Poziom genetyczny, to mniej wiecej równoległa do współczesnej lub kopalnej powierzchni terenu strefa materiału skalnego rozmaitej grubosci (od kilku mm do kilkudziesieciu cm) przekształconego pod wzgledem fizycznym, chemicznym, biologicznym i morfologicznym pod wpływem czynników glebotwórczych; poziom może byc odróżniony od innych na podstawie obiektywnych cech dajacych sie stwierdzic w warunkach terenowych (mikromorfologia, barwa, uziarnienie). oznaczane sa dużymi literami alfabetu łacińskiego
O — poziom organiczny - zawiera ponad 20% swieżej lub czesciowo rozłożonej materii organicznej. W glebach mineralnych i mineralno-organicznych poziom ten tworzy sie na powierzchni utworu mineralnego, zwykle z pełnym dostepem powietrza. W glebach lesnych odpowiada on poziomowi ektopróchnicy.
A — poziom próchniczny - charakteryzuje sie obecnoscia zmumifikowanej materii organicznej w różnym stopniu powiazanej z mineralnymi składnikami gleby. Ilosc materii organicznej nie przekracza 20% masy poziomu Wystepuje w powierzchniowej czesci gleby mineralnej. Charakteryzuje sie barwa od jasnoszarej do czarnej lub ciemniejsza od niżej leżacych poziomów, dzieki zawartosci zhumifikowanej materii organicznej.
E — poziom wymywania wystepuje pod poziomem A lub bezposrednio pod poziomem O, jesli brak poziomu A. Zawiera mniej materii organicznej niż poziom A (lub O, jesli poziom A nie wystepuje) oraz mniej półtoratlenków (tj. tlenków i wodorotlenków Fe i Al) lub frakcji ilastej niż poziom zalegajacy bezposrednio pod nim. Zwykle charakteryzuje sie jasniejsza barwa niż poziomy sasiednie oraz wieksza zawartoscia kwarcu lub/oraz innych minerałów odpornych na wietrzenie. W polskiej klasyfikacji, w odróżnieniu od propagowanych często ujec miedzynarodowych, podkresla sie słusznie odmienny charakter tego poziomu w glebach bielicowych i bielicach (wymywanie głównie półtoratlenków) oraz w glebach płowych (wymywanie głównie frakcji ilastej), co znajduje swoje odzwierciedlenie w zróżnicowaniu nazw poziomów diagnostycznych dla tych gleb oraz w ich symbolice (odpowiednio Ees i Eet).
B — poziom wzbogacania znajduje sie pomiedzy poziomem A lub E (jesli poziom E wystepuje) a poziomem C, G lub R. Jest to poziom akumulacji półtoratlenków i materii organicznej lub/i frakcji ilastej. Jesli akumulacja wiąże sie z wymyciem tych składników z górnej czesci profilu (obecnosc morfologicznie wyrażonego poziomu E), wówczas poziom B można okreslic jako poziom iluwialny. W przypadku rezydualnej akumulacji (in situ)
półtoratlenków i materii organicznej lub/i frakcji ilastej poziom B okresla sie jako poziomwzbogacania. Niektóre poziomy B moga nosic cechy zarówno iluwialnej, jak i rezydualnej akumulacji składników, co można stwierdzic tylko za pomoca analiz laboratoryjnych. Poziom B może także wykazywac wtórne nagromadzenie weglanu wapnia, weglanu magnezu, gipsu lub innych soli.
C — skała macierzysta jest mineralnym, nieskonsolidowanym materiałem, który nie wykazuje cech identyfikacyjnych innych poziomów genetycznych, ale może nosic cechy abiotycznego wietrzenia. Moga sie w niej nagromadzic weglany wapnia i magnezu oraz inne rozpuszczalne sole. Materiał ten może również wykazywac cechy oglejenia, a także cechy cementacji przez wmyte weglany, krzemionke, żelazo i in.
