1. Dane ogólne do opisu koncepcji gospodarki odpadami na terenie powiatu średzkiego.
15. Mapa
1. Dane ogólne do opisu koncepcji gospodarki odpadami na terenie powiatu średzkiego.
1.1. Wykorzystane materiały
Do wykonania koncepcji wykorzystano:
- plany sytuacyjne powiatu Środa Śląska w skali 1:10 000,
- materiały dotyczące istniejącego wysypiska.
1.2. Uzasadnienie inwestycji
Problem usuwania i unieszkodliwiania odpadów stałych powinien być traktowany przez gminy powiatu na równi z innymi ważnymi zadaniami, jak zaopatrzenie w wodę, kanalizacja, oczyszczanie ścieków, rozwój dróg, itp. Prawidłowo prowadzona gospodarka odpadami ma na celu:
- utrzymanie czystości i porządku, a więc odpowiednich warunków sanitarnych bytowania ludzi i produkcji rolno-spożywczej,
- ochronę środowiska naturalnego,
- oszczędne gospodarowanie surowcami i zasobami naturalnymi, - oszczędne gospodarowanie terenami.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, w tym z obowiązującą od stycznia 1997 roku ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, problem gospodarki odpadami został w całości przeniesiony na szczebel władz samorządowych gminy. Również problem odpadów przemysłowych z niedużych zakładów przemysłowych i usługowych, głównie z przetwórstwa rolno-spożywczego znalazł się w zakresie działań na tym szczeblu zarządzania. 27 czerwca 1997 roku została wydana Ustawa o odpadach (Dz. U. nr 96 poz. 592). W gminie Środa Śląska istniejące wysypisko wg pierwotnych ustaleń miało być eksploatowane do 2005 roku. Jednak w związku ze zwiększoną w ostatnich latach ilością odpadów okres jego użytkowania zakończy się ok. 2003 roku. Niezbędne jest więc zaplanowanie modernizacji gospodarki odpadami.
Definicja odpadu
Ustawa o ochronie środowiska definiuje odpady jako: przedmioty zużyte oraz substancje stałe, a także nie będące ściekami substancje dekle, powstające w związku z bytowaniem człowieka lub działalnością gospodarczą, nieprzydatne w miejscu i czasie, w którym powstały. Za odpady uważa się również osady ściekowe.
Odpady, które ze względu na swoje pochodzenie, skład chemiczny i biologiczny oraz inne właściwości lub okoliczności stanowią zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, lub środowiska przyrodniczego, zdefiniowano jako odpady niebezpieczne. Objęte są one listą Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.
Szwedzka definicja odpadu: materiały, surowce, produkty, produkty uboczne i chemikalia pomocnicze; które zostały zanieczyszczone lub zniszczone albo z innych względów niemożliwe do wykorzystania, do pierwotnych albo podobnych celów lub, których użytkownik z jakichś względów chce się pozbyć.
1.4. Odpady niebezpieczne dla środowiska (ONŚ)
Zagadnieniu temu poświęcono dużo uwagi, ponieważ problem ten jest bardzo istotny, a jeszcze niewystarczająco uwzględniany w Polsce. Odpady ONŚ nie usunięte z pozostałych kategorii odpadów stanowią poważne zagrożenie dla wody, gleby i powietrza, nawet przy ich niewielkich ilościach. Przy spalaniu i składowaniu odpadów zawierających ONŚ może nastąpić bezpośrednia emisja zanieczyszczeń, a przy stosowaniu metod biologicznych produkt może się okazać nieużyteczny.
2. Charakterystyka powiatu
Powiat średzki zajmuje powierzchnię 704 km2, co stanowi 3,4% powierzchni województwa dolnośląskiego. Zamieszkuje w nim 49,2 tys. ludności co stanowi 1,4% populacji województwa.
Powiat średzki leży na drodze pomiędzy Legnicą a Wrocławiem. Tworzą go gminy: Udanin, Kostomłoty, Malczyce, Miękinia, Środa Śląska. Powiat jako główne swoje atuty wymienia:
Korzystne położenie geograficzne (bliskość Wrocławia i granic państwa)
Dobre połączenia komunikacyjne,
Tereny do zagospodarowania
Bogactwa mineralne
Tereny turystyczno rekreacyjne
Czyste powietrze
Obszar Powiatu Średzkiego jest interesujący pod względem przyrodniczym. Część gminy Miękinia należy do parku krajobrazowego ,,Dolina Bystrzycy". Park ten utworzono rozporządzeniem Wojewody Wrocławskiego z dnia 27 października 1998 r. i stanowi on unikalny w skali krajowej obiekt przyrodniczy o dużych walorach krajobrazowych, kulturowych, naukowa-poznawczych i rekreacyjnych . Atrakcyjność tego obszaru wynika z faktu zróżnicowania budowy geologicznej, urozmaiconej rzeźby i przyrody ożywionej. W gminie istnieje również rezerwat przyrody ,,Zabór", który chroni naturalny las łęgowy. Występujące w nim lasy porzeczkowe są najbardziej malowniczymi i tajemniczymi lasami. W rezerwacie żyją bobry, bociany, czarne żurawie oraz występujące w Polsce tylko na tym obszarze - żaby dalmatyńskie. W pobliżu Mrozowskiej Górki utworzono użytek ekologiczny, który chroni stanowisko sasanki łąkowej. Te bardzo rzadkie, objęte ścisłą ochroną gatunkową rośliny występują tylko w 4 miejscach w Polsce, m.in. u nas. Na obszarze użytku , który na pierwszy rzut oka wydaje się obszarem jałowym., występuje aż 77 gatunków roślin. Występują tu: lepica wąskolistna, trawa szczotlicha sina, macierzanka piaskowa i wiele innych.
Jedynym miastem powiatu jest 19-tysięczna Środa Śląska. Położone jest ono na starym szlaku handlowym prowadzącym z zachodu na wschód. Miasto zamieszkuje ok. 8600 osób. Dysponuje ujęciem wód podziemnych, oczyszczalnią ścieków oraz stosunkowo niedawno utworzono na jej terenie spółkę - "Zakład Utylizacji Odpadów Komunalnych S.A w Środzie Śląskiej" w celu budowy i prowadzenia zakładu utylizacji odpadów komunalnych której jednym z założycieli jest gmina Kostomłoty.
Tab. 1 Ogólna charakterystyka obszaru powiatu
|
Miasta/Gminy |
Ludność |
Pow. |
1 |
Środa Śląska |
19,3 |
216,8 |
2 |
Kostomłoty |
7,1 |
146,3 |
3 |
Malczyce |
6,1 |
52,55 |
4 |
Miękinia |
10,7 |
177,9 |
5 |
Udanin |
5,9 |
110,7 |
Źródła powstawania oraz charakterystyka ilościowa i jakościowa odpadów w powiecie średzkim.
Możliwość utylizacji i unieszkodliwiania poszczególnych rodzajów odpadów
Przedmiotem opracowania są następujące rodzaje odpadów:
- stałe odpady komunalne,
- odpady z terenów zielonych (parków i ogrodów), - odpady z oczyszczania ulic,
- odpady z oczyszczalni ścieków, - odpady niebezpieczne,
- odpady z obiektów służby zdrowia, - odpady przemysłowe,
- surowce wtórne.
3.1 Stałe odpady komunalne
Odpady te usuwane są z gospodarstw domowych, obiektów handlowych i usługowych oraz obiektów użyteczności publicznej. Dotychczas nie badano odpadów powstających na terenie powiatu ani pod względem ilościowym, ani jakościowym. Wiadomo jednak, że skład odpadów ze Środy Śląskiej różni się od odpadów powstających na terenach wiejskich gminy (tab. 2); wynika to w dużym stopniu ze specyfiki prowadzenia gospodarstw domowych.
Typ I - odpady z budynków z lokalnym bądź mieszanym systemem ogrzewania i zaopatrzenia w ciepłą wodę.
Typ II - odpady z budynków zlokalizowanych w dzielnicach mieszkaniowych zaopatrywanych centralnie w ciepło i ciepłą wodę.
Odpady z terenów małych miast i terenów wiejskich zawierają stosunkowo niewielkie ilości substancji organicznych. W związku z tym mają niskie właściwości nawozowe i paliwowe. Większość składników organicznych jest wykorzystywana do celów nawozowych lub jako karma dla zwierząt. Występuje w nich także niewielka ilość składników nadających się do odzysku jako surowce wtórne. Odpady z terenów wiejskich, w porównaniu do miejskich mają znacznie mniej szkodliwy wpływ na środowisko podczas składowania na składowiskach, z uwagi na ich mniejszą aktywność biologiczną, zawierają jednak resztki nawozów.
3.1.1. Ilość odpadów komunalnych
Tab. 2. Ilość produkowanych odpadów w powiecie.
Miasta/Gminy |
Ludność |
Odpady na |
|
tys. |
Rok |
Środa Śląska |
19,3 |
7125 |
Kostomłoty |
7,1 |
2200 |
Malczyce |
6,1 |
1800 |
Miękinia |
10,7 |
4120 |
Udanin |
5,9 |
1680 |
Ze względu na brak funkcjonującego systemu sortowania odpadów komunalnych znajdują się w nich: części organiczne, nieorganiczne, metale, szkło, tekstylia, tworzywa sztuczne, makulatura. Do odpadów komunalnych trafiają również odpady niebezpieczne.
Biorąc pod uwagę wielkość i liczbę mieszkańców powiatu średzkiego przyjęto do dalszej analizy następujące technologie utylizacji i unieszkodliwiania odpadów komunalnych:
- selektywna zbiórka surowców wtórnych, - kompostowanie frakcji organicznej,
- składowanie na składowisku pozostałych odpadów surowych i pozostałości po utylizacji.
