Materializm kulturowy - Harrisa
Materializm kulturowy jest to strategia w próbie zrozumienia przyczyn różnorodności i podobieństw między społeczeństwami i kulturami. Zakłada, że ludzkie społeczne życie jest odpowiedzią na praktyczne problemy ziemskiej egzystencji.
Koncepcja Harrisa jest w opozycji wobec tych koncepcji naukowych, które próbują tłumaczyć zdarzenia ludzkiego życia za pomocą idei, wartości moralnych, estetyki, czy wiary religijnej i zakładają, że życie ludzkie jest niezdeterminowane.
Koncepcja Harrisa czerpie z nauk Marksa, jednak poszerza ją i trochę zmienia, wyrzuca z niej idealistycznej dialektyki oraz zajmuje się problemami reprodukcji i zmiennościami ekologicznymi.
Zadaniem materializmu kulturowego jest budowanie ogólnoludzkiej nauki o społeczeństwie, która mogłaby być zaakceptowana logicznie i mieć dobre podstawy w społeczności ludzkiej. Niestety liczne interesy narodowe, klasowe podporządkowują naukę swoim celom. Konieczność zahamowania niezwykłego rozwoju mistyfikacji we współczesnych naukach społecznych.
Materializm kulturowy a nauka
Definicja nauki i jej strategia są podstawowymi składnikami epistemologii materializmu kulturowego. Harris nie neguje odmiennego niż naukowy rodzaju poznania, jednak naukę stawia wyżej nad innymi możliwościami. Nauka nie musi pozostawać w konflikcie z innymi drogami zdobywania wiedzy: nauka a religia, jednak religię trzeba tutaj traktować metaforycznie. Harris analizuje i krytykuje wiele nurtów naukowych. Zasadniczy cel nauki to odkrycie maksymalnej liczby porządków właściwych uniwersum lub danym obszarom badawczym — empiryzm zorientowany celowo. Harris uważa, że rozwój nauki zależy od wszechstronnego porównywania teorii a nawet systemów paradygmatycznych. Ważne jest przyjęcie danego kryterium nauki, paradygmatu, który ma być selektorem akceptującym lub odrzucającym poszczególne teorie. Wielką rolę w nauce odgrywają paradygmaty i założenia. Przez naukową strategię badawczą Harris rozumie przedstawienie tych linii, któ®e mają epistemologiczny status, kierujące badaniem zmienności, prawidłowości tych związków lub zasad, rozwijających całość powiązanych wzajemnie teorii, którym ta strategia da dalszy rozwój. Celem takiej strategii jest wyjaśnienie obserwowanych zjawisk, ich związków, a także przygotowanie teorii do ewentualnych korekt. Celem materializmu kulturowego jest wyjaśnienie początków, podstaw, zmian globalnego inwentarza socjokulturowych różnic i podobieństw.
Harris w opozycji wobec negującej rolę nauki tendencji, która wyłoniła się pod wpływem kontrkultury. Broni uniwersalizmu naukowego przeciwko relatywizmu kulturowemu. Realną alternatywą nauki jest ideologia a nie anarchia.
Odwołania do marksizmu
Harris zarzuca Marksowi i Engelsowi, że w ich teorii nie potrafili określić pojęcia realności - realna aktywność człowieka, indywidua, jakie rzeczywiście są itd. czy realność człowieka to tylko jego ciało a myśli już nie? Z antropologicznego punktu widzenia materia jest równie realna jak myśl. Materialiści muszą zrezygnować z podziału na to, co realne i to co nierealne na rzecz podziału: wydarzenia mentalne i behawioralne oraz wydarzenia emiczne i etyczne.