G — poziom glejowy jest mineralnym poziomem wykazujacym cechy silnej lub całkowitej redukcji zwiazków mineralnych (głównie żelaza i manganu) w warunkach anaerobowych wywołanych zwykle nadmierna wilgotnoscia. Charakteryzuje sie barwa stalowoszara z odcieniem niebieskawym lub zielonkawym. Jeżeli pełne oglejenie spowodowane jest wodami gruntowymi, używa sie symbolu G, a jesli wodami opadowymi — Gg. Gdy inne poziomy genetyczne wykazuja cechy oglejenia jako procesu towarzyszacego, oznacza sie je równie dodatkowo symbolem g (oglejenie spowodowane wodami opadowymi) lub gg (oglejenie wywołane wodami gruntowymi).
P — poziom bagienny wystepuje w górnej czesci profilu gleb organicznych objętej bagiennym (torfo- lub mułotwórczym) procesem glebotwórczym.
M — poziom murszenia może wystepowac w glebach organicznych (np. torfowomurszowych), w których po obniżeniu poziomu wód gruntowych nastepuje specyficzne przetwarzanie i ubytek masy organicznej w górnej czesci profilu, lub w glebach mineralnych (np. murszastych) wytworzonych z utworów piaszczystych ubogich w minerały ilaste, w warunkach poziomu wód gruntowych niezbyt głebokiego i zmiennego w ciagu roku. W tych drugich symbol M umieszcza sie obok symbolu poziomu próchnicznego, tj. AM.
D — podłoże mineralne (nie lite) wyróżnia sie w glebach organicznych, w których profilu do głebokosci 130 cm pod torfem wystepuje materiał mineralny.
R — podłoże skalne — to lita lub spekana skała zwiezła (magmowa, metamorficzna, osadowa).
Solum- wszystkie poziomy genetyczne bez skały macierzystej
gleby całkowite- gleby zbudowane w całym profilu z materiału o takiej samej genezie
gleby niecałkowite - w profilu wystepuja utwory o co najmniej dwojakiej genezie
Granice pomiedzy poszczególnymi poziomami:
ostre — zmiana cech poziomu zachodzi z warstwie o miaższosci nie przekraczajacej 2cm
wyrazne —zmiana cech poziomu nastepuje w pasie o szerokosci 2-5 cm
stopniowe — zmiana cech poziomu nastepuje w warstwie 5-15 cm
niewyrazne (dyfuzyjne) - zmiana cech poziomu nastepuje w warstwie o miaższosci powyżej 15 cm
Tekstura- skład granulometryczny, to stan rozdrobnienia mineralnej czesci gleby wyrażony wielkoscia czastek i procentowym udziałem poszczególnych frakcji granulometrycznych..
Frakcja granulometryczna - to zbiór mineralnych ziaren gleby o okreslonych wymiarach. Dla każdej frakcji okreslony jest wymiar minimalny i maksymaln
trójkat Ferreta- grupa i podgrupa granulometryczna
Skład granulometryczny oznacza sie w warunkach laboratoryjnych jedna z wielu metod. Do najbardziej pospolitych należa: - łaczona metoda pipetowa i sitowa, - łaczona metoda areometryczna i sitowa - metoda sitowa - metoda laserowa
Struktura to stan zagregowania elementarnych czastek fazy stałej gleby z uwzglednieniem kształtu, wielkosci i trwałosci powiazan pomiedzy czastkami mineralnymi oraz mineralnymi i organicznymi gleby.
Struktury glebowe ze względu na kształt: Proste- rozdzielnoziarnista, spójna Włókniste- gąbczasta, właściwa Agregatowe- sferoidalne-zarniasta, koprolitowa, gruzełkowata. -formowielościenne-ostrokrawędziata, zaokrąglona, bryłowa. - wrzecionowate- pryzmatyczna, słupowa. -dyskoidalne- płytkowa, skorupkowa
Struktury glebowe ze względu na stopień wykształcenia i trwałosci agregatów:
- struktura bezagregatowa — całkowity brak agregatów w masie glebowej.