3.2 Odpady z terenów zielonych
Stanowią je odpady roślinne usuwane z terenów komunalnych tzn. z trawników, parków, targowisk, cmentarzy, ogrodów i działek uprawianych przez mieszkańców miast i wsi, itp. Ustalenie rzeczywistej ilości usuwanych odpadów zielonych z terenu omawianej gminy jest trudne, gdyż nie prowadzi się ich ewidencji. Odpady z terenów zielonych są bardzo dobrym surowcem do produkcji wysokowartościowego kompostu i dlatego powinny być kompostowane w komposterach ogrodowych oraz w kompostowni wraz z osadami ściekowymi. Obecnie powstające odpady parkowe są spalane w kotłowniach.
Odpady z oczyszczania miasta
Są to odpady z zamiatania ulic, placów, targowisk miejskich. Odpady te nadają się wyłącznie do składowania na składowisku, z wyjątkiem odpadów zielonych wyodrębnionych z odpadów z targowisk, które mogą być kompostowane.
3.4 Odpady z oczyszczalni ścieków
W samej Środzie Śląskiej znajduje się miejska oczyszczalnia ścieków, której docelowa przepustowość wynosi 6 000 m3/d, ale obecnie dostarczanych jest tylko 2 500 m3/d.
Wśród odpadów z oczyszczalni ścieków wyróżnia się:
- piasek,
- osady.
Ilości piasku nie są określane. W oczyszczalni powstaje ok. 30 m3/d uwodnionego osadu, który obecnie jest wylewany na laguny. Oczyszczalnia ścieków jest w trakcie montażu prasy odwadniającej. Po jej zamontowaniu otrzyma się ok. 1,5 m3/d (2,1 t/d) osadu.
Przy docelowej przepustowości 6 000 m3/d ilość produkowanego osadu wyniesie ok. 4 m3/d, t.j. 5,5 t/d.
Osad ściekowy może służyć do produkcji nawozu organicznego w procesie kompostowania.
3.5 Odpady niebezpieczne, odpady medyczne
Na świecie do odpadów niebezpiecznych dla środowiska zalicza się następujące odpady:
odpady ropopochodne,
przeterminowane lub wycofane środki ochrony roślin i opakowania po nich,
opakowania po farbach, rozpuszczalnikach i innych chemikaliach,
silnie kwaśne lub silnie zasadowe odpady,
odpady zawierające kadm,
odpady zawierające rtęć,
odpady zawierające bizmut, arsen, bor, ołów, kobalt, miedź, chrom, nikiel, selen, srebro, tal, cyna, wanad lub cynk,
odpady zawierające cyjanki,
odpady zawierające PCB,
odpady laboratoryjne.
W powiecie średzkim nie prowadzi się badań umożliwiających określenie ilości odpadów niebezpiecznych. Według niektórych źródeł, w Polsce ilości składników niebezpiecznych w odpadach komunalnych z rejonów wiejskich stanowią 0,3 = 0,5 ogólnej masy odpadów, jest to 0,3 = 0,7 kg/Ma. Należy sobie zdawać sprawę, że jest wiele tzw. szarych odpadów, które nie są zaliczane do ONŚ, ale ze względu na swoje właściwości wymagają szczególnej troski przy transporcie i utylizacji. Poniżej podaje się przykłady odpadów, które w Szwecji są zaliczane do „szarej strefy”:
- ziemia skażona produktami ropopochodnymi i chemikaliami oraz pozostałości po odkażaniu,
- osady z przemysłu i oczyszczalni komunalnych
- osady z odstojników,
- farby i lakiery na bazie wody,
- stałe odpady farb z niską zawartością metali ciężkich,
- nie oczyszczona woda z przemysłu lakierniczego z niską zawartością metali ciężkich,
- stale odpady klejowe,
- kwasy o pH wyższym niż 2,5, bez metali ciężkich, - zasady o pH niższym niż 12, bez metali ciężkich, - żużle z ciepłowni i elektrociepłowni,
- pozostałości po oczyszczaniu spalin, - odpady garbarskie,
- detergenty,
- duże ilości minerałów i różnych soli.
W komunalnych odpadach w Środzie Śląskiej znajdują się na pewno następujące ONŚ:
- akumulatory samochodowe,
- produkty ropopochodne, - puszki po farbach,
- resztki rozpuszczalników,
- środki czystości zawierające wiele substancji alkalicznych, - resztki środków ochrony roślin i sztucznych nawozów,
- chemikalia fotograficzne, - baterie,
- świetlówki,
- spraye.
Dokładna zawartość tych odpadów w odpadach komunalnych nie jest znana, można jednak przypuszczać, że ze względu na brak w powiecie systemu odsortowywania tych odpadów, na wysypisko rocznie trafia 10 - 15 ton odpadów niebezpiecznych dla środowiska.
Mimo niskiego zużycia nawozów sztucznych i środków ochrony roślin istotnym problemem na wsiach są opakowania po tych produktach. Ponieważ dostawcy produktów nie odbierają pustych opakowań, resztki produktów trafiają na wysypisko, do atmosfery (w przypadku spalania) lub niekontrolowanie do gleby albo wody (w wypadku mycia opakowań). Praktycznie nie ma technicznych możliwości usunięcia ONŚ ze zmieszanych odpadów, dlatego odpady te należy selektywnie gromadzić. Odbierane odpady problemowe mogą być gromadzone przejściowo w zbiornicy odpadów, a z chwilą zgromadzenia większej ilości transportowane do odbiorców w celu utylizacji lub składowane w specjalnej kwaterze na składowisku odpadów komunalnych.
Propozycje rozwiązania problemu selektywnego gromadzenia odpadów niebezpiecznych i medycznych zostały przedstawione w dalszej części koncepcji.
Odpady przemysłowe
Przykładowo w celu określenia ilości opadów przemysłowych trafiających na składowisko sporządzono ankiety w czterech zakładach w Środzie Śląskiej.
Poniżej zamieszczono wyniki ankiet:
Armstrong
odpady gumowe 25 t/rok
- „Inco-Veritas”
żużel z pieców c.o. przemysłowy 30 t/rok
gruz 5 t/rok
odpady gumowe 4 t/rok
odpady włókiennicze 0,6 t/rok
zmiotki warsztatowe 0,2 t/rok
opony, zużyte dętki samochodowe 0,2 t/rok
Coca - Cola
szkło, stłuczka 30 m2
papier, karton 50 m3
3.7 Surowce wtórne - stan obecny
W powiecie średzkim znajduje się około 20 punktów skupu surowców wtórnych. Globalnie są odzyskiwane następujące frakcje:
- złom żelazny, - akumulatory,
- stłuczka szklana, - metale kolorowe, - butelki,
- (makulatura).
Ostatnio makulatury praktycznie się nie skupuje, ponieważ jej cena jest bardzo niska. Część makulatury, która kiedyś była skupowana trafia teraz na wysypisko, a część jest spalana przez ludność. Ma to negatywny wpływ na środowisko.
Pracownicy punktów skupu deklarują, że istnieje zbyt na większe ilości powyższych surowców jak również na tekstylia i tworzywa sztuczne. Istnieje możliwość wykorzystania niektórych rodzajów tworzyw sztucznych na miejscu np. do produkcji doniczek.
4. Gospodarka odpadami w gminie Środa Śląska - stan aktualny
4.1 Gromadzenie i wywóz
Odpady komunalne powstające na terenie powiatu są gromadzone w:
- kontenerach KP-8 (pojemność 8 m3) - 391 sztuk,
kontenerach KP-5 (pojemność 5 m3) - 70 sztuk,
pojemnikach o pojemności 1,1 m3 - 532 sztuk,
pojemnikach o pojemności 0,11 m3 - 1230 sztuk.
Odpady gromadzone w kontenerach wywożone są samochodem wymieniającym kontenery. Natomiast odpady z pojemników wywożone są tzw. śmieciarką.
Ponadto ludność ma możliwość dostarczania odpadów na wysypisko własnym transportem.
Ilości te obejmują odpady komunalne z gospodarstw domowych, obiektów handlowych, użyteczności publicznej oraz odpady komunalne i niektóre przemysłowe z zakładów istniejących na terenie gminy. Opłata wysypiskowa za odpady komunalne wynosi obecnie 15 PLN/m3, za odpady przemysłowe I kategorii - 90 PLN/t, a za pozostałe - 35 PLN/t.
4.2 Gminne wysypisko
Istniejące dla powiatu wysypisko odpadów komunalnych usytuowane jest koło wsi Wojczyce, ok. 5 km na południowy -zachód od Środy Śląskiej. Wysypisko jest zlokalizowane w wyrobisku po eksploatacji żwiru. Jego eksploatację rozpoczęto w 1984 roku. Całkowita powierzchnia wysypiska wynosi 4,77 ha. Wysypisko stanowi niecka między poziomami 146,0 i 137,4 m co daje maksymalną głębokość 8,6 m. Średnia głębokość niecki wynosi 6,0 m. Poziom wody gruntowej znajduje się 5,7 m pod dnem niecki. Nie ma żadnego zabezpieczenia dna przed odciekami.
Wysypisko jest ogrodzone, w godzinach otwarcia obsługiwane jest przez jednego pracownika, poza tymi godzinami wysypisko nie ma żadnego dozoru. Szacuje się, że na wysypisko przewieziono 335 500 m3 czyli 200 100 ton. Ciężar nasypowy odpadów na wysypisku wynosi ok. 600 kg/ma. Jego wysoką wartość można tłumaczyć tym, że szczególnie w latach poprzednich w odpadach było dość dużo ziemi, odpadów budowlanych i popiołu, a ponadto odpady są zsypywane z samochodów i wyrównywane przy pomocy lekkiego spychacza, co powoduje ich dodatkowe ugniecenie.
