MIKROEKONOMIA - ĆWICZENIA, CZĘŚĆ II

PRZEDSIĘBIORSTWO

Określa się je jako podstawowy podmiot gospodarujący o charakterze zarobkowym, tzn. jest nastawione na osiąganie korzyści materialnej z wykonywanej działalności. Dąży do osiągnięcia zysku, wzrostu poziomu technicznego, wzrostu ilości i jakości produkcji (cele).

CECHY PRZEDSIĘBIORSTWA:

- odrębność ekonomiczna - czyli majątkowa, tzn., że dysponuje środkami ekonomicznymi aby pokryć wszystkie koszty,

- odrębność prawna - posiada zdolność zawierania umów cywilno - prawnych,

- odrębność terytorialna - zajmuje określony wydzielony teren,

- odrębność organizacyjna - każde przedsiębiorstwo jest wydzieloną jednostką organizacyjną z całości gospodarki, posiada swoistą strukturę organizacyjną oraz swoisty system zarządzania.

USTAWA O SWOBODZIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

Działalność gospodarcza - zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Przedsiębiorca - osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka org. niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.

Podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa.

Mikroprzedsiębiorca - w przeciągu ostatnich dwóch lat:

1. Zatrudniał mniej niż 10 pracowników (średniorocznie)

2. Obroty netto ze sprzedaży towarów, wyrobów, usług i operacji fin. nieprzekraczający 2 mln. euro,

3. Sumy bilansowe na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły 2 mln. euro.

Mały przedsiębiorca

1. Zatrudnienie poniżej 50 pracowników

2. Obroty netto do 10 mln. euro,

3. Sumy bilansowe nie przekroczyły 10 mln. euro

Średni przedsiębiorca

1. Zatrudnienie mniej niż 250 pracowników

2. Obroty netto 50 mln. euro

3. Sumy bilansowe nie przekroczyły 43 mln. euro

Duży przedsiębiorca

1. Zatrudnienie powyżej 250 pracowników

2. Obroty netto pow. 50 mln. euro,

3. Sumy bilansowe przekroczyły 43 mln. euro

PODZIAŁ PRZEDSIĘBIORSTW

Ze względu na zasięg:

- lokalne

- krajowe

- międzynarodowe

Ze względu na formę organizacyjno prawną:

Ze względu na formę własności:

- prywatne

- spółdzielcze,

- państwowe,

- komunalne (samorządu terytorialnego)

- zagraniczne.

GOSPODRKA NARODOWA

SEKTOR PUBLICZNY SEKTOR PRYWATNY

Własność państowa własność prywatna krajowa

(przeds. państwowe, spółki z udziałem (spółdzielnie, osoby fiz.,

Skarbu państwa) spółki)

Własność komunalna własność zagraniczna,

(spółki z udziałem gmin)

Własność mieszana własność mieszana

PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE

Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych określa przedsiębiorstwo państwowe jako przedsiębiorstwo samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się przedsiębiorcą posiadającym osobowość prawną.

Jest osobą prawną, założycielem może być organ administracji państwowej, wpis do KRS.

Samodzielne, bo podejmuje samo wszystkie decyzje

Samorządne, bo załoga uczestniczy w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Organy samorządu załogi, to:

- Rada pracownicza

- Ogólne zebranie pracowników

Samofinansujące się - wszystkie swoje wydatki musi pokryć z przychodów uzyskanych ze sprzedaży produktów, towarów, czy usług.

Przedsiębiorstwa komunalne - własność samorządów terytorialnych powstała w wyniku utworzonych kiedyś przedsiębiorstw użyteczności publicznej mających przede wszystkim na celu bieżące i nieprzerwane zaspokajanie potrzeb ludności. W szczególności przedsiębiorstwa te mają na celu produkcję lub świadczenie usług w zakresie:

  1)  inżynierii sanitarnej,

  2)  komunikacji miejskiej,

  3)  zaopatrzenia ludności w energię elektryczną, gazową i cieplną,

  4)  zarządu państwowymi zasobami lokalowymi,

  5)  zarządu państwowymi terenami zielonymi,

  6)  ⁽²⁾ (uchylony),

  7)  usług pogrzebowych i utrzymania urządzeń cmentarnych,

  8)  usług kulturalnych.

Przekazano je na podstawie o samorządzie terytorialnym do gmin i miast.

SPÓŁDZIELNIA jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą oraz działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków i ich środowiska.

Majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków. Mogą ją założyć co najmniej 3 osoby prawne lub 10 osób fizycznych.

Spółdzielnia podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego.

