Autor: mgr Iwona Łuczak
Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna Nr 1 w Gdańsku
Wskazówki dla rodziców
do pracy z dziećmi robiącymi błędy ortograficzne
uczęszczającymi do klas: V, VI lub starszych szkoły podstawowej
Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu powinny być zdiagnozowane w jak najwcześniejszym okrasie nauki szkolnej. Wczesna diagnoza umożliwia podjęcie odpowiednich zabiegów terapeutycznych. Znacznie nasilone kłopoty w pisaniu i czytaniu, uwarunkowane fragmentarycznymi zaburzeniami rozwojowymi w zasadzie nie ustępują w starszym wieku ucznia, zwłaszcza gdy nie były reedukowane w pierwszych latach nauki. Jednak w Gdańsku, w większości szkół podstawowych odbywają się zajęcia terapeutyczne dla uczniów kl. I - III z zaburzeniami w procesach pisania i czytania .
U uczniów z dysortografią ( około 13 -16% dzieci), ze starszych klas szkół podstawowych i gimnazjów często trudno jest uzyskać zadowalające efekty w pisaniu, gdyż automatyzacja procesu pisania, opierająca się na skojarzeniach międzyanalizatorowych i pamięci wzrokowo - słuchowo - ruchowej wytwarza się wcześniej. Trzeba przepracowywać utrwalone, błędne nawyki co jest pracą trudną i długotrwałą. Ważne jest również pokierowanie procesem samokształcenia i samokontroli uczniów, wyrabianie nawyku pracy ze słownikiem (zapobieganie błędom) i uzmysławianie praktycznej wartości korzystania z zasad i reguł ortograficznych.
Nie ma innej możliwości podniesienia sprawności pisania niż systematyczna praca w tym zakresie.
Wychodząc naprzeciw potrzebom rodziców i dzieci z klas V, VI, i I gimnazjum opracowałam zbiór wskazówek i ćwiczeń dla uczniów mających kłopoty z pisaniem ortograficznym.
RADY ORGANIZACYJNE
Należy zaczynać od zadań łatwych, znanych dziecku lub jedynie lekko zmodyfikowanych, prowokujących do bardziej samodzielnego myślenia.
Następnie przechodzimy do ćwiczeń trudniejszych, mających charakter wytrwałego treningu, dość mocno eksploatującego zarówno potencjalne jak i efektywne możliwości dziecka.
Dziecko kończy ćwiczenia analizą i oceną uzyskanych przez siebie efektów. Pozwala to wdrożyć je do autooceny, autokontroli i autoprezentacji.
JAK PRACOWAĆ
Należy założyć specjalny zeszyt, który przeznaczony będzie jedynie do systematycznych, codziennych ćwiczeń (proponuje format A-4).
Konieczne jest posiadanie przez ucznia słowniczka ortograficznego i częste z niego korzystanie.
Podczas pracy dopuszczalne jest ciche słuchanie spokojnej muzyki.
Pracujemy tzw. „blokami ortograficznymi” czyli przez pewien czas (od 2 do 4 tygodni) systematycznie ćwiczymy pisownię wyrazów z jedną trudnością ortograficzną np.: ó-u, rz-ż, ch-h, pisownia partykuły „nie” z różnymi częściami mowy, zmiękczenia, ą-on, ą-om, ę-en, ę-em.
Należy szczególną uwagę na wyjątki od ćwiczonej zasady.
PRZYKŁADY ĆWICZEŃ
Zawsze zaczynamy od przypomnienia sobie zasad ortograficznych dotyczących trudności, którą aktualnie ćwiczymy.
Zapisywanie i utrwalanie reguły ortograficznej poprzez zaznaczanie jej odpowiednim kolorem, kształtem geometrycznym, układanie rodziny wyrazów aby zaznaczyć miejsce wymiany, pisowni końcówek itp. W różnych przykładach.
Tworzenie własnego, kolorowego słowniczka ortograficznego ze szczególnym wyróżnieniem pisowni wyjątków od znanych reguł.
Wykonywanie ćwiczeń utrwalających pisownię poprzez:
rozwiązywanie i układanie krzyżówek zawierających wyrazy ćwiczone
rozwiązywanie rebusów ortograficznych
wyszukiwanie wyrazów ukrytych w innym wyrazie np.: POTWÓR > wór, lub w zdaniach np.: „Jutro dotrze pakt pokojowy.” (trzepak).