Obecnie jest zasypane ok. 70 % powierzchni niecki do poziomu 146,0 m. Planuje się sypanie odpadów do poziomu 152,0 m i dlatego zakłada się, że eksploatacja wysypiska zostanie zakończona w roku 2005. W ostatnich latach wzrosła ilość odpadów i możliwe jest wcześniejsze zapełnienie wysypiska.
Większym skupiskiem niekontrolowanych odpadów na terenie gminy jest była żwirownia koło Chomiąży.
Ocena gospodarki odpadami w powiecie
Pozytywnymi elementami aktualnej gospodarki odpadami są:
- większość odpadów powstających na terenie powiatu jest składowana na wysypisku lub wywożona do odpowiedniego odbiorcy, a nie wyrzucana na dzikich wysypiskach,
- zbiera się tu rocznie 1 450 ton złomu żelaznego, 35 ton szkła, 40 ton metali nieżelaznych, 50 ton akumulatorów,
- dwa razy do roku organizowane są w sołectwach spotkania z ludnością, - organizowane są kampanie sadzenia drzew i krzewów,
- powiat uczestniczy w corocznej kampanii „Sprzątanie świata”,
- Liga Ochrony Przyrody działa w dalszym ciągu, chociaż zakres działania jest mocno ograniczony brakiem odpowiednich środków,
zlecenie wykonania niniejszej koncepcji jest początkiem właściwej gospodarki odpadami.
Pozostałe elementy właściwej gospodarki odpadami nie są wcale uwzględnione lub uwzględnione w minimalnym stopniu. Do najważniejszych nieprawidłowości należą:
- składowanie nie sortowanych odpadów,
- niezabezpieczone wysypisko stanowiące poważne zagrożenie dla wody gruntowej.
W związku z tym pilnego wprowadzenia wymaga:
- pełniejsze odsortowanie makulatury, metali, szkła, tworzyw sztucznych, - oddzielenie i wykorzystanie części organicznych łącznie z osadem,
- oddzielenie i wykorzystanie części palnych, przede wszystkim drewna,
- wprowadzenie systemu odrębnego gromadzenia odpadów niebezpiecznych, - wprowadzenie samochodów komprymujących,
- zintensyfikowanie edukacji ekologicznej w szkołach oraz pozostałej społeczności.
Również istotne jest określenie wpływu odcieków z wysypiska na wody gruntowe oraz odpowiednie rozwiązanie tego problemu.
5. Wytyczne planowania systemu gospodarki odpadami
Podstawowym celem proponowanego systemu jest stworzenie bezpiecznego ekologicznego systemu gospodarki odpadami obejmującego swym zasięgiem cały powiat, przeciwdziałającego skutecznie jego zanieczyszczaniu odpadami.
Zadania takiego systemu są następujące:
- utworzenie efektywnego systemu zbierania odpadów, którego podstawowymi cechami są: minimalizacja ilości odpadów poprzez segregację surowców wtórnych i wykorzystanie składników organicznych,
- kierowanie na składowisko tylko tych odpadów, które nie nadają się do wykorzystania,
- zaproponowanie innych niż składowanie możliwości zagospodarowania odpadów,
- określenie zasad eksploatacji nowego, bezpiecznego dla środowiska składowiska odpadów komunalnych będącego osią systemu gospodarki odpadami,
- zagospodarowanie odpadów przemysłowych,
- utylizacja odpadów niebezpiecznych, - minimalizacja kosztów transportu,
aktywny udział społeczeństwa.
Zastosowanie i zakres poszczególnych elementów systemu w przyszłej gospodarce odpadami będzie zależał od lokalnych uwarunkowań oraz infrastruktury przemysłowej regionu i całego kraju. Szybkie zmiany infrastruktury w Polsce, sposobu życia ludności, wprowadzanie nowych technologii przemysłowych i utylizacji odpadów wymagają wysokiej elastyczności przy formowaniu polityki gospodarki odpadami.
Bezwzględnym warunkiem tworzenia i realizacji właściwej gospodarki odpadami jest świadomość ekologiczna i ekonomiczna:
- władz, aby wydawane decyzje były słuszne i akceptowane oraz możliwe do realizacji przez ludność, przemysł i służby porządkowe,
- ludności, aby rozumiała intencje gospodarki odpadami, konieczność zmian trybu życia oraz słuszność ewentualnych niedogodności,
- przemysłu, aby technologie, transport itp. były zgodne z założeniami właściwej gospodarki odpadami,
- służb porządkowych, aby ułatwić wdrożenie zamierzonej gospodarki odpadami poprzez odpowiednie działanie oraz właściwy kontakt z ludnością i przemysłem.
6. Propozycja gospodarki odpadami
Nowa gospodarka odpadami maksymalnie wykorzystywałaby już funkcjonujące jednostki, np. system zbiórki surowców wtórnych.
Poniższe schematy przedstawiają zasady gospodarki odpadami oraz system przepływu informacji, który jest warunkiem sprawnego jej wprowadzenia.
System przepływu informacji
7. System selektywnego gromadzenia odpadów
Właściwe funkcjonowanie systemu selektywnej zbiórki surowców wtórnych i odpadów do unieszkodliwiania zależy od dobrego jego przygotowania i zorganizowania.
Selektywna zbiórka odpadów opiera się głównie na :
a) zbiórce surowców wtórnych do specjalnych pojemników
b) zbiórce - selekcji w miejscu powstawania i gromadzeniu w oznakowanych workach i wywożenie w ramach kompleksowego systemu
c) wtórna selekcja odpadów na wysypisku
d) zbiórka materiałów niebezpiecznych - baterie, akumulatory, farby i inne oraz transport do miejsca utylizacyjnych
e) stała edukacja, informowanie w formie ulotek, artykułów w prasie, pogadanek, spotkań z mieszkańcami i rozmów na tematy ekologiczne.
segregacja odpadów u źródła ich powstawania :
7.1 Odzysk surowców wtórnych
Efektywność odzysku surowców wtórnych nie przekracza na ogól SO - 70 % masy surowców zawartych w odpadach.
Tab. 3. Ilość surowców wtórnych w gminie Środa Śląska
surowiec wtórny |
Miasto Środa Śląska |
Tereny wiejskie |
Razem |
|
t/rok |
t/rok |
t/rok |
makulatura |
347,1 |
53.5 |
400,6 |
szkło |
173,6 |
38,2 |
211,8 |
stale |
86,8 |
76,5 |
16 3,3 |
w. sztuczne |
173,6 |
137,6 |
311,2 |
tekstylia |
52,1 |
15,3 |
6 7 ,4 |
Organizacja systemu selektywnej zbiórki surowców wtórnych może wyglądać następująco:
7.1.1. WARIANT I - selektywna zbiórka „u źródła”
Selektywna zbiórka surowców wtórnych „u źródła” oparta jest na ich segregacji przez mieszkańców.
Działanie tego systemu polega na ustawieniu na terenie powiatu średzkiego zestawów pojemników do selektywnego gromadzenia makulatury, tworzyw sztucznych, puszek, szkła.
Zakłada się, że na terenie miasta powinny znajdować się 3 - 4 zestawy i przynajmniej po jednym w każdej wsi.
Pojemniki do gromadzenia surowców wtórnych powinny być ustawione w centralnych miejscach zabudowy, np. w pobliżu najczęściej odwiedzanych punktów handlowych, najpopularniejszych skrzyżowań ulic itp. Podejmując konkretną decyzję o ustawieniu zestawu pojemników należy najpierw ocenić daną lokalizację pod kątem dostępności (dogodność dojścia i dojazdu), następnie przygotować miejsce, zapewnić dojazd do niego dla pojazdów opróżniających pojemniki, oraz zadbać o estetykę i utrzymanie czystości. Zapełnianie pojemników w zestawach należy uważnie obserwować, gdyż po początkowym okresie wyzbywania się zapasów odpadów przez mieszkańców, powinna nastąpić stabilizacja zapełniania się pojemników. Z tego powodu proponuje się etapowe wprowadzanie systemu selektywnego gromadzenia surowców. Wyniki obserwacji funkcjonowania systemu w jednej miejscowości pozwolą ocenić rzeczywistą efektywność systemu oraz umożliwią sprawne jego wprowadzenie w pozostałych.
Wprowadzenie systemu powinno być poprzedzone intensywną kampanią informacyjną. Częścią systemu musi być oczywiście sprawne opróżnianie pojemników.
Ważnym parametrem odzyskiwanych surowców jest ich jakość. Dlatego segregowane już w miejscu gromadzenia surowce kierowane są na linię sortowniczą w celu tzw. wtórnej segregacji pozwalającej na eliminację zanieczyszczeń. Przy właściwie uświadomionym społeczeństwie odzyskiwane surowce w systemie selektywnej zbiórki „u źródła” są wysokiej jakości i segregacja wtórna nie jest konieczna.
WARIANT II - Segregacja odpadów w stacji sortowania
W systemie segregacji odpadów w stacji sortowania zmieszane odpady z terenu powiatu trafiają na linię sortowniczą i dopiero tutaj rozdzielane są na poszczególne frakcje:
- odpady wielkogabarytowe,
- drewno,
- stłuczka,
- metale (żelazo, metale kolorowe, stal nierdzewna), - tworzywa sztuczne,
- makulatura,
- odpady niebezpieczne.
Najodpowiedniejszym miejscem lokalizacji stacji sortowania odpadów jest teren składowiska. Stacja zajmowałaby utwardzony obszar o powierzchni ok. 500 m2. Wyposażenie stacji będą stanowić następujące urządzenia:
- elektromagnes, - rębak,
- kraty do przesiewania,
- ładowarka,
prasa do tworzyw sztucznych.
W przyszłości można by zastosować wirowy separator magnetyczny, który oddzielałby poszczególne metale automatycznie.