SPÓŁDZIELNIE

SPÓŁDZIELNIE UŻYTKOWNIKÓW SPÓŁDZIELNIE WYTWÓRCZE (PRACY)

Świadczy usługi mieszkaniowe, rolnicze spółdzielnie

Finansowe spółdzielnie inwalidów

T A b e l k a

Do organów zarządzających Spółką Akcyjną zaliczamy:

- Walne Zgromadzenie - podejmujące najważniejsze decyzje, uchwały, powołuje Zarząd,

- Zarząd - organ wykonawczy, wykonuje uchwały i reprezentuje spółkę na zewnątrz,

- Rada Nadzorcza - sprawuje kontrolę nad działaniami Zarządu

- Komisja rewizyjna

Odpowiedzialność subsydiarna art. 31 Kodeksu Spółek Handlowych

KORPORACJE

KORPORACJA to amerykańska nazwa spółki akcyjnej, które są podstawową formą organizacyjną przedsiębiorstwa, które jest własnością wielu posiadaczy akcji i ma osobowość prawną. Może we własnym imieniu i na własny rachunek sprzedawać, kupować, produkować dobra i świadczyć usługi oraz zawierać kontrakty. Jest zorganizowana na zasadzie udziałów. Udziałowcy to posiadacze akcji.

Akcja papier wartościowy na okaziciela, potwierdzający tytuł do otrzymywania dochodów.

Dochodem z tytułu posiadania akcji jest dywidenda.

Kapitał akcyjny to sumy pochodzące ze sprzedaży akcji. Akcjonariusz nie może żądać zwrotu pieniędzy od korporacji, za zakupione akcje. Wycofać pieniądze może jedynie sprzedając akcje.

PRAWA AKCJORARIUSZY:

1. Prawo do dywidendy

2. Udział we współzarządzaniu (1 akcja = 1 głos)

3. Udział w majątku spółki

4. Pierwszeństwo do nabycia nowych akcji firmy (subskrypcji)

RODZAJE AKCJI

• 1. Zwykłe - 1 akcja = 1 głos

2. Uprzywilejowane - 1 akcja = 2 głosy (przed 2000 rokiem do 5 głosów), dają

większą dywidendę i w pierwszej kolejności

• 1. Imienne - żeby je zbyć wymagana jest zgoda i wpis do księgi akcyjnej, z czego

wynika utrudniony obrót, są zwykle wydawanie dla założycieli, są

uprzywilejowane.

2. Na okaziciela - swobodny obrót, bez danych właściciela.

• 1. aportowe - (wniesienie wkładu rzeczowego w zamian za akcje, dom, samochód, maszyny), do 2 lat muszą być wycenione i przechodzą na akcje zwykłe,

2. Użytkowe - akcje upośledzone. Wiążą się z umorzeniem akcji i wygaśnięciem uprawnień związanych z akcjami zwykłymi. Posiadacze otrzymują mniejszą dywidendę i w ostatniej kolejności.

Powstają w wyniku procesu:

NABYWCA -> APORT -> A.ZWYKŁE -4 LATA-> WARTOŚĆ „0” (umorzenie wartości wniesionego aportu, amortyzacja) -> A.UŻYTKOWE

Inne rodzaje akcji:

- akcje złote

- akcje pierwszorzędne

- akcje milczące

- akcje groszowe (NIE WYMAGANE NA KOLOKWIUM!!!)

PAKIET KONTROLNY - liczba akcji w jednym ręku, tj. 50% + 1 akcja. W przypadku dużego rozproszenia akcji, aby kontrolować wystarczy 30, a nawet 20 % akcji w jednym ręku.

CENA AKCJI (WARTOŚĆ)

1. Nominalna - stanowi jednostkę kapitału akcyjnego spółki (najmniejsza wartość 1 grosz).

2. Emisyjna - cena, po której przeprowadza się subskrypcję akcji (pierwsza sprzedaż), ustalana przez emitenta. Może być równa lub wyższa niż nominalna. Nadwyżka ponad cenę nominalną uzyskana przez emitenta to kapitał zapasowy.

3. Cena bieżąca, rynkowa. Ewentualna nadwyżka ceny rynkowej nad emisyjną to korzyści akcjonariuszy.

KURS AKCJI - to dywidenda wyrażana w % (D)

K = D * 100/Sp

K - kurs akcji

Sp - bankowa stopa procentowa na wkłady długoterminowe

Kurs akcji zależy od trzech czynników:

- wysokości ostatnio wypłaconej dywidendy,

- stopy procentowej wkładów długoterminowych,

- podaży i popytu na akcje danej spółki, które z kolei zależą od koniunktury

gospodarczej, oczekiwanej rentowności.

STRUKTURA ORGANIZACYJNA KORPORACJI

1. Walne zgromadzenie akcjonariuszy

2. Zarząd

3. Rada nadzorcza i komisja rewizyjna jako organy nadzoru.

ZARZĄD korporacji składa się z rady dyrektorów (funkcja rady nadzorczej) i zarządu operacyjnego (naczelne kierownictwo operacyjne).

ZADANIA RADY DYREKTORÓW

1. Wybór, odwołanie zarządu operacyjnego

2. Określenie głównych zadań spółki i jej polityki

3. Zatwierdzenie wyników operacyjnych, finansowych oraz zasad podziału zysku

4. Kontrola działalności zarządu operacyjnego

5. Wyznaczanie wynagrodzenia członków egzekutywy (zarządu oper.), prezydenta i wiceprezydenta.

6. Może powołać swojego prezesa, który zostaje automatycznie prezesem spółki.

FINANSOWANIE KORPORACJI

- WEWNĘTRZNE - amortyzacja i zyski pozostałe po wypłacie dywidendy

- ZEWNĄTRZNE - kredyty bankowe, pożyczki hipoteczne, przyłączanie innych

przedsiębiorstw (fuzje), emisja akcji i obligacji.

