smak gorzki, cierpki

• Ziemia (Śledziona, a tak naprawdę trzustka) smak słodki

• Metal (Płuca) smak ostry, pikantny

• Woda (Nerki) smak słony

Dietetyka chińska, zarówno profilaktyczna, jak i lecznicza opiera się w głównej mierze na przynależności pożywienia do różnych smaków, kolorów, natury, a co za tym idzie do poszczególnych narządów. Stwarza to  możliwość  celowego na nie oddziaływania. Przygotowywanie potraw w kuchni chińskiej  odbywa się zawsze według Zasady Pięciu Elementów, dzięki czemu gotowane potrawy  nabierają nie tylko leczniczych właściwości, ale też wspaniałego aromatu i smaku. 

 

Autor:
Wanda Karpińska  mgr farm., naturoterapeuta 

4

---