- struktura agregatowa słaba — agregaty sa słabo wykształcone. Gleba rzucona z wysokosci około 1m rozpada sie głównie na materiał bezagregatowy, z niewielka domieszka agregatów.
- struktura agregatowa srednio trwała — agregaty sa dobrze ukształtowane, wyrazne, ale srednio trwałe i nie dajace sie wyróżnic na wygładzonej scianie profilu. Materiał glebowy wydobyty z profilu i rzucony na powierzchnie rozpada sie na mieszanine wielu wyraźnych agregatów, pewna ilosc agregatów rozkruszajacych sie i niewiele materiału bezagregatowego
- struktura agregatowa trwała — obecnosc trwałych agregatów dobrze widocznych i dających sie oddzielic. Agregaty pozostaja w wiekszosci całe nawet po rzuceniu gleby z wysokosci 1m.
Barwa gleby jest wypadkowa składu mineralogicznego materiału macierzystego gleb oraz składu chemicznego wynikajacego z oddziaływania różnorodnych czynników glebotwórczych: udział i formy żelaza i manganu, w mniejszym stopniu innych pierwiastków, zawartosc materii organicznej, uwilgotnienie. Barwe gleby okresla sie porównujac próbke gleby (w stanie suchym lub wilgotnym) ze skala barw, tzw. Atlasem Munsella
Hue — okresla barwy podstawowe: czerwona (R), żółta (Y), zielona (G), niebieska (B) i fioletowa (P); miedzy nimi istnieja jeszcze barwy posrednie, np. żółtoczerwona (YR), zielonożółta (GY)
Value — okresla jasnosc lub czystosc barwy
Chroma — okresla nasycenie (nate enie) danej barwy
Odczyn Gleb- W warunkach terenowych odczyn oznaczamy przy użyciu tzw. metody Hellige'a, metoda wskaznikowa. Metoda polega na zalaniu próbki gleby na specjalnej plastikowej lub porcelanowej płytce płynem Hellige'a, który jest mieszanina wskazników. W zależnosci od odczynu gleby płyn zmienia barwe - od czerwonej dla odczynu kwasnego do niebieskiej dla odczynu zasadowego. odczyn gleby bada sie metoda potencjometryczna w warunkach laboratoryjnych
Sprawdzenie obecnosci weglanu wapnia polega na potraktowaniu próbki gleby roztworem (około 10%) kwasu solnego. W przypadku obecnosci weglanów nastepuje reakcja, której jednym z produktów jest dwutlenek wegla powodujacy burzenie.
Próchnica typu mull - jest to typ próchnicy lesnej zasobnych, biologicznie aktywnych siedlisk. Charakteryzuje sie obecnoscia cienkiego (1-2 cm) podpoziomu surowinwego (Ol) i dobrze rozwinietego poziomu próchnicznego (A), osiagajacego niekiedy miąższość kilkudziesieciu centymetrów. Ten typ próchnicy wystepuje w glebach lesnych takich jak czarnoziemy, czarne ziemie, mady brunatne, mady próchniczne.
Mor jest typem próchnicy siedlisk ubogich. Odznacza sie obecnoscia grubego poziomu organicznego, zróżnicowanego najczesciej na podpoziomy: surowiznowy (Ol), butwinowy (Of) i epihumusowy (Oh) oraz niewielka miaższoscia lub brakiem poziomu próchnicznego (A). Endopróchnica wystepuje natomiast w poziomie wzbogacania spodic (Bh, Bhfe). Typ próchnicy mor wykształcony w klasycznej postaci wystepuje w bielicach i glebach bielicowych.
