Budowa i przemiana pokoleń roślin telomowych

Teoria telomowa: przewyższanie - powstają pęd główny i pędy boczne spłaszczanie - układanie się telomów w jednej płaszczyźnie lub układanie się telomów w jednej osi zrastanie - łączenie spłaszczonych telomów krawędziami zginanie - formowanie organów rozrodczych Ewolucja rozbieżna - dywergencyjna - narastanie różnic (powstają organy homologiczne) Ewolucja zbieżna - konwergencyjna - narastanie podobieństw (powstają organy analogiczne) BUDOWA I FUNKCJE ŁODYGI węzły - miejsca, z których wyrastają liście międzywęźla - odcinki bezlistne źdźbła: węzły - pełne; międzywęźla - puste; występuje tzw. kolanko Budowa pierwotna łodygi: skórka - jednowarstwowa; komórki ściśle przylegające; ściany zewnętrzne komórek zgrubiałe, pokryte kutikulą i włoskami kora pierwotna - zbudowana z miękiszu zasadniczego; zewnętrzne komórki zawierają chloroplasty; liczne przestwory międzykomórkowe; warstwa komórek wzmacniających; czasami występuje endoderma (składa się z komórek o ścianach komórkowych w kształci litery U; występują komórki przepustowe) walec osiowy - stela - zewnętrzną część może stanowić okolnica; duże, cienkościenne komórki miękiszu zasadniczego + tkanka przewodząca Teoria stelarna - zwiększenie powierzchni zetknięcia walca osiowego z komórkami kory pierwotnej Pierwotnie w łodydze występuje układ hadrocentryczny (mszaki) U jednoliściennych - najlepiej rozwinięty system tkanki przewodzącej - liczne wiązki obokleżne zamknięte Budowa pierwotna łodyg wybranych przedstawicieli organowców: Narecznica samcza (Dryopteris filix mas) - owalne, koncentryczne wiązki przewodzące otoczone pochwą sklerenchymatyczną Sosna zwyczajna - (Pinus silvestris) - na granicy z walcem osiowym występują kanały żywiczne; kolateralne wiązki przewodzące typu otwartego; drewno zlokalizowane dośrodkowo - składa się wyłącznie z cewek; łyko - głownie komórki sitowe; elementy przewodzące przedziela kambium - pozwala na przyrosty wtórne Budowa wtórna łodygi: drewno wiosenne - komórki o dużej średnicy, cinkich ścianach i jaśniejszej barwie drewno letnie - komórki o małej średnicy, grubościenne, ciemniejsze U palm i dracen występuje tzw. kłodzina - miazga zakłada się na zewnątrz od pierwotnych wiązek przewodzących; dzieląc się odkłada komórki do wewnątrz. Fellogen wytwarza ku obwodowi korek a do wewnątrz fellodermę; miazga korkotwórcza najczęściej powstaje z komórek kory pierwotnej; korek + fellogen + felloderma = korkowica Metamorfozy łodygowe: rozłogi - bezlistne odgałęzienia dolnej części nadziemnego pędu pnącza -gałęzatki -ciernie -kłącza -bulwy -cebule BUDOWA I FUNKCJE LIŚCI Wierzchołkowy wzrost jest krótkotrwały i ograniczony; intensywny wzrost na szerokość - merysystem brzeżny Rodzaje liści: -proste -złożone liście wtórne - do ¼ długości blaszki liściowej liście klapowane - do 1/3 długości blaszki liściowej liście dzielne - więcej niż 1/3 długości blaszki liściowej liście sieczne - do ½ długości blaszki liściowej Heterofilia - różnolistność - jedna roślina wytwarza kilka rodzajów liści Typy ulistnienia: -skrętoległe -naprzeciwległe -okółkowe liście nie posiadające ogonka to tzw. liście siedzące Typy nerwacji: siatkowata (dłoniasta lub pierzasta) - okrytonasienne, dwuliścienne równoległa - jednoliścienne widlasta - najstarsza Opadanie liści - odcięcie nasady liścia przez warstwę odcinającą z kalozy - powstaje blizna liściowa Za zmianę kształtu i ułożenia liści odpowiadają tzw. komórki zawiasowe. Zasada korelacji - jedna zmiana w budowie pociąga za sobą drugą. Budowa liści wybranych przedstawicieli organowców: Narecznica samcza - dwa rodzaje miękiszu - palisadowy i gąbczasty; nerw główny zawiera koncentryczną wiązkę przewodzącą składającą się z cewek i komórek sitowych; pasma sklerenchymatyczne ułożone są w nerwie obwodowo Sosna zwyczajna - osadzone parami na krótkopędach; charakterystyczny miękisz wieloramienny; silnie skutynizowana skórka; pod skórką występuje warstwa hypodermy (komórki częściowo zdrewniała - funkcja wzmacniająca); w centralnej części występują duże kolateralne