Odpady przeznaczone do sortowania powinny być suche, nie powinny w zasadzie zawierać odpadów organicznych, zwłaszcza w stanie zgniłym. Wymagania te powodują, że w przypadku metody segregacji odpadów w sortowni, konieczne jest wstępne rozdzielanie odpadów wg metody „mokre - suche” w miejscu powstawania. Frakcja mokra, głównie bio-odpady, kierowana jest do kompostowni, frakcja sucha do sortowni.
7.1.3 Zbiornica odpadów
Selektywna zbiórka surowców wtórnych wymaga zorganizowania na terenie gmin zbiornicy odpadów, mającej na celu przejściowe magazynowanie surowców wtórnych oraz odpadów niebezpiecznych. Do systemu gospodarki odpadami powinny być włączone prywatne punkty zbiórki odpadów znajdujące się na terenie powiatu. Zbiornica może wchodzić w skład stacji sortowania odpadów.
Wydzielone frakcje surowców wtórnych przechowywane są w magazynie lub w kontenerach do czasu przygotowania odpowiedniej partii do wywozu.
7.1.4 Możliwości zbytu poszczególnych frakcji
Tworzywa sztuczne - przetwórstwo lub spalanie. Przy odpowiedniej jakości surowca możliwe jest wytwarzanie opakowań lub różnych kształtek. Przy zachowaniu warunków jakości, partner EKOL-u gwarantuje zagospodarowanie tej frakcji w Szwecji.
Drewno - po rozdrobnieniu drewno może być spalane lub wykorzystywane przy kompostowaniu osadu w oczyszczalni miejskiej.
Metale - huty.
Szkło - huta.
Stłuczka - huta.
Makulatura - papiernia lub do kompostowania osadu.
Nawet jeśli nie uda się od razu sprzedać oddzielonych frakcji należy kontynuować ich sortowanie i oddzielne składowanie ze względu na przyszłe wykorzystanie oraz redukcję objętości odpadów.
Bariery ograniczające selektywną zbiórkę surowców wtórnych to wciąż niskie możliwości ich skupu, wynikające głównie z niewłaściwej relacji cen, a także niepewna sprzedaż wyselekcjonowanych odpadów jako surowców do dalszego przetwórstwa.
7.2 Odpady niebezpieczne
Na terenach gmin wiejskich gospodarkę odpadami niebezpiecznymi należy rozpatrywać wg ich rodzaju:
- odpady niebezpieczne z indywidualnych gospodarstw domowych, w tym rolniczych, występujące w odpadach komunalnych,
- odpady z drobnych zakładów i usługodawców związanych z produkcją rolno - spożywczą, które też mogą trafiać do odpadów komunalnych,
- odpady przemysłowe, powstające w wyniku działalności produkcyjnej zarówno rolno-spożywczej jak i typowo przemysłowej w zakładach zlokalizowanych na terenie gminy,
- odpady medyczne (z gabinetów zabiegowych, przychodni - również weterynaryjnych) i chemiczne z laboratoriów - również szkolnych.
Odpady niebezpieczne powinny być gromadzone selektywnie z zachowaniem zasady rozdziału różnych składników, zwłaszcza tych, które przy połączeniu mogłyby wchodzić w niekontrolowane reakcje chemiczne. Władze gmin powinny określić zasady gromadzenia oraz częstotliwość wywozu odpadów niebezpiecznych dla drobnych producentów, takich jak zakłady usługowe, rzemieślnicze i handlowe.
Dla indywidualnych gospodarstw, w tym rolnych, w zależności od przyjętego systemu gromadzenia należy stosować odpowiednie rozwiązania:
Selektywne gromadzenie odpadów niebezpiecznych w specjalnych pojemnikach ustawionych w miejscach użyteczności publicznej.
Wywóz odpadów niebezpiecznych specjalnym samochodem, który może odbierać odpady od mieszkańców poszczególnych jednostek administracyjnych na zasadzie ogólnego objazdu rejonów.
Składowanie w wydzielonym miejscu na terenie gminnej zbiornicy.
7.2.1 Wariant I
W systemach gromadzenia odpadów na terenach wiejskich, w oparciu o punkty gromadzenia, należy te punkty wyposażyć w pojemniki do selektywnego gromadzenia odpadów niebezpiecznych.
7.2.2 Wariant II
Wywóz odpadów niebezpiecznych może odbywać się na zasadzie ogólnego objazdu rejonów lub wg zgłoszonych wcześniej potrzeb. Odbieranie odpadów powinno być prowadzone przy użyciu pojazdu (np. samochodu dostawczego, ciężarowego lub ciągnika z przyczepą) wyposażonego w kilka pojemników, np. zabezpieczonych skrzyń, aby już w trakcie prowadzenia zbiórki można było odpady klasyfikować, nie dopuszczając do mieszania odpadów o różnych właściwościach.
Zarówno w przypadku funkcjonowania rozwiązania I lub II odbierane odpady problemowe mogą być gromadzone przejściowo w zbiornicy odpadów, a z chwilą zgromadzenia większej ilości transportowane do odbioru w celu utylizacji lub składowane w specjalnej kwaterze na składowisku odpadów komunalnych.
7.2.3. Wariant III
Zbiornica stanowi wydzielone, ogrodzone i niedostępne dla osób nieupoważnionych miejsce o utwardzonym i izolowanym podłożu, pod zadaszeniem. W tym miejscu ustawia się zestaw pojemników i tzw. palet ekologicznych, w których gromadzone są odpady problemowe w odpowiednich pojemnikach wg właściwości; świetlówki, akumulatory, chemikalia o konsystencji stałej, substancje płynne w butelkach lub beczkach, itd.
Zbiornica odpadów niebezpiecznych powinna znajdować się na terenie składowiska, czyli w miejscu prowadzonej w gminie gospodarki odpadami.
W wielu krajach wprowadza się całkowitą odpowiedzialność wytwórcy za produkowane towary, co sprawia, że konsument może zwrócić zużyte towary lub ich resztki. Wytwórca zawiera wtedy umowę o przyjmowaniu odpadów ze sprzedawcami.
8. Kompostowanie
Kompostowanie jest tradycyjnym procesem przeróbki i unieszkodliwiania odpadów organicznych pochodzenia komunalnego, przemysłowego, rolniczego oraz osadów ściekowych opartym na naturalnych procesach biochemicznych, zintensyfikowanych w sztucznie wytworzonych optymalnych warunkach.
W koncepcji proponuje się następujące warianty kompostowania:
8.1 Technologia kompostowania - RONDECO
Zasadniczy proces kompostowania zachodzi w reaktorze rurowym i trwa trzy dni, dojrzewanie kompostu trwa 6 - 8 tygodni. W przypadku wariantu I przed reaktorem oddzielane są odpady wielkogabarytowe i metale. Za reaktorem ręcznie oddziela się tworzywa sztuczne oraz resztę wysypiskową. Możliwe jest również oddzielanie stłuczki. Pozostałość podlega dojrzewaniu w pryzmach. Proces kompostowania w pryzmach trwa 6 tygodni. Plac dojrzewania kompostu musi być utwardzony i zdrenowany. Do kształtowania pryzm kompostowych duży ładowarka. W trakcie dojrzewania kompostu w pryzmach zapewnia się odpowiednie napowietrzanie masy przy użyciu mieszalnika pryzm (np. SITTLER). Dojrzały kompost zostaje przesiany. W razie potrzeby jakość frakcji organicznych może być polepszana przez dodatkowe sortowanie lub/i mycie. Otrzymuje się wysokogatunkowy kompost o granulacji poniżej 4 mm. Możliwa jest też produkcja nawozu organicznego w formie brykietów. Forma ta powoduje wolniejsze uwalnianie związków organicznych, a także pozwala na łatwiejszy transport oraz umożliwia długie przechowywanie nawozu pod zadaszeniem, nawet przy dużej wilgotności powietrza. Gotowy produkt procesu kompostowania przechowywany jest pod lekkimi wiatami.
Możliwe jest kompostowanie nie sortowanych lub wstępnie sortowanych odpadów komunalnych łącznie z osadem z oczyszczalni.
Poniżej przedstawiono schemat instalacji kompostowania wstępnie sortowanych odpadów komunalnych - technologia RONDECO.
Potrzebna byłaby utwardzona i zdrenowana powierzchnia ok. 1000 m2, mieszalnik pryzm (np. SITTLER), traktor - ładowarka, przesiewacz oraz lekkie wiaty o powierzchni 200 m2 do przechowywania kompostu.
Proces kompostowania w pryzmach trwa 3 - 6 miesięcy. Właściwe proporcje składników oraz wlaściwa obsługa też gwarantują otrzymanie pełnowartościowego kompostu.
8.2 Kompostowania osadów ściekowych
Produkcja wysokowartościowego nawozu organicznego w kompostowaniu osadów ściekowych nie zawsze jest możliwa ze względu na zawartość metali ciężkich. Jakość kompostu uzyskiwanego w tym procesie zależy od funkcji gospodarczych gminy.
W większości krajów Unii Europejskiej wymagania dotyczące maksymalnych zawartości metali ciężkich w osadach są jednoznacznie określone. Dopuszczalny poziom koncentracji elementów śladowych w osadach wykorzystywanych do celów rolniczych wg Dyrektywy Rady Nr 86/278/EWG z dnia 12.06.1996 r. w sprawie odnowy środowiska, a szczególnie gleb, przy stosowaniu osadów ściekowych w rolnictwie:
Kadm 20 = 40 μg/g sm
Miedź 1000 = 1500 μg/g sm
Nikiel 300 = 400 μg/g sm
Ołów 750 = 1200 μg/g sm
Cynk 2500 = 4000 μg/g sm
Rtęć 16 = 25 μg/g sm
W badanych osadach pochodzących z terenów wiejskich nie stwierdzono przekroczenia zalecanego poziomu koncentracji elementów śladowych.