Próchnica typu moder wykazuje cechy posrednie miedzy typami mull i mor. Poziom organiczny w tym typie próchnicy nie tworzy warstw z grubych, ani zbyt silnie „sfilcowanych” i składa sie z podpoziomów: surowinowego (Ol) i butwinowoepihumusowego (Ofh). Poziom próchniczny (A) osiaga miaższosc do kilkunastu centymetrów.
Skład Granulometryczny Gleb- Oznaczanie składu granulometrycznego polega na okresleniu procentowej zawartości poszczególnych frakcji w próbie glebowej. We wstepnej fazie oddziela sie czesci ziemiste od szkieletowych w wyniku rozcierania i przesiewania przez sito. Po przesianiu okresla sie procentowo udział szkieletu w próbce. Do dalszych analiz wykorzystuje sie czesc ziemista. Do oznaczania składu granulometrycznego czesci ziemistych stosuje sie zazwyczaj jedna z poniższych metod: 1. Metoda sitowa 2. Metoda laserowa
3. Metody sedymentacyjne w połaczeniu z sitowa a. Metoda areometryczna wg Prószyńskiego b. Metoda pipetowa
Oznaczanie Uziarnienia Gleby Metoda Areometryczna- Pruszyńskiego polega na pomiarach gestosci zawiesiny glebowej i roztworu porównawczego (poprawkowego) podczas postepujacej sedymentacji czastek glebowych w stałej temperaturze. Pomiarów gestosci dokonuje sie areometrem Prószynskiego, który jest tak wyskalowany, że różnica dwóch kolejnych odczytów daje procentowa zawartosc frakcji, która osiadła w czasie pomiedzy tymi odczytami. Gęstość zawiesiny glebowej odczytuje sie w terminach podanych w tablicach opracowanych przez Prószynskiego.
Calgon- ułatwia dyspergację- rozdzielenie próbki na ziarna
Alkohol amylowy- aby zlikwidować pianę w próbce która zawiera próchnicę, przeciwdziała burzeniu
Oznaczanie Uziarnienia Gleby Metoda Pipetowa Metoda pipetowa rozdziela sie frakcje o wymiarach do 0,1mm Stosuje sie ja łacznie z metoda sitowa Oznaczenie uziarnienia gleb metoda pipetowa sprowadza sie do poboru próbek zawiesiny z cylindra, w którym nastepuje sedymentacja w okreslonych odstepach czasu. Próbki zawiesiny pobiera sie pipeta o znanej objetosci (około 20 cm3). Pobrane próbki zawiesiny suszy sie w temperaturze 105°C i okresla ich mase. Na podstawie masy okresla sie udział procentowy poszczególnych frakcji w glebie.
Calgon ułatwia dyspergację- rozdzielenie próbki na ziarna
H2O2 30%- gdy próbki bogate są w próchnice należy usunąć ją poprzez spalanie na mokro, które przeprowadza się za pomocą 30% roztworu H2O2.
Odczyn gleby- stosunek jonów wodorowych do jonów wodorotlenowych
Oznaczanie Odczynu Gleby Metoda Potencjometryczna Glebe zalewa sie woda redestylowana (pH - H2O) lub KCl (pH - KCl) w stosunku wagowym gleby do roztworu równym 1:2,5 (próbki mineralne), 1:5 (próbki zawierajace 10 - 20% materii organicznej) i 1:10 (próbki organiczne (powyżej 20% materii organicznej). Po 3- godzinnym równoważeniu gleby z roztworem elektrode umieszcza sie w supernatancie nad warstwa gleby i odczytuje na pH-metrze wartosc pH
KCl- wpływa na kwasowość gleby
Roztwory buforowe o różnych wartosciach pH,
Oznaczanie Zawartosci Weglanów W Glebie Metoda Scheiblera polega na objętościowym oznaczeniu wydzielajacego sie CO2 w wyniku traktowania gleby 10% roztworem HCl. Reakcja przebiega według równania: CaCO3 + 2HCl CaCl2 + CO2_ + H2O Reakcja jest przeprowadzana w układzie zamknietym (aparacie Scheiblera), dzieki czemu możliwe jest oznaczenie ilosciowe wydzielajacego się CO2.