Rozwiązywanie anagramów czyli wyrazów o przestawionym szyku liter np.: R I N K Ó G = GÓRNIK
Codzienne wykonywanie ćwiczeń z tekstem np.:
przepisywanie tekstów z lukami uzupełniając je właściwymi ortogramami np.:
„ Je...y nie wie...y, ...e na wie...y le...y gniazdo nietope...y”,
wypisywanie z tekstów wyrazów z trudnościami ortograficznymi i układanie z nimi zdań,
przekształcanie przepisywanego tekstu ze zmianą np.: rodzaju gramatycznego, liczby pojedynczej na mnogą, czasu, przypadku lub osoby,
pisanie z pamięci (autodyktando):
dziecko czyta wybrany przez siebie lub wskazany przez nauczyciela fragment tekstu (ok. 4-5 zdań niezbyt długich)
czyta głośno pierwsze zdanie analizując pisownię wyrazów
mówi zdanie z pamięci
pisze zapamiętany tekst
sprawdza swój zapis i dokonuje poprawek
porównuje zdanie wzorcowe i napisane i nanosi poprawki
wpisuje wyrazy, które sprawiły mu trudność do swojego słowniczka
w ten sam sposób analizuje kolejne zdania
pisanie z komentowaniem:
po każdym tygodniu ćwiczeń, dziecko pisze dyktowane przez rodziców zdania, nad którymi codziennie pracowało głośno analizując zasadę pisowni trudnych wyrazów
UWAGA: Dziecko powinno samodzielnie sprawdzać poprawność
napisanego tekstu ( ze wzorem lub słowniczkiem ortograficznym)
i samodzielnie poprawiać błędy. Błędy powinny być wymazane
lub zaklejone a nie przekreślone lub podkreślone.
Należy również ćwiczyć spostrzegawczość i koncentrację uwagi dziecka na tekście. Ważne tu będą:
praca ze słownikiem ortograficznym: wyszukiwanie 10 wyrazów i ułożenie z nimi krótkiego 10-cio zdaniowego opowiadania,
powtarzanie szeregu wypisanych wyrazów z „ó” lub „h”, a następnie zasłanianie ich i powtarzanie z pamięci oraz zapisywanie w danej kolejności,
podkreślanie w dłuższym tekście np.: w gazecie wyrazów z ćwiczonymi trudnościami ortograficznymi i porządkowanie ich wg znanych reguł w założonym przez siebie zeszycie.
Zdarza się, że trzeba stosować rozwiązania niekonwencjonalne np.: korzystać z nagrań lektur szkolnych tzw. biblioteka książki czytanej ( w wypadku silnej dysleksji), używać do pisania komputera czy zastąpić sprawdziany pisemne - odpowiedziami ustnymi ( gdy wykryto u dziecka poważną dysgrafię lub dysortografię).
Nie zapominajmy również o naszym zainteresowaniu pracą córki lub syna. Zauważmy ich starania, pozytywną postawę. Nie bójmy się chwalić nasze dzieci za każdy, nawet drobny sukces. Nasze zainteresowanie sprawia, iż dziecko wie, że jest dla nas kimś ważnym, może na nas liczyć, ma w nas oparcie w swojej trudnej walce z „bykami”.
POLECANE MATERIAŁY DO PRACY Z DZIECKIEM
od kl V szkoły podstawowej
Książki i zeszyty do ćwiczeń:
Saduś, A. Omiecińska- Zestaw zeszytów ćwiczeń ortograficznych dla
klas starszych (wyd. oświatowe „PROMYK”)
W. Gawdzik - „Ortografia na wesoło i na serio” (wyd. OŚWIATA)
M. Kwiecień - „Uczę się ortografii”. Teksty dyktand (Nowe Wydawnictwo Warszawskie)
L. Furmaga - „Kolorowa ortografia” (wyd. QVO VADIS)
B.K. Gierymscy - „Ortografia na bardzo dobry” (agencja wydawnicza
„GRAM”)
B.K. Gierymscy - „Ćwiczenia ortograficzne” (agencja wydawnicza
„GRAM”)
E. Szymankiewicz - „Ó i U bez tajemnic” (wyd. „HARMONIA”)
1 tom - Ó niewymienne, 2 tom - Ó wymienne i U
Studnicka - Ortografitti (wyd. OPERON)
J.H.Polański - Rebusomania (wyd. OPERON)
Łuczak, B. Kopicka-Trębacz - Ortografia (wyd. GWO)
M. Dembińska-Wola, M. Chrzanowska-Boruszewska - Ortografia w treningu pamięci
G. Pawlik - Sto ćwiczeń poprawiających koncentrację uwagi (opartych na analizatorze wzrokowym) oraz wspomagających doskonalenie umiejętności czytania i pisania (wyd. ATUT)
A. Łuczak, A. Murdzek - Rozumiem co czytam (wyd. GWO)
Pomirska - Wygraj z dysleksją (wyd. WPZNP)
Gmosińska - Czytam, rozumiem, wiem (wyd. ResPolona)
I. Landau - Szóstka z ortografii - 4 zeszyty ( wyd. Jaworski)
Programy komputerowe
stymulujące sprawność analizatorów odpowiadających za procesy pisania i czytania i zawierające ćwiczenia ortograficzne:
M. Borkowski - Dyslektyk (wyd. BPP Marcin Borowski)
M. Borkowski - Dyslektyk II (wyd. BPP Marcin Borowski)
Samouczek ortograficzny ( wyd. ZAPADKA)
Jurek Ogórek czyli Ortografia na wesoło (Play.com.pl.)
Gry edukacyjne
„Podróże Magów i Wróżek” - wyd. Adamigo
„Wyprawa Rycerzy Bezbłędnych” - wyd. Adamigo
„Ortografia” - wyd. Trefl
„Quiz ortograficzny” - wyd. GRANNA
„Trzy słówka” - wyd. Kreator
„Tajemnice Labiryntu” - wyd. Ravensburger
„Piramida” - wyd. Epideixis
PUS-y + zeszyty do nauki ortografii
Opracowała: mgr Iwona Łuczak
6