Cechą korporacji międzynarodowej jest jej ekspansja poza granice własnego kraju.

Charakteryzują się następującymi właściwościami:

1. zajmują dominującą pozycję w kraju, z którego pochodzą

2. rozporządzają olbrzymim kapitałem, umożliwiającym im podjęcie w innych krajach produkcji na wielką skalę i opanowanie rynku kraju, który je przyjmuje,

3. mają przewagę techniczną nad przedsiębiorstwami kraju przyjmującego, stosują najnowszą technikę i wytwarzają najnowsze produkty,

4. rozporządzają nowoczesną organizacją, umożliwiającą uruchomienie efektywnej produkcji na wielką skalę,

5. dysponują wysoko kwalifikowaną kadrą specjalistów.

Udział korporacji w gałęziach przemysłu:

- przemysł wytwórczy - 50%

- przemysł wydobywczy - 25%

- usługi - 25%

Korporacje rzadko rozbudowują się w krajach, w których brak infrastruktury, gdzie istnieje niestabilność podatkowa, prawna.

SKUTKI DZIAŁANIA KORPORACJI NA RYNKU:

1. Przemiany w sferze produkcji - postęp techniczny,

2. Masowa produkcja przy wykorzystaniu nowoczesnych metod organizacji pracy, prowadzi to do wzrostu wydajności pracy.

3. Zmiany w strukturze rynku - rynek wolnej konkurencji zmienia się w rynek oligopolistyczny.

4. Zmiana w dystrybucji (podziale) dochodu narodowego.

RÓŻNICE MIĘDZY KORPORACJĄ A SPÓŁKĄ AKCYJNĄ

1. W korporacji nie ma pakietu kontrolnego akcji

2. Korporacją zarządzają menadżerowie

3. Autonomia finansowa - korporacje są przedsiębiorstwami samofinansującymi się, raczej nie korzystają ze źródeł obcych.

4. Dywersyfikacja asortymentu produkcji w korporacjach, czyli zróżnicowanie produkcji.

5. Duże rozproszenie filii korporacji na świecie.

6. Mają duże powiązania z rządami różnych krajów. Produkują na zamówienia rządowe, np. przemysł zbrojeniowy.

7. Stosowanie planowania długookresowego w korporacjach.

NBP

Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.

    Do zadań NBP należy także:

1) organizowanie rozliczeń pieniężnych,

2) prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi,

3) prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami,

4) prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa,

5) regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie,

6) kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego,

7)¹⁾ opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej,

8) wykonywanie innych zadań określonych ustawami.

Organami NBP są:

1) Prezes NBP,

2) Rada Polityki Pieniężnej,

3) Zarząd NBP.

Prezes NBP

Prezes NBP jest powoływany i odwoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

Kadencja Prezesa NBP wynosi 6 lat. Ta sama osoba nie może być Prezesem NBP dłużej niż przez dwie kolejne kadencje.

Kadencja Prezesa NBP wygasa:

1) po upływie okresu sześcioletniego,

2) w razie śmierci,

3) w razie złożenia rezygnacji,

4) w razie odwołania.

Odwołanie Prezesa NBP może nastąpić, gdy:

1) nie wypełnia on swych obowiązków na skutek długotrwałej choroby,

2) został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione przestępstwo,

3) Trybunał Stanu orzekł wobec niego zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych.

Rada Polityki Pieniężnej

Rada Polityki Pieniężnej, zwana dalej "Radą", ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego.

Kierując się założeniami polityki pieniężnej Rada w szczególności:

1) ustala wysokość stóp procentowych NBP,

2) ustala stopy rezerwy obowiązkowej banków i wysokość jej oprocentowania,

3) określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych,

4) zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP,

5) przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP,

6) ustala zasady operacji otwartego rynku.

Rada dokonuje ocen działalności Zarządu NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej.

 W skład Rady wchodzą:

1) Przewodniczący Rady, którym jest Prezes NBP,

2) 9 członków powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Sejm i Senat, spośród specjalistów z zakresu finansów.

Zarząd NBP

Działalnością NBP kieruje Zarząd.

Zarząd realizuje uchwały rady i podejmuje uchwały w sprawach niezastrzeżonych do wyłącznej kompetencji innych organów NBP.

W skład Zarządu NBP wchodzą: Prezes NBP - jako przewodniczący oraz 6-8 członków Zarządu, w tym 2 wiceprezesów NBP.

Członków Zarządu NBP powołuje i odwołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Prezesa NBP.

Członkowie Zarządu NBP są powoływani na okres 6 lat.