otwarte wiązki przewodzące; pomiędzy nimi występuje pasmo komórek wzmacniających; od płaskiej strony igły ułożone jest drewno a od wypukłej łyko; wiązki otoczone są śródskórnią Metamorfozy liściowe: liście łuskowate - ochrona liście mięsiste - spichrzowa wąsy czepne -ciernie liście pułapki BUDOWA I FUNKCJE KORZENIA W filogenezie organowców powstał jako ostatni. Morfologia korzenia: Typy korzeni: palowe - ekstesywne - nagonasienne, okrytonasienne dwuliścienne wiązkowe - intensywne - okrytonasienne jednoliścienne Korzenie przybyszowe powstają z merysystemów wtórnych; tworzą wiązkowy system korzeniowy Strefowa budowa korzenia: strefa wierzchołkowa - okryta czapeczką (zbudowaną z komórek miękiszowych) strefa wydłużania (elongacji) - podziały i wydłużanie komórek strefa włośnikowa - wchłanianie wody i soli mineralnych strefa wyrośnięta - wytwarzanie korzeni bocznych Budowa pierwotna: skórka (epiblema, ryzoderma) - jednowarstwowa kora pierwotna - cienkościenne komórki miękiszowe; liczne przestwory międzykomórkowe; śródskórnia (endoderma - najbardziej wewnętrzna warstwa kory pierwotnej) walec osiowy - rozpoczyna okolnica (perycykl) - promieniście, naprzemianlegle ułożone elementy łyka i drewna; elementy drewna często łączą się ze sobą tworząc charakterystyczną gwiazdę Budowa wtórna: Kambium powstaje przez odróżnicowanie miękiszu w okolicy łyka pierwotnego Łyko pierwotne leży na zenatrz od kambium - kambium produkuje je na zewnątrz Drewno pierwtne leży wenątrz kambium - produkuje do wewnątrz Układ hadrocentryczny Fellogen powstaje z okolnicy; wytwarza korę - wtórną tkankę okrywającą (perydermę) Metamorfozy korzeniowe: korzenie spichrzowe bulwy korzeniowe korzenie ssawki (jemioła) korzenie czepne korzenie powietrzne - pobierają wodę z powietrza (wanilia) korzenie podporowe korzenie oddechowe - u roślinności bagiennej korzenie asymilacyjne Symbiozy korzeniowe: z bakteriami brodawkowymi (Rhizobium) z grzybami - mikoryza mikoryza zewnętrzna (ektotroficzna) - strzępki otaczają korzeń z zewnątrz tworząc tzw. mufkę; wnikają tylko do zewnętrznych przestworów międzykomórkowych; ograniczają wzrost korzenia; w korzeniu zastępują wtedy włośniki mikoryza wewnętrzna (endotroficzna) - strzępki wnikają bezpośrednio do komórek; nie ograniczają wzrostu korzenia; z zewnątrz jest niewidoczna CHARAKTERYSTYKA MSZAKÓW występuje przemiana pokoleń dominuje gametofit (n) całkowite uzależnienie rozmnażania od wody żyją w skupiskach tworząc tzw. mszary brak dobrze rozwiniętej tkanki przewodzącej Budowa gametofitu: ulistniona łodyga przytwierdzona do podłoża jednokomórkowymi chwytnikami hadrocentryczna wiązka przewodząca (występują hydroidy i leptoidy - odpowiedniki komórek drewna i łyka) brak przestworów międzykomórkowych najlepiej wykształconą grupą są wątrobowce - skórka pokryta kutikulą, aparaty szparkowe, pod miękiszem asymilacyjnym występuje wielowarstwowa tkanka spichrzowa Budowa sporofitu: sporofit wyrasta na gametoficie dojrzała łodyżka - seta; na jej szczycie tworzy się zarodnia zarodnia zamknięta przez wieczko i nakryta czepkiem w środku wystęuje tkanka archesporialna - zarodnikotwórcza Przemiana pokoleń: występuje rodniostan i plemniostan w jednej rodni powstaje jedna komórka jajowa zapłodnienie zachodzi w rodni - skąd wyrasta sporofit znajdujące się w puszce komórki przechodzą mejozę z zarodników tworzą się samożywne splątki CHARAKTERYSTYKA PAPROTNIKÓW aromorfoza - zmiana ewolucyjna w organizacji i funkcji organizmów, prowadząca do podwyższenia poziomu rozwoju i umożliwiająca opanowanie nowych środowisk idioadaptacja - drobna zmiana ewolucyjna bazująca na wcześniejszych aromorfozach większość paprotników to rośliny jednozarodnikowe (jeden typ zarodników) przemiana pokoleń dominacja sporofitu budowa: łodyga, kłącze, korzenie przybyszowe trofofile - liście płonne sporofile - liście zrodnionośne gametofit - zredukowany, kilkumilimetrowy (przedrośle); samodzielny u jednozarodnikowych (izosporia) występuje zarówno jedno- jak i dwupienność u różnozarodnikowych (heterosporia) - tylko dwupienność

---