W Polsce nie ustalono dotychczas takich wymagań, a wielkość dawki osadu należy wyznaczyć przy wykorzystaniu aktualnego i dopuszczalnego poziomu metali ciężkich w gruntach przeznaczonych do przyrodniczego zagospodarowania.
Tab. 4 Dopuszczalne stężenia metali ciężkich w glebie (p.g/g sm)
Metal |
Wg [1] |
Wg [2] |
Kadm |
1÷3 |
3 ÷ 5 |
Miedź |
50 ÷ 140 |
50 ÷ 100 |
Nikiel |
30 ÷ 75 |
30 ÷ 100 |
Ołów |
SO ÷ 300 |
100 ÷400 |
Cynk |
150 ÷300 |
200 ÷ 300 |
Rtęć |
1 ÷ 1,5 |
0,3 ÷ 0,5 |
[1] - Dyrektywa Rady Nr 86/278/EWG z dnia 12.06.1996 r w w sprawie odnowy środowiska, a szczególnie gleb, przy stosowaniu osadów `- ściekowych w rolnictwie
[2] - Kabata-Pendias A., Piotrowska., pierwiastki śladowe jako kryterium rolniczej przydatności osadów. IUN i G, Puławy, 1987.
Przed wyborem pierwszego lub drugiego wariantu kompostowania należy wykonać badania składu chemicznego osadu i jego przydatności do produkcji wysokowartościowego kompostu.
8.3. Określenie wydajności kompostowni, oszacowanie powierzchni niezbędnej do dojrzewania kompostu - na przykładzie wariantu I
Wariant I zakłada kompostowanie nie sortowanych lub częściowo sortowanych odpadów komunalnych łącznie z osadami ściekowymi.
W celu określenia wydajności kompostowni przyjęto następujące założenia: - optymalny czas kompostowania w reaktorze rurowym wynosi 3 dni,
- załadunek reaktora odbywa się raz w ciągu dnia,
- w celu oszacowania wydajności kompostowni oraz powierzchni niezbędnej do dojrzewania kompostu pominięto odpady, które są usuwane z całkowitej ilości odpadów komunalnych podczas pierwszego i drugiego sortowania (tzn. odpady mineralne, budowlane, szkło, metale, tworzywa sztuczne, tekstylia, odpady wielkogabarytowe)
Uwzględniając powyższe założenia obliczono wydajność kompostowni w następujący sposób:
- ilość osadów ściekowych przy docelowej przepustowości oczyszczalni—ścieków: 5,5 t/d,
- ilość odpadów organicznych i makulatury - wg wskaźników nagromadzenia odpadów L. Dindorfa oraz tab. 1 wynosi: odpady organiczne:
wieś 10 330 M x 0,148 t/Ma x 0,07 = 107,0 t/a = 0,3 t/d
miasto 8 640 M x 0,336 t/Ma x 0,35 = 1 016,1 t/a = 2,8 t/d
makulatura (przy założeniu 50 % odzysku surowca)
wieś 10 330 M x 0,148 t/Ma x 0,07 x 0,5 = 53,5 t/a = 0,2 t/d
miasto 8 640 M x 0,336 t/Ma x 0,2 x 0,5 = 290,3 t/a = 0,8 t/d Razem 4,1 t/d
Dobowa wydajność kompostowni wynosi zatem: 9,6 t/d
Przyjmując gęstość nasypową materiału przeznaczonego do kompostowania 0,5 t/m3 obliczono dzienną
wartość dobowej wydajności kompostowni oraz wydajność masy kompostowej są wielkościami oszacowanymi, ze względu na brak danych dotyczących ilości odpadów organicznych i makulatury.
Do oszacowania powierzchni niezbędnej do dojrzewania kompostu przyjęto:
- dzienna masowa ilość kompostu 6,7 t/d, dzienna objętościowa ilość kompostu 13,4 m3 - wymiary pryzm kompostowych:
podstawa dolna - 4,0 m,
podstawa górna - 1,0 m,
wysokość - 1,5 m.
Powierzchnia składowania dla dziennej produkcji kompostu przy założonych wymiarach pryzmy:
(13,4 / (4 + 1) x 1,5 / 2) x 4 = 14,3 m2 Długość pryzmy wynosi 3,6 m.
Przyjęto czas dojrzewania kompostu 42 dni (6 x 7 dni) Wymagana powierzchnia składowania wynosi
F = 14,3 x 42 = 600,6 m2
Przyjęto plac o powierzchni 800 m2, w tym 200 m2 pod wiatę przeznaczone jest na przesiewanie, konfekcjonowanie i składowanie kompostu.
8.4. Koncepcja lokalizacji kompostowni
8.4.1 Wariant I
W wypadku wyboru kompostowania nie sortowanych lub częściowo sortowanych odpadów komunalnych, szczególnie jeśli przedsięwzięcie będzie wspólne dla całego powiatu, kompostownia powinna być zlokalizowana na nowym składowisku w Środzie Śląskiej lub w gminie ościennej.
8.4.2 Wariant II
Przy wyborze kompostowania osadów ściekowych łącznie z odpadami organicznymi właściwą lokalizacją kompostowni byłby teren oczyszczalni. Zarząd oczyszczalni deklaruje, że dysponuje wymaganą powierzchnią.
9 Składowanie odpadów
Dopuszczalną formą usuwania odpadów jest ich składowanie na odpowiednio zorganizowanym składowisku. Projektowanie składowisk w Polsce oraz zasady ich budowy muszą obecnie uwzględniać nowe kierunki w technice światowej. Dotyczy to głównie sposobów uszczelniania podłoża składowisk, systemów odprowadzania i oczyszczania odcieków oraz ewentualnego odgazowywania składowisk.
Projektowanie, zagospodarowanie i eksploatacja składowiska odpadów musi być dostosowana do warunków geologicznych i hydrogeologicznych. Przy projektowaniu składowiska odpadów istotną rzeczą jest właściwa lokalizacja. Lokalizacja składowiska powinna spełniać następujące warunki:
- geologicznie równomierne podłoże - minimalne ryzyko skokowego osadzania się terenu,
- w miarę centralne położenie dla minimalizowania kosztów transportu,
- osłonięte od wiatrów, aby zmniejszyć roznoszenie przez wiatr tworzyw sztucznych, folii i papieru i zapach
- odległe od skupisk ludzkich w celu uniknięcia dokuczliwości zapachów, - odległe od najbliższego cieku wodnego, przynajmniej 100 m,
- niski poziom wody gruntowej, przynajmniej 5 m poniżej dna niecki. Eksploatację istniejącego wysypiska w Nowa powiatowa koncepcja gospodarki odpadami zakłada wprowadzenie systemu segregacji odpadów, co spowoduje zmniejszenie objętości składowanych odpadów o 40-60 %. Nie spowoduje to jednak wydłużenia czasu eksploatacji wysypiska ze względu na obserwowany w ostatnich latach wzrost ilości odpadów.
Przeprowadzono wstępną analizę możliwych lokalizacji nowego składowiska. Pod uwagę wzięto następujące możliwości lokalizacji:
wyrobisko przy cegielni w Chwalimierzu,
żwirownia koło Chomiąży,
teren położony w pobliżu miejscowości Słup,
teren na północ od obecnego wysypiska,
Opis wymienionych lokalizacji.
Powierzchnia niecki wynosi ok. 6 ha, a jej głębokość (po uwzględnieniu zalegających zasobów gliny) dochodzi do 20 m. Teren ten może rozwiązać problem składowania odpadów na kilkadziesiąt lat. Można by również przyjmować odpady z innych gmin. Z uwagi na rodzaj eksploatowanego surowca można przypuszczać, że dno wyrobiska posiada naturalne uszczelnienie, które pozwoliłoby na wykonanie prostej przesłony izolacyjnej chroniącej podłoże przed odciekami. Należy wykonać jednak badania geologiczne i hydrogeologiczne stwierdzające rodzaj podłoża i poziom wód gruntowych. Cegielnia została przez gminę wydzierżawiona na trzy lata. Po wygaśnięciu dzierżawy teren, na którym obecnie znajduje się cegielnia można będzie wykorzystać na kompostownię przy nowym składowisku.
Żwirownia koło Chomiąży znajduje się na terenie gminy Malczyce w pobliżu granicy z gminą Środa Śląska. Pojemność wyrobiska jest stosunkowo niewielka, wystarczyłaby jednak na potrzeby gminy. Rozległy teren wokół niecki stanowią nieużytki nadające się na lokalizację kompostowni, zbiornicy odpadów. Teren znajduje się daleko od zabudowań, z jednej strony osłonięty jest lasem. W niecce zalega woda.
Na omawianym terenie składowane są obecnie odpady w sposób niekontrolowany przez okoliczną ludność. Przygotowanie wyrobiska w celu składowania w nim odpadów wymagałoby:
- odpompowania wody,
- wykonania sztucznego uszczelnienia,
- wykonania drenażu melioracyjnego pod warstwą sztucznego uszczelnienia w celu odprowadzenia wód napływowych, w przypadku stwierdzenia, w wyniku badań hydrogeologicznych, wysokiego poziomu wód gruntowych
Teren znajduje się na skraju gminy Środa Śląska, daleko od zabudowań wsi Słup, blisko rzeki Odry. Prowadzi do niego prowizoryczna droga ziemna. Objęty był powodzią w lipcu 1997 roku na skutek przerwania wałów. Zlokalizowanie składowiska w miejscu tak odległym od pozostałych miejscowości gminy znacznie zwiększyłoby koszty transportu odpadów.
Usypanie obwałowania, uformowanie niecki na północ od obecnego wysypiska stworzyłoby dodatkowy potencjał składowania.