Zarząd NBP:

1) realizuje uchwały Rady,

2) podejmuje uchwały w sprawach niezastrzeżonych w ustawie do wyłącznej kompetencji innych organów NBP.

Do zakresu działania Zarządu NBP należy w szczególności:

1) (uchylony),¹⁷⁾

2) realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej,

3) okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu dewizowego,

4) nadzorowanie operacji otwartego rynku,

5) ocena funkcjonowania systemu bankowego,

6) uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP,

7) uchwalanie prowizji i opłat bankowych stosowanych przez NBP oraz ustalanie ich wysokości,

8) określanie zasad gospodarowania funduszami NBP,

9) określanie zasad organizacji i podziału zadań w NBP,

10) określanie zasad polityki kadrowej i płacowej w NBP,

11) uchwalanie rocznego sprawozdania z działalności NBP,

12)¹⁸⁾ sporządzanie rocznego sprawozdania finansowego NBP,

13) opracowywanie bilansów obrotów płatniczych państwa z zagranicą,

14) przygotowywanie i rozpatrywanie projektów uchwał i innych materiałów kierowanych do Rady.

Nadzór nad działalnością banków sprawuje Komisja Nadzoru Bankowego, zwana dalej "Komisją". Decyzje i określone przez Komisję zadania wykonuje i koordynuje wydzielony organizacyjnie w strukturze NBP - Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego.

    2. Do zadań Komisji należy w szczególności:

1) określanie zasad działania banków zapewniających bezpieczeństwo środków pieniężnych zgromadzonych przez klientów w bankach,

2) nadzorowanie banków w zakresie przestrzegania ustaw, statutu i innych przepisów prawa oraz obowiązujących je norm finansowych,

3) dokonywanie okresowych ocen stanu ekonomicznego banków i przedstawianie ich Radzie oraz wpływu polityki pieniężnej, podatkowej i nadzorczej na ich rozwój,

4) opiniowanie zasad organizacji nadzoru bankowego i ustalanie trybu jego wykonywania.

W skład Komisji wchodzą:

1) Przewodniczący Komisji - Prezes NBP,

2) zastępca Przewodniczącego Komisji - Minister Finansów lub delegowany przez niego sekretarz lub podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów,

3) przedstawiciel Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,

4) Prezes Zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego,

5) Przewodniczący Komisji Papierów Wartościowych i Giełd lub jego zastępca,

6) przedstawiciel Ministra Finansów,

7) Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego

NBP może:

1) emitować i sprzedawać papiery wartościowe,

2)⁴⁰⁾ sprzedawać i kupować dłużne papiery wartościowe w operacjach otwartego rynku,

3) organizować obrót papierami wartościowymi, których jest emitentem, oraz skarbowymi papierami wartościowymi.

4)⁴¹⁾ otwierać rachunki lokat terminowych banków.

FUNKCJE BANKU CENTRALNEGO

CENTRALNY BANK PAŃSTWA

Bank centralny jest bankiem państwa, oznacza to, że świadczy usługi bankowe instytucjom rządowych, prowadzi między innymi rachunek Ministerstwa Finansów. Sprzedaje i skupuje państwowe papiery wartościowe, bony skarbowe, obligacje, udziela rządowi pożyczek.

BANK EMISYJNY

W imieniu państwa zajmuje się emisją pieniądza. Określa jej wielkość, podejmuje decyzje o wprowadzeniu pieniądza do obiegu, o ilości pieniądza w obiegu.

BANK BANKÓW

Świadczy usługi bankowe na rzecz innych banków, przyjmuje ich depozyty i udziela kredytów. Dostarcza gotówki bankom komercyjnym, prowadzi rozliczenia międzybankowe.

FUNKCJE STABILIZUJĄCO KONTROLNE

- Monitoruje sytuację na rynku finansowym i podaż pieniądza,

- stabilizuje sytuację na rynku poprzez poziom stóp procentowych, operacje otwartego rynku,

- nadzoruje działania systemu bankowego w danym kraju,

- ustala kurs waluty krajowej,

- skupuje i sprzedaje waluty i dewizy zagraniczne

B A N K jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone po jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

C z y n n o ś c i b a n k o w e :

- przyjmowanie wkładów na żądanie lub na określony termin oraz prowadzenie

rachunków tych wkładów

- prowadzenie innych rachunków bankowych

- udzielanie kredytów

- udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie

akredytyw

- emitowanie bankowych papierów wartościowych

- przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych

- wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego,

- wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych

ustawach

również:

- udzielanie pożyczek pieniężnych

- operacje czekowe, wekslowe oraz tez których przedmiotem są warranty

- wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu

- terminowe operacje finansowe,

- nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych

- skrytki sejfowe, przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych

- skup i sprzedaż wartości dewizowych

- udzielanie i potwierdzanie poręczeń

- wykonywanie zleceń związanych z emisją papierów wartościowych

- pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych i rozliczeń w obrocie dewizowym

Dla działalności banku niezbędne jest zezwolenie Komisji Nadzoru bankowego

Cel działania banku komercyjnego: osiągnięcie zysku.