Mentalność i zachowania - badanie ludzkiego życia koncentruje się na 2 różnych ludzkich aktywnościach: behawioralnej oraz na myślach i uczuciach należących do sfery mentalnej. Obydwie wymagają odrębnego sposobu badania, opis zewnętrznej aktywności nie musi wyjaśniać tego, co się dzieje w ludzkich głowach, co nie jest konieczne z perspektywy materializmu kulturowego. Myśli i zachowania uczestników danej kultury mogą być obserwowane z dwóch perspektyw: uczestnika danej kultury i obserwatora z zewnątrz. W obu tych przypadkach naukowe, obiektywne jest wyjaśnienie mentalnego i behawioralnego pola jest możliwe. Obserwator z wewnątrz używa pojęć i znaczących rozróżnień właściwych uczestnikom kultury, w drugim przypadku używa pojęć właściwych obserwatorowi. Obydwa te sposoby mogą prowadzić do wiedzy o realnym a nie jedynie wyobrażonym.
Emiczne i etyczne
Pierwszy raz użyte przez lingwistę Pike'a. Etic i emic pochodzą od przyrostków phonetic i phonemic, gdzie fonetyka wyjaśnia brzmienie języka opierając się na klasyfikacji części ciała odpowiedzialnych za określone brzmienie.
Wiarygodnością operacji emicznych jest zdolność obserwatora do tworzenia twierdzeń, które autochtoni zaakceptują jako realne, znaczące. Operacja etyczna jest o tyle wiarygodna o ile obserwator zdolny jest do tworzenia naukowo wartościowych teorii o przyczynach socjokulturowych zróżnicowań i podobieństw. Być obiektywnym to nie znaczy przyjąć emiczny punkt widzenia, ale przyjąć epistemologiczne kryteria, dzięki którym nauka jest oddzielona od innych dróg wiedzy. Obiektywność to epistemologiczny status odróżniający społeczność obserwujących od społeczności obserwowanych. Materializm kulturowy nie usiłuje sprowadzić etyki do emiki lecz raczej do opisu obydwóch jeśli to jest możliwe, do wyjaśnienia jednego w terminach drugiego.
Nie można twierdzić, że emiczna jest tylko mentalność a etyczne zachowanie. Obraz świata jest złożony zarówno z punktu widzenia autochtona jak i obserwatora. Sfery emiczne i etyczne odpowiadają sobie w pewnej zmiennej proporcji, zmiennej w czasie i pod wpływem wypadków. Niezgodność pomiędzy emiczną a etyczna wersją wypadków jest ważną miarą stopnia, w jakim ludzie mistyfikują zdarzenia zachodzące wokół nich. Etyczny opis życia może być pomocną sondą umysłów informatorów, dotyczącą mniej widocznych przekonań i reguł.
Zasady materializmu kulturowego
Punktem wyjścia każdej analizy socjokulturowej na gruncie materializmu kulturowego jest prosta egzystencja etyczna ludzkich populacji ulokowanych w etycznym czasie i przestrzeni.
Społeczeństwo jest maksymalną grupą społeczną, złożoną z obu płci i wszystkich grup wieku, ujawniającą szerokie ramy zachowania interakcyjnego.
Kultura odnosi się do wyuczonych repertuarów myśli i działań ujawnionych przez członków grupy społecznej, repertuarów przekazywanych niezależnie od genetycznego dziedzictwa z jednej generacji do drugiej. Kulturowe repertuary poszczególnych społeczeństw przyczyniają się do kontynuowania populacji i jej życia społecznego. . Harris poszukuje uniwersalnych wzorów strategii materializmu kulturowego. Teoretyczne zasady materializmu kulturowego koncentrują się na zrozumieniu związków pomiędzy częściami systemu socjokulturowego i na ewolucji tych związków, części i systemów. Harris wskazuje, że cechy materialne takie jak narzędzia, budynki, ubrania są obecne w pewnym choćby najmniejszym stopniu również w sztuce, religii, własności, rządzie i wojnie.