Spośród wszystkich propozycji jako najwłaściwszą lokalizację składowiska uznano wyrobisko przy cegielni w Chwalimierzu. Następnie należy wziąć pod uwagę kolejno: żwirownię koło Chomiąży, teren na północ od obecnego wysypiska, teren położony w pobliżu miejscowości Słup.
Przy projektowaniu składowiska należy wziąć pod uwagę następujące potencjalne zagrożenia dla środowiska naturalnego:
- zagrożenie dla wód gruntowych i gruntu,
- zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego, - uciążliwość powodowaną hałasem,
- rozwój gryzoni i insektów.
Zagwarantowanie ochrony wód podziemnych stwarza konieczność uszczelnienia składowiska. Należy więc założyć konieczność wykonania sztucznego uszczelnienia, np. folią PEHD, najczęściej stosowaną w tym celu na świecie.
Na nowym składowisku musi być zapewnione odpowiednie wyposażenie techniczne zgodnie z przepisami prawa ochrony środowiska i prawa budowlanego oraz przepisami przeciwpożarowymi, bezpieczeństwa i higieny
pracy: - drogi dojazdowe i wewnętrzne
do utrzymania w czystości,
o ulepszonej nawierzchni łatwej
- brodzik dezynfekcyjny do dezynfekcji kół pojazdów wyjeżdżających ze składowiska,
- zaplecze administracyjno-socjalne i techniczne (z magazynem środków dezynfekcyjnych),
- stanowisko rejestracji i kontroli przyjmowanych odpadów (z przejezdną wagą samochodową),
sprzęt techniczny (m.in. spycharka gąsienicowa, kompaktor).
9.1. Odzysk biogazu
Odpady na składowisku są mieszaniną materiałów organicznych i nieorganicznych o różnej wilgotności. Jeżeli stworzone są odpowiednie warunki do składowania, czyli ugniatanie i przykrywanie odpadów warstwą gruntu lub innym obojętnym materiałem, to okres, w którym odpady podlegają działaniu tlenu i światła jest bardzo krótki, co stwarza warunki do zachodzenia procesów rozkładu beztlenowego. Gaz powstający w złożu składowiska (tzw. biogaz) musi być odprowadzany w sposób kontrolowany. W zależności od rodzaju i ilości odpadów zalegających na składowisku ilości powstającego biogazu są różne. W systemie gospodarki odpadami z kompostowaniem odpadów organicznych ilość powstającego biogazu będzie znacznie mniejsza niż w przypadku systemu bez segregacji odpadów nadających się do kompostowania. W związku z tym, proponuje się dwa warianty odgazowywania składowiska.
9.1.1. Wariant I - odgazowywanie aktywne
W przypadku gdy na składowisko trafiają wraz z innymi odpadami odpady organiczne należy w przypadku dużej ilości powstającego biogazu zastosować odgazowywanie aktywne.
Odzysk biogazu przedstawia poniższy schemat.
W nagromadzonych na składowisku odpadach znajduje się-25 - 50 % substancji organicznych, z których połowa jest stosunkowo łatwo rozkładalna. Przy właściwej eksploatacji składowiska w warstwie odpadów panują warunki beztlenowe, następuje aerobowy rozkład substancji organicznych. Jednym
z produktów tego procesu jest metan. Zebranie metanu pozwoliłoby na wykorzystanie jego energii spalania. Podstawowymi składnikami instalacji są studzienki, stacja przygotowania (czyszczenie, suszenie), biogazu oraz piec lub piece spalające biogaz.
9.1.2. Wariant II - Odgazowywanie bierne
Ten typ odgazowywania stosowany jest szczególnie dla małych składowisk, lub ze względu na mały udział odpadów organicznych, a zatem w przypadku systemu z kompostowaniem frakcji organicznej. Spodziewana ilość biogazu jest niewielka, możliwe jest więc następujące rozwiązanie: obsiewanie skarp składowiska trawą z pozostawieniem porowatych wkładek żwirowych dla skanalizowania wypływu gazu ze złoża. Wyloty wkładek żwirowych należy obsypać rozdrobnioną korą z trocinami dla zapewnienia dodatkowo dezodoryzacji gazu. Ulegający dezodoryzacji gaz rozpraszany jest następnie w powietrzu atmosferycznym, nie powodując uciążliwych zapachów, ani wzrostu stężeń głównych składników ponad wartości dopuszczalne. Wskazane jest spalanie w pochodni.
10. Harmonogram działania
W latach 2000 - 2001 należałoby zrealizować:
- Intensywną edukację ekologiczną w szkołach oraz pozostałej społeczności. Do programu szkół należałoby wprowadzić zajęcia poświęcone ekologii. Istotną częścią szkolenia powinny być wizyty studialne w zakładach przemysłowych i w terenie. Kontakt z ludnością powinien być prowadzony przy pomocy plakatów, spotkań, stosowanie wzorcowego działania (kompostownia czy sortowanie odpadów), kursów dla społeczeństwa i przedstawicieli przemysłu. Wskazane byłoby wprowadzenie stanowiska dla utrzymywania ze społeczeństwem i przemysłem kontaktów ekologicznych, m.in. dotyczących odpadów.
- Pełniejsze odsortowanie makulatury, metali i szkła. Niezbędne prace wykonaliby pracownicy punktów skupu, którzy mają doświadczenie w tej pracy.
- W przypadku wprowadzenia systemu z segregacją surowców wtórnych ustawienie kilku „próbnych” zestawów na poszczególne surowce w celu sukcesywnego wprowadzania segregacji odpadów.
- Stacja sortowania. Poza technicznymi sprawami, jak przygotowanie powierzchni czy wybór i zakup maszyn należy zabiegać o zbyt odsortowanych frakcji. Atutem będzie ich czystość.
- System oddzielania odpadów niebezpiecznych. Szczególnie w tym punkcie istotne będzie zapewnienie: odbioru frakcji, bezpiecznego przechowywania do czasu znalezienia metod utylizacji lub bezpiecznego ciągłego składowania w specjalnie wydzielonej kwaterze na składowisku tzw. mogilniku.
- Kompostowanie osadów w oczyszczalni łącznie z innymi odpadami organicznymi. Oprócz zorganizowania samego kompostowania (plac, maszyny itp.) należy zapewnić sobie stałą dostawę odpowiednich odpadów organicznych oraz zapewnić zbyt kompostu. Jego czystość będzie ułatwiała sprzedaż.
- Wprowadzenie kilku samochodów komprymujących do wożenia odpadów z terenu powiatu.
- Ustalenie aktualnego wpływu wysypiska na wody gruntowe i ewentualne zaplanowanie środków zaradczych. Należy wykonać analizę próbek wody pobranych z 6-9 odwiertów. W zależności od wyników analiz należy natychmiast przystąpić do ograniczenia wpływu wysypiska na wody gruntowe.
W roku 2001 należy podjąć decyzję o budowie nowego składowiska własnego lub wspólnego dla całego powiatu oraz dokładnie rozważyć ewentualność kompostowania odpadów komunalnych razem z osadem.
Składowisko musi być nadzorowane i eksploatowane zgodnie z przyjętą i zatwierdzoną technologią przy sprawności wszystkich urządzeń technicznych. Zgodnie z wytycznymi i kierunkami określonymi w projekcie technicznym musi być również prowadzona rekultywacja składowiska.
Niezbędny jest monitoring środowiska wokół składowiska.
11.Szacunkowe koszty elementów systemu gospodarki odpadami
Odzysk surowców wtórnych
11.1.1. Wariant I - selektywna zbiórka „u źródła”
- 32 zestawy do selektywnej zbiórki surowców wtórnych, po 5 pojemników na surowce wtórne,
cena jednego zestawu - 1 420 + 7 % VAT PLN, cena 32 zestawów - ok. 50 000 PLN,
- samochód do wywozu surowców wtórnych - 400 000 - S00 000 PLN.
11.1.2. Wariant II - Segregacja odpadów w stacji sortowania
- elektromagnes (I etap) - (80 000 PLN), lub wirowy separator magnetyczny - 230 000 PLN,
- rębak - 25 000 PLN, - przesiewacz - 280 000 PLN, - ładowarka - 72 000 PLN, - prasa do tworzyw sztucznych - 138 000 PLN, - prace budowlane (wiaty, droga, podłoże utwardzone, doprowadzenie, energii, wody) - 185 000 PLN,
- samochód do wywozu surowców wtórnych 400 000 - 500 000 PLN. RAZEM - 1 330 000 PLN.
11.1.3. Zbiornica - wariant I i II
- ogrodzenie 1000 m x 20 PLN - 20 000 PLN, - wiata z utwardzonym podłożem - 45 000 PLN, - 4 kontenery KP 10 - 9 400 PLN, - budynek administracyjny w przypadku lokalizacji poza składowiskiem . - 70 000 PLN. RAZEM - 144 400 PLN.
11.2 Zbiornica odpadów niebezpiecznych
- zamykana wiata z utwardzonym podłożem i stanowiskiem do obróbki odpadów niebezpiecznych - 60 000 PLN,
- 4 palety ekologiczne, kontener KE-7 do odpadów niebezpiecznych z osprzętem tj:
- ręcznym wózkiem widłakowym
- taczkami do przewożenia beczek - 40 000 PLN, - zestaw pojemników, beczek i worków foliowych - 50 000 PLN.
RAZEM - 150 000 PLN.