Rodzaje banków komercyjnych ze względu na formę własności:

- banki państwowe PKO bp, Bank Gospodarstwa Krajowego

- banki prywatne, spółdzielcze (BS -> Banki Regionalne -> Bank Gospodarki Żywieniowej

- banki zagraniczne - Raiffeisen Bank

- banki w formie spółek akcyjnych - Pekso SA, ING SA,

- parabank - np. SKOK wykonuje czynności bankowe, choć nie jest bankiem, lombardy,

OPERACJE BIERNE, to takie, w wyniku których bank występuje w roli dłużnika, musi płacić odsetki od zgromadzonych środków na rachunkach rozliczeniowych i terminowych (pasywne)

OPERACJE CZYNNE, to te, w których bank występuje w roli wierzyciela, pobiera odsetki od udzielonych kredytów i pożyczek.

ZYSK banku to różnica między oprocentowaniem czynnym a biernym.

KREDYT	POŻYCZKA
- regulowany w Prawie Bankowym - bank oddaje do czasowej dyspozycji środki na określony cel, - do dyspozycji pozostają środki na koncie, rachunku bankowym, - umowa kredytu na piśmie	- regulacja w kodeksie cywilnym - Pożyczkodawca przenosi własność pieniędzy bez określonego celu, - do dyspozycji gotówka lub inne materialne środki, - umowa pożyczki na piśmie powyżej 500 zł

SYSTEM BANKOWY - całokształt instytucji bankowych oraz instytucji finansowych wraz z normami określającymi wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem. To także liczba oraz rodzaj banków funkcjonujących w danym państwie, które tworzą logiczną, zwartą całość.

Funkcje Systemu bankowego:

- zapewnienie możliwości dokonywania płatności pomiędzy podmiotami gospodarczymi, transferu w czasie i ponad granicami,

- stworzenie mechanizmów do transformacji środków inwestowania,

- zabezpieczanie informacji cenowej, co stwarza możliwości podejmowania decyzji przez podmioty gospodarcze,

- zapewnienie skutecznych rozwiązań w zakresie zarządzania ryzykiem bankowym,

- stworzenie warunków do transformacji środków inwestowania.

Operacje otwartego rynku - kupowanie lub sprzedawanie rządowych papierów wartościowych, weksli skarbowych w celu regulacji podaży pieniądza krajowego poprzez ograniczanie lub rozszerzanie zdolności kredytowej banków komercyjnych,

Podaż pieniądza maleje jeśli NBP sprzedaje bony skarbowe.

Podaż pieniądza rośnie, gdy NBP skupuje bony skarbowe.

PODSTAWOWY CEL DZIAŁANIA NBP TO STABILIZACJA PIENIĄDZA PRZY JEDNOCZESNEJ KONTROLI PODAŻY PIENIĄDZA ŻEBY ZAPOBIEC INFLACJI, WSPIERANIE POLITYKI GOSPODARCZEJ RZĄDU.

Gromadzenie rezerwy złota oraz dewiz.

Struktura organizacyjna II szczeblowa:

1. Bank Centralny

2. Banki komercyjne - handlowe

Giełda - to organizowane w ustalonym miejscu i czasie spotkania handlowe, na których są sprzedawane ściśle określone towary po cenach ogłoszonych w codziennych notowaniach. Transakcje na giełdach zawierane są zgodnie z obowiązującym regulaminem, między członkami giełdy pośredniczącymi w zawieraniu transakcji.

Wszystkie giełdy mają ten sam cel - zapewnienie miejsca konfrontacji podaży oraz popytu i kształtowanie cen na oferowane produkty.

Z punktu widzenia technicznego różnią się one między sobą rzeczywistą (fizyczną) obecnością produktów (przedmiotów handlu) na giełdzie.

Na rynku dóbr zamiennych towary, które są przedmiotem handlu, nie muszą być fizycznie obecne podczas zawierania transakcji. To istotnie ułatwia handel, ponieważ nie jest konieczny transport towarów, ich wybór i odbiór. Na tym rynku negocjowane i zawierane mogą być transakcje, w których ilość przedmiotu handlu, jego cena i terminy dostawy są ściśle określone. Wykonanie takich transakcji następuje w jakiś czas po ich zawarciu, w wyniku dokonania zapłaty za towar i jego odbioru.

Inaczej jest na rynkach dóbr niezamiennych. Dobra, których nie można w dużych ilościach wystandaryzować, muszą być przez kupujących obejrzane i ocenione. Muszą, więc być fizycznie obecne w miejscu zawierania transakcji. Jeśli jej przedmiotem byłyby np. znaczki pocztowe lub diamenty, to chodzi nie tylko o ich fizyczną obecność i jakość, ale również o to, aby w wyniku negocjacji poszczególne egzemplarze mogły uzyskać indywidualne ceny.

Cechą charakterystyczną rynku dóbr niezamiennych jest nie tylko zawieranie transakcji na wyodrębnione dobra, ale najczęściej natychmiastowa wymiana towarów i zapłata za nie.