Uniwersalne wzory
Materializm kulturowy opiera się na biologicznych i psychologicznych podstawach natury ludzkiej w konstruowaniu własnej struktury uniwersalnej. Zakłada, że: każde społeczeństwo musi sobie radzić z problemami produkcji zapewniającymi środki do przeżycia, problemami reprodukcji, koniecznością utrzymywania bezpieczeństwa i porządku, czy praca ijej materialne produkty są we władaniu jednostek czy grup, rozwój mowy i symboliki sprawia, że uniwersalna powtarzalność zachowań produkcyjnych przycznia się do rozwoju moralności itd.
Trójdzielny schemat: infrastruktura (sposoby produkcji i reprodukcji), struktura (ekonomia domowa i polityczna) i superstruktura (symbole, mity, filozofie, magia, religia).
Można wyróżnić 4 główne komponenty uniwersalne systemu socjokulturowego:
infrastruktura etyczno-behawioralna
struktura etyczno-behawioralna
superstruktura etyczno-behawioralna
superstruktura mentalna i emiczna
wyraźna jest nieobecność języka w tych kategoriach, ponieważ nie może on być traktowany ani jako zachowanie ani też wyłącznie jako zjawisko mentalne. Materializm kulturowy nie wiąże go z infrastrukturą.
Główne przesłanki materializmu kulturowego
Główne elementy materializmu kulturowego są antycypowane przez Marksa i jego twierdzenie, że sposób produkcji w ramach życia materialnego determinuje i określa generalny charakter życia społecznego, politycznego i duchowego. Społeczna egzystencja określa świadomość człowieka. Harris wyróżnia u Marksa brak sposobów reprodukcji i brak odróżnienia emiki od etyki, a także zachowania od mentalności. Kulturowo-materialistyczna wersja zasady Marksa brzmi tak: etyczno-behawioralny sposób produkcji i reprodukcji determinuje probabilistyczne etyczno-behawioralną ekonomikę domową i polityczną, która z kolei probabilistycznie determinuje superstrukturę behawioralną i mentalno-emiczną. --- zasada determinizmu infrastrukturalnego.
Materializm chce budować teorię, uwzględniając prawa występujące w naturze. Strategiczna pierwotność infrastruktury polega na tym, że rodzaj ludzki nie może zmienić ych praw. Infrastruktura jest mediatorem pomiędzy kulturą i naturą, jest strefą przez którą czyniki środowiskowe wpływają w większym lub mniejszym stopniu na ludzkie działania. Materializm kulturowy stosując zasadę odkrycia maksymalnej liczby porządków na danym terytorium badawczym stara się wyjaśnić różne zjawiska, sytuuje je jednak zawsze w uniwersalnym wzorze strategii badawczej. Jest on przeciwstawny strukturalizmowi i socjobiologii.
Zagadnienia:
Stosunek myślenia i zachowania - przeciwnicy twierdzą, że działaniem ludzkim kieruje myślenie. Na przykład wynalazki technologiczne, które w zasadniczy sposób zmieniły dzieje ludzkości. Materializm nie interesuje się tym, w jaki sposób poszczególne wynalazki powstają, lecz tym, w jaki sposób przybierają swoją materialiną i społeczną egzystencję i w jaki sposób są stosowane, a także jak dalej wpływają na społeczną produkcję i reprodukcję.
Stosunki jednostki do grupy - możliwość połączenia zachowania indywidualnego z systemem socjokulturowym, proces socjalizacji, ważne aby obserwator mógł zidentyfikować ten proces w terminach biopsychologicznych. Zasady socjalizacji jednostki są określone historią całej grupy, w tym sensie najdziwniejsze obyczaje wynikają z dawnej adaptacji, chęci przeżycia. Jeżeli sposoby te sprawdziły się dawniej i przynoszą korzyści grupie nadal to mają tendencję do utrzymywania się i regulowania zachowania jednostek.
Ważne są też stałe biopsychologiczne, czyli ludzie muszą jeść, nie mogą pozostawać w całkowitej bezczynności, charakteryzują się silną seksualnością, potrzebują miłości i uczuć.