11.3. Szacunkowy koszt budowy składowiska
Przy gęstości nasypowej 0,3 t/m3 (odpady z miasta) i 0,4 t/m3 (odpady z terenów wiejskich) masa odpadów wg Dindorfa wynosi 4 432 t/rok czyli ok. 4 500 t/rok. Przyjmując gęstość nasypową odpadów w złożu na poziomie 0,7 t/m3 , objętość roczna deponowanych odpadów wynosi: 6 400 m3/rok.
|
Koszty inwestycyjne (tys. PLN) |
|
|
|
Koszty bieżące (tys. PLN/rok) |
|
|
|
Edukacja ekologiczna |
|
|
|
|
|
|
|
|
Modele, urządzenia dydaktyczne, stanowisko pracy itp. |
3 |
|
|
|
- |
|
|
|
½ etatu |
- |
|
|
|
12 |
|
|
|
Informacja dla ludności broszury , ulotki |
- |
|
|
|
5 |
|
|
|
Podróże (szkoły , przemysł, jednostki poza gminą) |
- - |
|
|
|
1 |
|
|
|
Stacja sortowania |
|
|
|
|
|
|
|
|
Utwardzenie wierzchni |
|
20 |
|
|
|
- |
|
|
Masz n |
|
~ |
|
|
|
- |
|
|
Kontenery |
|
20 |
|
|
|
- |
|
|
Personel, 2 osób Przegląd, naprawy |
|
- - |
|
|
|
2 |
|
|
System oddzielania odpadów niebezpiecznych |
|
|
|
|
|
|
|
|
Informacja dla ludności |
|
10 |
|
|
|
- |
|
|
Prace ziemne |
|
10 |
|
|
|
- |
|
|
Kontenery |
|
3 |
|
|
|
- |
|
|
Opróżnianie / transport |
|
- |
|
|
|
10 |
|
|
Miejsce składowania na wysypisku |
|
2 |
|
|
|
- |
|
|
Kompostowanie osadu |
|
|
|
|
|
|
|
|
Utwardzenie wierzchni |
|
|
30 |
|
|
|
- |
|
Urządzenia |
|
|
~ |
|
|
|
- |
|
Personel, 3 osoby prąd, paliwo Przeglądy, naprawy |
|
|
- - - |
|
|
|
2 |
|
Kompostowanie odpadów - RONDECO |
|
|
|
|
|
|
|
|
Prace ziemne i budowlane |
|
|
3 ~ |
|
|
|
- |
|
Urządzenia, rozruch Personel, 8 osób prąd, paliwo Przeglądy, naprawy |
|
|
11 500 - - - |
|
|
|
- 110 280 10 |
|
Samochody komprymujące |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Zakup samochodów, 2 szt. |
|
|
|
800 |
|
|
|
- |
|
Przystawka do przesypu z kontenerów |
|
|
|
125 |
|
|
|
- |
|
Zmniejszenie kosztów transportu |
|
|
|
- |
|
|
|
- 85 |
Dodatkową wartością jest przedłużenie eksploatacji obecnego i przyszłego wysypiska spowodowane większym ciężarem nasypowym dowożonych odpadów.
Pojemność składowiska dla założonego czasu eksploatacji 10 lat powinna wynosić 64 000 m3.
Orientacyjny koszt budowy określono na podstawie ostatnio wykonanych składowisk. Wskaźnik kosztów kształtował się następująco:
Wmin = 13 PLN/m3, Wm~ = 15 PLN/m3.
Przyjmując wartość średnią, koszt budowy składowiska wyniesie: 64 000 x 14 = 896 000 = ok. 900 000 PLN.
12. Podsumowanie
12.1. Udział społeczeństwa
Podstawowym zadaniem gminy jest spowodowanie, aby społeczność rozumiała i zaakceptowała politykę odpadową. Dla poszczególnego mieszkańca powodem realizacji polityki odpadowej i zaakceptowania pewnych niedogodności powinno być dobro środowiska, a nie ewentualne bezpośrednie zyski ekonomiczne. Należy jednak stosować bodźce ekonomiczne np. bardziej zróżnicowane opłaty wysypiskowe w zależności od rodzaju odpadu, obniżenie opłat za wywóz odpadów ze spółdzielni mieszkaniowych w wypadku kompostowania frakcji organicznych, preferowanie zbiórki niektórych surowców przez punkty skupu itp.
12.2. Współpraca między gminami
Przygotowując program gospodarki odpadami w małych i średniej wielkości gminach należy zawsze przeanalizować ewentualne możliwości oraz potrzebę współdziałania gmin z całego powiatu we wspólnym rozwiązaniu tego problemu. Wspólna gospodarka odpadami w większych rejonach obsługi daje wymierne korzyści, takie jak:
- mniejsze nakłady na realizację inwestycji,
- niższe koszty eksploatacyjne (szczególnie na utrzymanie zarządu i administracji),
- większe możliwości wykorzystania nowoczesnych technologii, - krótszy okres amortyzacji,
- zmniejszenie w całym regionie negatywnego wpływu na środowisko naturalne,
- ograniczenie liczby obiektów unieszkodliwiania odpadów w regionie, zwłaszcza składowisk.
Współpraca może polegać na budowie stacji sortowania czy kompostowni wspólnej dla całego powiatu, co spowoduje otrzymanie większych ilości surowców wtórnych. Stawiałoby to gminy w lepszej sytuacji przy technicznych i ekonomicznych negocjacjach z odbiorcami odzyskanych frakcji.
12.3. Odpady niebezpieczne dla środowiska
Odpadom niebezpiecznym należy poświęcić więcej uwagi niż dotychczas. Niedopuszczalne jest, aby te odpady były mieszane z pozostałymi. Segregacja odpadów niebezpiecznych stworzy większe możliwości wykorzystania różnych frakcji, dużo łatwiejsze będzie wykorzystanie frakcji organicznej.
13. Wnioski końcowe
W skład promowanego systemu gospodarki odpadami wchodzą następujące elementy: składowanie, odzysk surowców wtórnych, kompostowanie.
W koncepcji przyjęto, że wyżej wymienione elementy systemu powinny znajdować się na terenie, na którym zlokalizowane jest składowisko. Wyjątek stanowi wariant II kompostowania osadów ściekowych z odpadami organicznymi. Wówczas właściwą lokalizacją kompostowni byłby teren oczyszczalni.
Rozpatrzono 4 lokalizacje obiektów gospodarki odpadami:
1. wyrobisko przy cegielni w Chwalimierzu - odległość od Środy Śląskiej - ok. 4,5 km,
2. żwirownia koło Chomiąży - odległość od Środy Śląskiej - ok. 9 km,
teren położony w pobliżu miejscowości Słup - odległość od Środy Śląskiej - ok. 12 km,
teren na północ od obecnego wysypiska - odległość od Środy Śląskiej - ok. 9 km,
3. Koszt inwestycyjny będzie najniższy w przypadku lokalizacji obiektów gospodarki odpadami przy cegielni w Chwalimierzu, z uwagi na:
- istnienie niecki wysypiska,
- rodzaj eksploatowanego surowca; można przypuszczać, że dno wyrobiska posiada naturalne uszczelnienie, które pozwoliłoby na wykonanie prostej przesłony izolacyjnej chroniącej podłoże przed odciekami,
- istniejące doprowadzenie energii elektrycznej.
4. Ze względu na najniższe koszty inwestycyjne i eksploatacyjne do dalszego rozpatrzenia proponuje się lokalizację obiektów gospodarki odpadami przy cegielni w Chwalimierzu.
5. Przed przystąpieniem do następnego etapu projektowania należy: - wykonać plany sytuacyjno-wysokościowe wybranej lokalizacji, - wykonać badania geologiczne wybranej lokalizacji.