Natomiast wspólną cechą rynków jest to, iż stanowią one miejsce konfrontacji podaży i popytu. Wynika stąd przejrzystość rynku oraz możliwość negocjowania cen na określone towary, które są następnie powszechnie obowiązujące dla towarów zamiennych.

Rodzaje giełd:

- giełda towarowa

- usług - usługi ubezpieczeniowe i frachtowe (przewozowe)

- papierów wartościowych

Cechy:

- stałe miejsce i czas spotkań

- regulamin giełdy

- wewnętrzna organizacja oparta o normy prawne

- do handlu dopuszczone są tylko określone osoby (uczestnicy giełdy: pośrednicy, samodzielni uczestnicy, urzędnicy, goście)

Modele giełd:

- model amerykański - w formie SA, państwo nie ingeruje w działania giełdy a jedynie kontroluje zgodność z przepisami

- model niemiecki - uczestnicy giełdy to państwo, biura maklerskie

ZADANIA GIEŁDY

1. Koncentrowanie podaży i popytu na dany towar dopuszczony do obrotu giełdowego w celu kształtowania powszechnego kursu

2. Bezpieczny i sprawny przebieg transakcji i rozliczeń

3. Upowszechniania jednolitej informacji umożliwiającej ocenę aktualnej wartości towaru dopuszczonego do obrotu.

4. Ułatwia mobilizację kapitału - z drobnych oszczędności powstaje duży kapitał,

5. Dzięki płynności walorów pozwala na transformację kapitału, zmiana formy

6. Umożliwia dokonywanie wyceny wartości majątku spółki notowanej na giełdzie,

7. Odzwierciedla wahania koniunktury gospodarczej oraz ocenia sytuację finansową emitentów

Giełda w Polsce od 1817 roku, potem po II wojnie światowej od 16.4.1991 r. jako SA skarbu państwa.

Akcjonariuszami są:

- banki

- fundusze inwestycyjne

- firmy maklerskie

- skarb państwa

Prezes Rady Ministrów wydaje zezwolenie. Giełda działa w oparciu o KSH oraz ustawę o prawie o publicznym obrocie, Statut giełdy oraz regulamin giełdy.

ORGANY giełdy:

- Walne Zgromadzenie Giełdy - dokonywanie zmian w statucie, zatwierdza regulamin, wybór członków Rady

- Rada Giełdy - nadzoruje działalność giełdy, dopuszcza do obrotu giełdowego papiery wartościowe, decyduje o nadaniu lub cofnięciu statusu członka Giełdy, (6 akcjonariuszy i 6 przedstawicieli instytucji finansowych)

- Zarząd - kieruje bieżącą działalnością Giełdy, określa zasady wprowadzania papierów wartościowych do obrotu, nadzoruje działalność maklerów i domów maklerskich w zakresie obrotu giełdowego (prezes i 2 członków)

- Komisja Papierów Wartościowych:

a/ nadzór nad obrotem papierami, jest centralnym organem administracji państwowej,

b/ decyduje o powstaniu giełdy

c/ sprawuje nadzór nad przestrzeganiem reguł uczciwego obrotu papierami wartościowymi,

d/ organizuje i podejmuje działania dla sprawnego funkcjonowania rynku papierów wartościowych i ochrony inwestorów,

e/ upowszechnia wiedzę o zasadach funkcjonowania r.p.w.

f/ decyduje o dopuszczeniu papierów wart. do obrotu publicznego

g/ udziela zezwoleń na prowadzenia działalności przez Domy Maklerskie i nadzoruje je, udziela licencji maklerom,

- Samorząd maklerski - organ pzedstawicielski maklerów,

- Sąd rozjemczy i honorowy

- Izba rozrachunkowa - rozlicza uczestników giełdy

- Krajowy depozyt papierów wartościowych

Uczestnicy giełdy

Samodzielni uczestnicy - dealerzy

Pośrednicy - maklerzy, brokerzy

Urzędnicy - osoby reprezentujące firmy, które na ściśle określony czas dopuszczono do zawierania transakcji na własny rachunek

Goście - osoby występujące na giełdzie bez prawa do zawierania transakcji - pracownicy giełdy - obsługa komputerów, sprzętu, gońców, przedstawiciele massmediów,

TRANSAKCJE GIEŁDOWE

Rzeczywiste - celem jest faktyczny zakup lub sprzedaż towaru (przeniesienie prawa własności) znajdującego się na składzie, w pobliżu giełdy, bądź w dalszej odległości. Może to być także towar będący dopiero w fazie produkcji

Nierzeczywiste - zawierane nie dla chęci kupna samego towaru, ale dla odsprzedaży kontraktu po zmienionej w międzyczasie cenie. Transakcje te nazywane są też często spekulacyjnymi

Natychmiastowe - kasowe - realizacja i zapłata w ciągu kilku dni od jej zawarcia

Terminowe - wykonywana w przyszłości, przewidywana cena instrumentu bazowego

Arbitrażowe - wykorzystywanie niewielkich różnic kursowych w celach zarobkowych występujących przy transakcjach z tym samym rodzajem papierów wartościowych dokonywanych przynajmniej na 2 różnych giełdach.

