2. TEORIE DEWIACJI
TEORIA ZRÓŻNICOWANYCH POWIĄZAŃ SUTHERLANDA
Teoria ta obejmuje następujących dziewięć stwierdzeń:
1) „Zachowanie przestępne jest wyuczone\", nie jest więc wrodzone, lecz wymaga — jak każda działalność — stosownego wyszkolenia.
2) „Zachowanie przestępne zostaje wyuczone w interakcjach z innymi osobami w procesie komunikowania się", który jest głównie werbalny, ale może też przebiegać przy pomocy gestykulacji.
3) „Zasadnicza część uczenia się przestępnego zachowania dokonuje się w grupach o bliskich osobistych powiązaniach", czyli w grupach pierwotnych co oznacza, że środki masowego przekazu odgrywają stosunkowo nieznaczną rolę w genezie przestępnego zachowania.
4) „Gdy zachowanie przestępne jest wyuczone, to uczenie obejmuje:
a) techniki popełniania przestępstw, które są niekiedy bardzo skomplikowane, a niekiedy bardzo proste,
b) specyficzne ukierunkowanie motywów, dążeń, racjonalizacji i postaw".
5) „Specyficzne ukierunkowanie motywów i dążeń jest wyuczone w powiązaniu z określeniem norm prawnych jako wiążących bądź niewiążących co łączy się z przebywaniem wśród osób, które traktują normy prawne jako wymagające przestrzegania, albo osób dopuszczających naruszanie takich norm.
6) [podstawowa teza] „Jednostka staje się przestępcą wskutek nadwyżki definicji sprzyjających naruszaniu przepisów prawa nad definicjami nie sprzyjającymi naruszaniu przepisów prawa", w czym wyraża się zasada zróżnicowanych powiązań; ludzie zachowują się w sposób przestępny wskutek zetknięcia się z kryminalnymi wzorcami zachowań oraz odcięcia od wzorców zachowań anty kryminalnych.
7) „Zróżnicowane powiązania mogą się różnić częstotliwością, trwałością, pierwotnością i intensywnością\", ponieważ czynniki te mogą wpływać na pojawianie się zachowań przestępnych bądź nieprzestępnych; „częstotliwość i „trwałość" stykania się z wzorcami przestępnymi mają oczywiste znaczenie dla wywoływania zachowań przestępnych, natomiast waga „pierwotności\" wynika z siły oddziaływania określonych wzorców we wczesnym dzieciństwie, gdyż wy-uczone wówczas motywy, postawy itd. mogą być bardzo trwałe; „intensywność" zaś łączy się z prestiżem źródła, z którego pochodzą wzorce zachowania (kryminalnego albo antykryminalnego) oraz z emocjonalną re-akcją związaną z tym źródłem. W tezie tej wskazano czynniki wpływające na pojawianie się preferencji do zachowań pro- i antyprawnych.
„W procesie uczenia się zachowań przestępnych poprzez powiązania z kryminalnymi i antykryminalnymi wzorcami występują te wszystkie mechanizmy, które występują przy każdym uczeniu się\", a więc nie chodzi tu tylko o uczenie się przez naśladownictwo.
9) „Ponieważ zachowanie przestępne jest wyrazem ogólnych potrzeb i wartości, nie można go wyjaśniać, odwołując się do tych potrzeb i wartości, gdyż zachowanie nieprzestępne jest wyrazem tych samych potrzeb i wartości" — przecież zarówno złodzieje kradną, jak i uczciwi robotnicy pracują dla zdobycia pieniędzy. Jeżeli natomiast uznać, że człowiek sam kształtuje swoje zachowanie, jest „aktywny", a nie tylko „reaktywny", to nie wiadomo, czemu ma służyć owa „nadwyżka". Omawia-na nadwyżka nie jest więc ani wystarczającym, ani koniecznym warunkiem popełnienia przestępstwa.
Krytyka:
-brak zgody konfliktu wartości chronionych przez prawo,
-pewne czyny dotąd dozwolone na pewnym etapie rozwoju społecznego są uznane za przestępstwo,
-prawo jako środek wykorzystywany przez jedna stronę konfliktu przeciwko drugiej,
-uczenie się zachowań przestępczych zawiera te same mechanizmy co każde inne uczenie się zatem nie ogranicza się do naśladowania,
-wzmocnienie środków (aprobata, groźba, odrzucenie) dotyczy fazy nabywania wzorów zachowań,
-w przypadku określenia powiązań przyswajanie pewnych wzorów będzie nagradzane (aprobata grupy przestępczej),
-ta teoria nie ma zastosowania do przestępczości z zaburzeniami psychicznymi lub przestępstw nieumyślnych, autor pisał o powiązaniach przestępczymi wzorami a nie z osobami.