HCl 10%- Sprawdzenie obecnosci weglanu wapnia w próbce
Oznaczanie Zawartosci Materii Organicznej W Glebie Metoda Strat Prażenia pozwala na orientacyjne okreslenie zawartosci materii organicznej w próbce. Nie jest to analiza dajaca wiarygodne i ostateczne wyniki! Analiza ta jest zazwyczaj wykonywana przed innymi (np. oznaczanie zawartosci wegla organicznego, czy azotu) celem ustalenia wielkosci naważek. Metoda polega na działania na próbke gleby wysoka temperatura, w wyniku czego nastepuje całkowite spalenie zawartej w próbce materii organicznej. Zawartosc materii organicznej okresla sie na postawie ubytku masy
Oznaczanie Zawartosci Wegla Organicznego W Glebach Mineralnych Metoda Tiurina Metoda Tiurina oznaczamy zawartosc wegla organicznego poprzez całkowite utlenianie materii organicznej dwuchromianem potasu (K2Cr2O7). Zakłada sie, że wegiel w próchnicy jest srednio na zerowym stopniu utlenienia, a jego utlenianie zachodzi zgodnie z reakcja: 3Corg. + 2Cr2O7 -2 + 16H+ = 3 CO2 + 4 Cr+3 + 8 H2O Zawartosc wegla w glebie oblicza sie z ilosci zużytego dwuchromianu potasu, poprzez odmiareczkowanie jego nadmiaru sola Mohra, zgodnie z reakcja: 6Fe2+ + Cr2O7 2- + 14 H+ = 6Fe3+ + 2 Cr3+ + 7H2O Podczas działania dwuchromianem na glebe oprócz wegla utleniaja sie również zredukowane jony żelaza i manganu a także jony chlorkowe. Metoda Tiurina oznacza sie wiec faktycznie nie zawartosc wegla, ale utlenialnosc gleby. W glebach, w których zachodza silne procesy redukcyjne i w glebach zasolonych, zawartosc wegla oznaczana ta metoda jest zawyżona. Metoda Tiurina ma zastosowanie dla gleb mineralnych.
K2Cr2O7- utlenienie materii organicznej
sól Mohra
kwas n-fenyloantranilowy- aby ostatnia cząsteczka chromu przereagowałą
Ag2SO4 jako katalizator reakcji(zbyt duży dodatek siarczanu srebra może spowodowac zmetnienie roztworu)
Oznaczanie Zawartosci Wegla Organicznego W Glebach Organicznych Metoda Altena Metoda Altena oznaczamy zawartosc wegla organicznego poprzez całkowite utlenianie materii organicznej dwuchromianem potasu (K2Cr2O7) o steżeniu 0,35M Utlenianie zachodzi zgodnie z reakcja: 3Corg. + 2Cr2O7 -2 + 16H+ = 3 CO2 + 4 Cr+3 + 8 H2O Zawartosc wegla w glebie oblicza sie z ilosci zużytego dwuchromianu potasu, poprzez odmiareczkowanie jego nadmiaru sola Mohra, zgodnie z reakcja: 6Fe2+ + Cr2O7 2- + 14 H+ = 6Fe3+ + 2 Cr3+ + 7H2O Wysokie steżenie dwuchromianu potasu oraz długi czas utleniania powoduja, że metoda Altena nadaje sie do oznaczania zawartosci wegla w próbkach organicznych poziomów organicznych gleb lesnych oraz kompostach.
K2Cr2O7 utlenienie materii organicznej
H2SO4 stężony
sól Mohra
kwas n-fenyloantranilowy aby ostatnia cząsteczka chromu przereagowałą
Oznaczanie Gestosci Własciwej Gleb Metoda Biuretowa Metanol lub etanol