Akcje notowane są na 3 rynkach:

1. Podstawowym - akcje spółek o bardzo dużym kapitale min. 40 mln zł lub 1 mln euro i dużej liczbie akcjonariuszy, min. 500 i dużej płynności akcji

2. Równoległy - akcje małych spółek min. 14 mln. zł kapitału, minimum 300 akcjonariuszy i krótszy okres funkcjonowania spółki,

3. Wolny - dopuszczone są małe spółki, które nie spełniają wymagań wejścia na rynek równoległy lub podstawowy.

Poza notowaniem kursu każdego papieru wartościowego będącego przedmiotem obrotu giełdowego ustala się również syntetyczne indeksy notowane na giełdach. Ponieważ notowania konkretnych papierów wartościowych kształtują się różnie raz zwyżkują, raz spadają, trudno zorientować się w ogólnej tendencji. Dlatego ocenę ogólnej tendencji panującej na giełdzie określa się za pomocą indeksów giełdowych:

1. WIG Warszawski Indeks Giełdowy - dochodowy na podstawie wszystkich notowanych spółek

2. WIG 20 - wartość 20 największych i płynnych spółek

3. MidWig - indeks średnich spółek, 40 spółek

4. TechWig - zmiany cen spółek o nowych technologiach

RYNEK FINANSOWY

RYNEK PIENIĘŻNY RYNEK WALUTOWY RYNEK KAPITAŁOWY

Bankowy Papierów wartościowych bankowy papierów wartościowych

- krótkoterminowe - bony skarbowe - średni i długoter. Pierwotnych Pochodnych

Lokaty - certyfikaty depozytowe lokaty - akcje - kontrakty

- krótkoterminowe - bony pieniężne przedsiębiorstw - średnio i długoter. - obligacje terminowe

kredyty - weksle kredyty - opcje

- czeki - swapy

- warranty

Struktura rynku finansowego

KRYTERIA PODZIAŁU PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

- ze względu na charakter uzyskiwanych dochodów:

1. Papiery przynoszące stały dochód, obligacje o stałym oprocentowaniu i niektóre uprzywilejowane akcje,

2. Papiery przynoszące zmienny dochód, np. akcje, obligacje indeksowane

- ze względu na rodzaj emitenta:

1. Publiczne papiery wartościowe emitowane przez rządy, władze

2. Prywatne papiery wartościowe

- ze względu na okres funkcjonowania:

1. Papiery wartościowe emitowane na z góry określony okres, obligacje jednoroczne, trzyletnie.

2. Papiery wartościowe emitowane bezterminowo, akcje, jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych

- ze względu na postać

1. klasyczne

2. elektroniczne

- ze względu na sposób przenoszenia prawa własności, formę obrotu:

1. Imienne, na drodze prawnej, cesja wierzytelności. Pisemne zrzeczenie się uprawnień wynikających z dokumentu na rzecz innej osoby.

2. Na okaziciela,

3. Na zlecenie - INDOS - przeniesienie prawa własności na inne osoby

- ze względu na funkcję prawną:

1. Uosabiające wierzytelności pieniężne - weksel, czeki, obligacje, bony pieniężne, skarbowe

2. Uosabiające prawa współwłasności majątkowej - akcje

3. Uprawniające do zarządzania rzeczami - konosamenty

- ze względu na korzyści, jakie przynoszą posługującym się nimi:

1. Lokacyjne - akcje, obligacje, bony pieniężne - przynoszą określony dochód od kapitału reprezentowanego przez dokument,

2. Dla celów rozliczeniowych - czeki, weksle

- ze względu na termin zwrotu kapitału

1. Krótkoterminowe - bony skarbowe, certyfikaty depozytowe, bony pieniężne przedsiębiorstw, weksle, czeki

2. Długoterminowe - akcje, obligacje

OBLIGACJE - papier wartościowy o charakterze dłużnym, stwierdzającym fakt zaciągnięcia pożyczki przez emitenta obligacji u jego nabywcy, czyli obligotariusza obligacji (lub subskrybenta), ze stałym lub zmiennym oprocentowaniem.

Rozróżniamy obligacje publiczne i prywatne. Podmioty emitujące zabezpieczają ich wypłacalność. Może to być majątek emitenta lub gwarancje udzielone przez instytucje finansowe i Skarb Państwa.

Obligacje posiadają cztery ceny:

-nominalną - od niej nalicza się odsetki, po tej cenie emitent wykupuje obligacje po upływie terminu wykupu

-emisyjną - cena, po której inwestor kupuje obligacje od emitenta. Jest większa lub mniejsza od nominalnej

-rynkową - kurs giełdowy obligacji w % ceny nominalnej

- rozliczeniowa - powiększona o narosłe odsetki, rzeczywista kwota jaką płaci kupujący. Zwykle jest to cena rynkowa powiększona o odsetki należne w dniu transakcji.