14. Tabele.
Gmina |
wartość |
Liczba |
Liczba |
Ludność |
Ludność |
|
|
|
|
|
Skóra, |
|
Tekstylia i |
Odpady |
Ilość odpadów |
|
|
X-Y |
Wsi |
Miast |
Wsi |
Miasta |
Papier |
Szkło |
Plastik |
Metale |
Organiczne |
drewno |
Nieaktywne |
odp niebezp |
ogółem |
rocznie |
|
|
37-17 |
0 |
|
0 |
|
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
38-17 |
1 |
|
320 |
|
32 |
38,4 |
25,6 |
19,2 |
32 |
32 |
121,6 |
19,2 |
320 |
116,8 |
|
|
39-17 |
2 |
|
690 |
|
69 |
82,8 |
55,2 |
41,4 |
69 |
69 |
262,2 |
41,4 |
690 |
251,85 |
|
|
40-17 |
0 |
|
0 |
|
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
41-17 |
3 |
|
780 |
|
78 |
93,6 |
62,4 |
46,8 |
78 |
78 |
296,4 |
46,8 |
780 |
284,7 |
|
|
42-17 |
2 |
|
580 |
|
58 |
69,6 |
46,4 |
34,8 |
58 |
58 |
220,4 |
34,8 |
580 |
211,7 |
|
|
43-17 |
1 |
|
360 |
|
36 |
43,2 |
28,8 |
21,6 |
36 |
36 |
136,8 |
21,6 |
360 |
131,4 |
|
|
36-18 |
4 |
|
3000 |
|
300 |
360 |
240 |
180 |
300 |
300 |
1140 |
180 |
3000 |
1095 |
|
|
37-18 |
1 |
|
300 |
|
30 |
36 |
24 |
18 |
30 |
30 |
114 |
18 |
300 |
109,5 |
|
|
38-18 |
2 |
|
450 |
|
45 |
54 |
36 |
27 |
45 |
45 |
171 |
27 |
450 |
164,25 |
|
|
39-18 |
2 |
|
120 |
|
12 |
14,4 |
9,6 |
7,2 |
12 |
12 |
45,6 |
7,2 |
120 |
43,8 |
|
|
40-18 |
3 |
|
560 |
|
56 |
67,2 |
44,8 |
33,6 |
56 |
56 |
212,8 |
33,6 |
560 |
204,4 |
|
|
41-18 |
3 |
|
435 |
|
43,5 |
52,2 |
34,8 |
26,1 |
43,5 |
43,5 |
165,3 |
26,1 |
435 |
158,775 |
|
|
42-18 |
6 |
|
1115 |
|
111,5 |
133,8 |
89,2 |
66,9 |
111,5 |
111,5 |
423,7 |
66,9 |
1115 |
406,975 |
|
|
43-18 |
5 |
|
1350 |
|
135 |
162 |
108 |
81 |
135 |
135 |
513 |
81 |
1350 |
492,75 |
|
|
44-18 |
2 |
|
120 |
|
12 |
14,4 |
9,6 |
7,2 |
12 |
12 |
45,6 |
7,2 |
120 |
43,8 |
|
|
36-19 |
4 |
|
1370 |
|
137 |
164,4 |
109,6 |
82,2 |
137 |
137 |
520,6 |
82,2 |
1370 |
500,05 |
|
|
37-19 |
1 |
|
350 |
|
35 |
42 |
28 |
21 |
35 |
35 |
133 |
21 |
350 |
127,75 |
|
|
38-19 |
2 |
|
800 |
|
80 |
96 |
64 |
48 |
80 |
80 |
304 |
48 |
800 |
292 |
|
|
39-19 |
2 |
|
710 |
|
71 |
85,2 |
56,8 |
42,6 |
71 |
71 |
269,8 |
42,6 |
710 |
259,15 |
|
|
40-19 |
4 |
|
780 |
|
78 |
93,6 |
62,4 |
46,8 |
78 |
78 |
296,4 |
46,8 |
780 |
284,7 |
|
|
41-19 |
1 |
|
620 |
|
62 |
74,4 |
49,6 |
37,2 |
62 |
62 |
235,6 |
37,2 |
620 |
226,3 |
|
|
42-19 |
2 |
|
780 |
|
78 |
93,6 |
62,4 |
46,8 |
78 |
78 |
296,4 |
46,8 |
780 |
284,7 |
|
|
43-19 |
2 |
|
700 |
|
70 |
84 |
56 |
42 |
70 |
70 |
266 |
42 |
700 |
255,5 |
|
|
44-19 |
0 |
|
0 |
|
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
35-20 |
1 |
|
300 |
|
30 |
36 |
24 |
18 |
30 |
30 |
114 |
18 |
300 |
109,5 |
|
|
36-20 |
2 |
|
780 |
|
78 |
93,6 |
62,4 |
46,8 |
78 |
78 |
296,4 |
46,8 |
780 |
284,7 |
|
|
37-20 |
3 |
|
890 |
|
89 |
106,8 |
71,2 |
53,4 |
89 |
89 |
338,2 |
53,4 |
890 |
324,85 |
|
|
38-20 |
2 |
1 |
9910 |
|
991 |
1189,2 |
792,8 |
594,6 |
991 |
991 |
3765,8 |
594,6 |
9910 |
3617,15 |
|
|
39-20 |
2 |
|
680 |
|
68 |
81,6 |
54,4 |
40,8 |
68 |
68 |
258,4 |
40,8 |
680 |
248,2 |
|
|
40-20 |
2 |
|
520 |
12061 |
1499 |
1509,7 |
1006,5 |
634,25 |
3067,3 |
534,44 |
3815,9 |
513,64 |
12581 |
4592,065 |
|
|
41-20 |
3 |
|
650 |
|
98 |
78 |
52 |
39 |
65 |
65 |
247 |
39 |
683 |
249,1125 |
|
|
42-20 |
4 |
|
1390 |
|
139 |
166,8 |
111,2 |
83,4 |
139 |
139 |
528,2 |
83,4 |
1390 |
507,35 |
|
|
43-20 |
0 |
|
0 |
|
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
35-21 |
1 |
|
400 |
|
40 |
48 |
32 |
24 |
40 |
40 |
152 |
24 |
400 |
146 |
|
|
36-21 |
2 |
|
660 |
|
66 |
79,2 |
52,8 |
39,6 |
66 |
66 |
250,8 |
39,6 |
660 |
240,9 |
|
|
37-21 |
2 |
|
540 |
|
54 |
64,8 |
43,2 |
32,4 |
54 |
54 |
205,2 |
32,4 |
540 |
197,1 |
|
|
38-21 |
3 |
|
830 |
|
83 |
99,6 |
66,4 |
49,8 |
83 |
83 |
315,4 |
49,8 |
830 |
302,95 |
|
|
39-21 |
1 |
|
360 |
|
36 |
43,2 |
28,8 |
21,6 |
36 |
36 |
136,8 |
21,6 |
360 |
131,4 |
|
|
40-21 |
2 |
|
510 |
|
51 |
61,2 |
40,8 |
30,6 |
51 |
51 |
193,8 |
30,6 |
510 |
186,15 |
|
|
41-21 |
3 |
|
930 |
|
93 |
111,6 |
74,4 |
55,8 |
93 |
93 |
353,4 |
55,8 |
930 |
339,45 |
|
|
42-21 |
5 |
|
860 |
|
86 |
103,2 |
68,8 |
51,6 |
86 |
86 |
326,8 |
51,6 |
860 |
313,9 |
|
|
43-21 |
0 |
|
0 |
|
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
35-22 |
1 |
|
270 |
|
27 |
32,4 |
21,6 |
16,2 |
27 |
27 |
102,6 |
16,2 |
270 |
98,55 |
|
|
36-22 |
3 |
|
1010 |
|
101 |
121,2 |
80,8 |
60,6 |
101 |
101 |
383,8 |
60,6 |
1010 |
368,65 |
|
|
37-22 |
1 |
|
280 |
|
28 |
33,6 |
22,4 |
16,8 |
28 |
28 |
106,4 |
16,8 |
280 |
102,2 |
|
|
38-22 |
3 |
|
520 |
|
52 |
62,4 |
41,6 |
31,2 |
52 |
52 |
197,6 |
31,2 |
520 |
189,8 |
|
|
39-22 |
2 |
|
540 |
|
54 |
64,8 |
43,2 |
32,4 |
54 |
54 |
205,2 |
32,4 |
540 |
197,1 |
|
|
40-22 |
3 |
|
500 |
|
50 |
60 |
40 |
30 |
50 |
50 |
190 |
30 |
500 |
182,5 |
|
|
41-22 |
4 |
|
910 |
|
91 |
109,2 |
72,8 |
54,6 |
91 |
91 |
345,8 |
54,6 |
910 |
332,15 |
|
|
42-22 |
0 |
|
0 |
|
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
33-23 |
3 |
|
680 |
|
68 |
81,6 |
54,4 |
40,8 |
68 |
68 |
258,4 |
40,8 |
680 |
248,2 |
|
|
34-23 |
1 |
|
550 |
|
55 |
66 |
44 |
33 |
55 |
55 |
209 |
33 |
550 |
200,75 |
|
|
35-23 |
4 |
|
940 |
|
94 |
112,8 |
75,2 |
56,4 |
94 |
94 |
357,2 |
56,4 |
940 |
343,1 |
|
|
36-23 |
2 |
|
900 |
|
90 |
108 |
72 |
54 |
90 |
90 |
342 |
54 |
900 |
328,5 |
|
|
37-23 |
2 |
|
300 |
|
30 |
36 |
24 |
18 |
30 |
30 |
114 |
18 |
300 |
109,5 |
|
|
38-23 |
3 |
|
1160 |
|
116 |
139,2 |
92,8 |
69,6 |
116 |
116 |
440,8 |
69,6 |
1160 |
423,4 |
|
|
39-23 |
1 |
|
200 |
|
20 |
24 |
16 |
12 |
20 |
20 |
76 |
12 |
200 |
73 |
|
|
40-23 |
5 |
|
890 |
|
89 |
106,8 |
71,2 |
53,4 |
89 |
89 |
338,2 |
53,4 |
890 |
324,85 |
|
|
41-23 |
0 |
|
0 |
|
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
33-24 |
0 |
|
0 |
|
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
34-24 |
2 |
|
400 |
|
40 |
48 |
32 |
24 |
40 |
40 |
152 |
24 |
400 |
146 |
|
|
35-24 |
2 |
|
140 |
|
14 |
16,8 |
11,2 |
8,4 |
14 |
14 |
53,2 |
8,4 |
140 |
51,1 |
|
|
36-24 |
2 |
|
630 |
|
63 |
75,6 |
50,4 |
37,8 |
63 |
63 |
239,4 |
37,8 |
630 |
229,95 |
|
|
37-24 |
2 |
|
450 |
|
45 |
54 |
36 |
27 |
45 |
45 |
171 |
27 |
450 |
164,25 |
|
|
38-24 |
3 |
|
470 |
|
47 |
56,4 |
37,6 |
28,2 |
47 |
47 |
178,6 |
28,2 |
470 |
171,55 |
|
|
39-24 |
1 |
|
270 |
|
27 |
32,4 |
21,6 |
16,2 |
27 |
27 |
102,6 |
16,2 |
270 |
98,55 |
|
|
40-24 |
1 |
|
700 |
|
70 |
84 |
56 |
42 |
70 |
70 |
266 |
42 |
700 |
255,5 |
|
* Gospodarka odpadami dla powiatu średzkiego * Irena Huntowska
2
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
avr spis tresci
c Spis treści
167 170 spis tresci
kd spis tresci
MS 2011 1 spis tresci
02 SPIS TREŚCI
Projekt 2 - Spis treści, Inżynieria Środowiska, Oczyszczanie Gazów
spis-tresci-pr.-spadkowe, Prawo
spis tresci pppipu, studia, rok II, PPPiPU, od Ani
SPIS TREŚCI
Spis treści
3 spis tresci
spis tresci
Spis treści
spis tresci do prawoznawstwo
Spis treści pająk
2 spis tresci
1[2] Ziemie polskie w Q Spis treści
fizjologia spis treści
więcej podobnych podstron