* Albert Baudura- żeby doszło do zachowania przestępczego muszą być spełnione 4 warunki + teoria Sutherlanda:
^ jednostka musi zetknąć się z zachowaniem przestępczym zapamiętać je i ewentualnie nabyć odpowiednich umiejętności
^ niezbędnych info. Dostarcza rodzina, środowisko rówieśnicze, sąsiedzkie oraz środki masowego przekazu
^ wyuczone zachowania zostaną uruchomione dopiero w syt. Wystąpienia sprzyjających okoliczności
^ wśród bodźców, które wywołują zach. przestępcze są: bodźce agresyjne( strach, frustracja); b. instrumentalne ( dążą do osiągnięcia określonych korzyści); b. modelujące ( zw. Z pobudzającym wpływem otoczenia); b. instrukcyjne (zw. Z posłuchem wobec autorytetów); b. wynikające z zaburzeń psychicznych
TEORIE PODKULTUR ( różnicowania społecznego)
* zakładają, że społeczeństwo nie jest jednolite
*poszczególne grupy społeczeństwa kierują się różnymi zasadami
Fryderyk Trascher- na obszarach zamieszkałych przez pewne grupy społeczne dochodzi do rozluźnienia więzi społ. i załamania się kontroli społecznej, powstają autonomiczne podkultury młodzieżowe, które są zastępczym środowiskiem kompensującym niedostatki życia rodzinnego dostarczające korzyści, które zaspakajane są przez udział w życiu społecznym.
Wolter Miller- badał życie niższych warstw społ. w USA, środowiska te wytwarzają swoistą kulturę, w której obowiązuje inny system wartości niż w całym społeczeństwie, specyficzne wartości nazywa „punktami skupienia” - od nich zależy utrzymanie się na powierzchni życia społecznego. „PUNKTY SKUPIENIA”- trudności, spryt, podniecenie los, autonomia.
3) Albert Cohen- uznaje ze środowisko społeczne dychotomiczne podzielone jest na części, ale to klasa średnia wyznacza standardy postępowania, zajmuje wszystkie stanowiska wyższe w społeczeństwie. Narzucane wartości:
- ambicja
- poziom aspiracji
-stanowienie sobie dalekich odległych celów
- osobista odpowiedzialność
- wspieranie innych tylko wtedy gdy nie koliduje to z moimi dążeniami
- szacunek dla osiągnięć- miernik wartości
- racjonalność postępowania
-szacunek dla własnośći
dbałość o wygląd i maniery
Klasy niższe buntują się wobec istniejących norm.
^ reakcje pozorowane całkowite zanegowanie wartości uznawanych przez klasę średnią i robienie wszystkiego co sanowi antytezę tych wartości
^ krótkotrwały hedonizm przyjemność fizyczna bez oglądania się na skutki
^ autonomia grupy nieuznawanie żadnych innych wartości poza tymi które proponuje grupa do której się należy
Richard Cloward i Lloyd Ohlin
I TEZA: Dążenie do osiągnięcia sukcesu jest cechą wszystkich warstw społecznych, natomiast powstawanie podkultur przestępczych wynika z braku możliwości osiągnięcia dostatku i wysokiej pozycji społ. w legalny sposób.
II TEZA: Dostęp do wzorców zachowań przestępczych jest zróżnicowany podobnie jak zróżnicowany jest dostęp do środków umożliwiających realizacje społecznie usankcjonowanych celów.
TEORIA DRYFU Dand Mtaza
Zachowanie które uważamy za właściwe patologii tj chęć manifestowania męskości i odwagi, są to zachowania którymi klasy średnie hołduje w czasie w wolnym od pracy. Determinizm społeczny - krytykowali za to teorie społeczne. Uznali że za bardzo skoncentrowały się one na poszukiwani czynnika przestępczego. Zdecydowali, że nie możliwe jest aby środowisko te decydowało kim jestem ( 2 argumenty);
* znaczna część ludzi popełnia przestępstwo jako ludzie młodzi a jako dorośli już nie
* gdyby przyjąć teorię socjolog, wszyscy urodzeni w klasach niższych byliby przestępcami
Teza pozytywna jest to, że młodzi ludzie zinternalizowali sobie normy społeczne, ale tylko na chwile się od nich oderwali i dryfują w stronę przestępczości. Świadczą o tym wyrzuty sumienia, próby usprawiedliwiania swoich zachowań/
Neutralizacja wg Matzego ma na celu usprawiedliwienie, jest to strategi obronna neutralizująca normę na czas popełnienia.
TECHNIKI NEUTRALIZACJI;
1. Zaprzeczenie odpowiedzialności- przestępca uznaje fakt złamania normy ale podkreśla, żę działał pod wpływem wewnętrznego przymusu.
2. Zaprzeczenie bezprawia- przestępca mówi, iż doszło do przestępstwa ale nikt nie ucierpiał lub ktoś poniósł małą szkodę.
3. Zaprzeczenie ofiary- podkreślenie faktu że sama ofiara prowokowała do popełnienia przestępstwa.
4. Potępienie potępiających- popełniłem przestępstwo ale winny jest system który nie pozwala normalnie żyć
5. Odwoływanie się do waszych racji- sprawca powołuje się na wyższe dobro np. muszę ukraść aby moja rodzina miała co jeść- pobudki szlachetne.