NOWE obligacje

- zamienne - można zamienić na akcje na rynku wtórnym

- z prawem poboru akcji - zakup akcji na rynku pierwotnym, czyli nowoemitowanych

- indeksowane - odsetki i wartość rozliczeniowa, po terminie wykupu powiększona jest o % ze wzrostu inflacji

- nieoprocentowane - bez odsetek, gdyż kupione z dyskontem,

- śmiecie - wysoko oprocentowane, bo bez zabezpieczeń emitenta, którym jest zwykle przedsiębiorstwo

C Z E K I

To pisemne polecenie wydane bankowi, aby wypłacił okazicielowi lub wskazanej osobie określoną kwotę pieniężną ze środków będących w dyspozycji wystawcy czeku.

- zwykłe - kasowe do podjęcia gotówki lub dokonania zapłaty wierzycielowi

- rozrachunkowe -bezgotówkowa forma płatności,

- potwierdzone - z oświadczeniem wystawcy - trasanta - że ma pokrycie na rachunku do określonej kwoty

- bankierskie - wystawione przez bank, skierowane do innego banku na rzecz okaziciela lub określonej osoby

W E K S L E - dokumenty zobowiązujące wystawcę lub wskazaną przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty pieniężnej w oznaczonym terminie.

Weksel własny - prosty, suchy lub sola weksel. Wystawca zobowiązuje się zapłacić w oznaczonym czasie określoną kwotę pieniężną. Sporządzony odręcznie ze znaczkiem skarbowy6m, opłata zależna od wysokości sumy od każdego 100 zł - 10 gr

Weksel trasowany - wystawca poleca zapłacić sumę wekslową innej osobie - trasatowi, która jest zazwyczaj jego dłużnikiem. Aby od trasata można było żądać zapłaty za weksel, musi on wiedzieć o jego istnieniu i zgodzić się na zapłacenie w terminie wskazanej sumy. Zgodę wyraża poprzez popis na przedniej stronie weksla.

1. miejsce i data wystawienia

2. data płatności

3. nazwa remitenta 1 wierzyciela

4. suma wekslowa

5. nazwa trasata

6. akceptant - trasat po przejęciu zobowiązania

7. wysawca weksla trasant

8. miejsce płatności - domicyliata

9. znak opłaty skarbowej

Inna nazwa weksla trasowanego - ciągniony, trata

Trasant wystawca weksla

Trasat - dłużnik

Remitent - wierzyciel

BONY SKARBOWE - emitowane przez państwo w celu zapewnienia płynności na rynku pieniężnym oraz w celu finansowania bieżących wydatków budżetu państwa. Posiadają gwarancje skarbu państwa. Są przedmiotem wtórnego obrotu, można je odsprzedaż przed upływem terminu wykupu.

CERTYFIKATY DEPOZYTOWE - emitowane przez bank komercyjny, potwierdzają przyjęcie określonej kwoty pieniężnej. Są na okaziciela, emitent zwraca zaciągniętą pożyczkę wraz z odsetkami w dniu wykupu. Oprocentowanie stałe lub zmienne, czyli certyfikaty indeksowane.

BONNY NBP - emitent NBP, duże nominały, sprzedawane na przetargach, po cenie wyższej niż nominalna.

WARRANTY - uprawnia inwestora do otrzymania od emitenta w dniu jego wygaśnięcia, różnicy między ceną rynkową instrumentu bazowego a ceną umowną czyli rozliczeniem.

KONOSAMENT - list przewozowy w transporcie morskim

SWAP - kontrakt zamiany. Strony zamieniają płatności na rzecz instytucji finansowych.

SEGMENTY RYNKU PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

Rynek pierwotny i wtórny

Charakterystyka pierwotnego:

- ma miejsce w chwili tworzenia papierów wartościowych

- obejmuje sprzedaż walorów przez emitentów na rzecz pierwotnych nabywców (subskrybentów)

- dokonuje się pierwszych transakcji sprzedaży pierwszym inwestorom

- dany papier wartościowy jest sprzedawany tylko przez pewien okres

- liczba papierów wartościowych jest ograniczona

- Emitenci na rynku pierwotnym

a) skarb państwa

b) banki

c) spółki akcyjne

d) samorząd terytorialny

e) przedsiębiorstwa

- Inwestorzy - posiadacze wolnych środków pieniężnych, którzy chcą je ulokować w określonych papierach wartościowych

a) indywidualni

b) instytucjonalni - to zwykle profesjonaliści

Rynek wtórny obejmuje wszystkie dalsze transakcje papierami wartościowymi, które uprzednio zostały wprowadzone na rynek pierwotny. Na tym rynku brak emitenta, są tylko inwestorzy. Przykład rynku wtórnego to giełda.

21

Przedsiębiorstwo

Indywidualne przedsiębiorstwa

Spółki

Spółdzielnie

Przedsiębiorstwa państwowe

Spółki Akcyjne

Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Komandytowo-

Akcyjna

komandytowa

Partnerska

Jawna

Kapitałowe

Osobowe

Spółki handlowe

Spółki cywilne

Spółki

---