24-10-2007

Temat: Problemy równowagi w gospodarce.

Równowaga danego dobra na rynku, na określonym terytorium istnieje w momencie, gdy na tym obszarze popyt na dobro równy jest jego podaży.

Równowaga globalna występuje, gdy na danym rynku w pewnym czasie suma popytu na wszystkie dobra jest równa sumie podaży dóbr w tym czasie zaoferowanych.

Równowaga idealna - (pojęcie ściśle teoretyczne) panuje jeśli na rynkach wszystkich dóbr w każdej części kraju i każdym momencie badanego okresu występuje równowaga.

Dwa rodzaje nierównowagi:

• Podażowa - charakterystyczna dla gospodarki rynkowej (nadmiar podaży)

• Popytowa - charakterystyczna dla gospodarki centralnie sterowanej (nadmiar popytu i zbyt mało dóbr)

NIERÓWNOWAGA PODAŻOWA

NIERÓWNOWAGA POPYTOWA

Sprzężenia zwrotne dla gospodarki rynkowej i centralnie sterowanej.

Dodatnie sprzężenia zwrotne występują, gdy zjawisko gospodarcze posiadając określone natężenie uruchamia łańcuch przyczyn i skutków taki, iż ostatni z tych skutków znów oddziałuje na to zjawisko powodując jego wzmocnienie. Pociąga to za sobą kolejną sekwencję przyczyn i skutków i kolejne wzmocnienie zjawiska będącego jego pierwotną przyczyną (np. alkoholicy dużo piją, gdy są trzeźwi, załamują się tym, że piją i przez to jeszcze więcej nadużywają alkoholu).

Samopogłębianie (sprzężenia zwrotne) nierównowagi podażowej:

• Poprawa trwałości dóbr - celem jest zdobycie popytu poprzez poprawę trwałości (np. suszarka do włosów działa 5 lat, zwiększamy jej trwałość o 2 lata, ale następny popyt wzrośnie dopiero za 7 a nie za 5 lat); im dobra będą trwalsze tym popyt będzie się odnawiał później, przez co tak naprawdę będzie się obniżał

• Rzetelność - podobnie jak przy poprawie trwałości (np. dostawcy węgla są rzetelni, dlatego nie gromadzimy rezerw węgla, ufamy, że zawsze nam go dowiozą, przez to popyt na węgiel będzie mniejszy)

• Bezrobocie - by obniżyć koszty produkcji, przedsiębiorstwo będzie zwalniać pracowników, ci pod presją zwolnienia będą wydajniej pracować

• Doskonalenie organizacji - przedsiębiorstwo stara się redukować koszty, dlatego np. zużywa mniej papieru, prądu mniejszy popyt na papier itd.

• Specjalizacja - np. przedsiębiorstwo budowlane będzie się specjalizować tylko i wyłącznie w budownictwie, czyli księgowość przeniesie do przedsiębiorstwa zajmującego się tylko księgowością, reklamę do agencji reklamowych itd.; wszelka działalność, która nie kojarzy się z naszym działaniem przerzucamy do innych firm

• Rachunek ekonomiczny - unikanie inwestycji ze strachu, że coś się nie uda; nie podejmowanie działań ryzykownych

Samopogłębianie nierównowagi popytowej:

• Wady technologii - celem producenta będzie wyprodukowanie jak najwięcej dóbr obojętnie jakiej jakości (wszystkie dobra znajdą na siebie popyt)

• Brak rzetelności - nie możemy na nikogo liczyć, np. firma ma przywieźć węgiel i tego nie robi, lub się spóźnia; kupujemy wszystko, co jest dostępne, bez względu na to czy to potrzebujemy

• Brak rąk do pracy - siła robocza nie boi się zwolnień, bez zagrożenia utratą pracy będzie gorzej pracować

• Dyrektywy produkcyjne - przedsiębiorstwo wypełnia dyrektywy

• Zanik specjalizacji - nie możemy na nikogo liczyć; wszystko zapewniamy własnym sposobem, np. szkoła przyzakładowa, wakacje dla pracowników; przedsiębiorstwo dąży do autarchii (autarchia - samowystarczalność)

• Wąskie gardła - im czynnika w gospodarce mniej tym bardziej się o niego zabiega, tym bardziej jest pożądany, przez co tym bardziej w gospodarce go brakuje

WNIOSKI

• Nierównowaga zarówno podażowa jak i popytowa wywoływana jest zjawiskami wyżej omówionymi, lecz gdyby nie kompleks zjawisk samopogłębiania nie osiągnęłaby ona obserwowanego w praktyce natężenia. Dopiero wielokrotne zadziałanie sprzężeń zwrotnych powoduje, iż dany typ nierównowagi jest rzucającym się w oczy objawem funkcjonowania gospodarki

• Nierównowaga podażowa uruchamiając mechanizmy samopogłębiania, uruchamia wzrost efektywności. Im bardziej przedsiębiorca lub pracownik bronią się przed nierównowagą, tym bardziej podnoszą efektywność przedsiębiorstwa

• Natomiast nierównowaga popytowa działa odwrotnie. Każde z omówionych zjawisk obniża efektywność i wywołuje brak postępu technicznego. Dlatego kraje o gospodarce centralnie zarządzanej nie mogły szczycić się postępem cywilizacyjnym, a kraje o gospodarce rynkowej ciągle szukają bestsellerów.

Ciąg technologiczny - sekwencja stadiów przetwarzania surowca; jego pierwszym etapem jest stadium surowca a ostatnim - stadium finalne.

Asymetria nierównowagi - polega na tym, że im bliżej początku ciągu technologicznego się znajdujemy, tym natężenie nierównowagi jest wyższe, zarówno nierównowadze popytowej jak i podażowej.

W gospodarce wyróżniamy 3 działy:

S - surowce (pozyskiwanie surowców)

F-1 - półfabrykanty (produkcja półfabrykantów)

F - dobra finalne (produkcja dóbr finalnych)

NIERÓWNOWAGA w S > NIERÓWNOWAGA w F-1 > NIERÓWNOWAGA w F

( tak samo w przypadku nierównowagi popytowej jak i podażowej )

największe problemy mają przedsiębiorstwa pozyskujące surowce - w gospodarce

rynkowej np. kopalnie

w nierównowadze popytowej wszystkie działy są w nierównowadze, ale w największej dział S

P

(poziom cen)

D i S

(popyt i podaż)

D

S

S

D

D i S

(popyt i podaż)

P

(poziom cen)

---