1. Prawo ubezpieczeń gospodarczych i jego źródła. Prawo ubezpieczeń gospodarczych tworzą przede wszystkim normy prawne regulujące powstawanie i funkcjonowanie podmiotów występujących na rynku ubezpieczeniowym, oraz regulujące instytucję umowy ubezpieczenia i powstałego z niej stosunku ubezpieczeniowego. Ochronną regulację z zakresu prawa ubezpieczeń stanowią przepisy karne dotyczące przestępstw ubezpieczeniowych. Prawo ubezpieczeń zaliczane jest do tzw. kompleksowych gałęzi prawa. Przepisy prawa ubezpieczeń gospodarczych pochodzą z kilku podstawowych gałęzi prawa, gdzie znaczące miejsce zajmują przepisy prawa cywilnego, a obok nich także uregulowania, które zaliczane są do prawa konstytucyjnego, administracyjnego, finansowego, procesowego czy prawa karnego. Źródła prawa ubezpieczeniowego należy rozumieć jako formy w jakich przejawia się i w jakich podawana jest podmiotom prawa (osobom fiz., osobom pr. i jednost. org. nie posiadającym osobowości pr.) wola państwa w zakresie spraw dotyczących ubezpieczeń gospodarczych. Źródła prawa ubezpieczeniowego: ustawa z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej, księga III, tytuł XXVII Kodeksu cywilnego z 1964 r., uregulowania ogólne ustawy Prawo działalności gospodarczej z 1999 r., Kodeks spółek handlowych z 2000 r., Kodeks handlowy, Kodeks morski oraz osiem rozporządzeń Ministra Finansów w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia, takich jak np.: 1) OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, 2) OC rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego, 3) budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych, 4) OC doradców podatkowych.
2. Działalność ubezpieczeniowa jako działalność gospodarcza. Działalność ubezpieczeniowa jest szczególnym rodzajem działalności gospodarczej, która może być prowadzona wyłącznie przez Zakład Ubezpieczeń. Jest ona dział. gosp., gdy prowadzi ją ubezpieczeniowa spółka akcyjna. Przez działalność ubezpieczeniową rozumie się wykonywanie czynności ubezpieczeniowych związanych z oferowaniem i udzielaniem ochrony na wypadek ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych.
Czynnościami ubezpieczeniowymi są:
1) zawieranie umów ubezpieczenia, umów reasekuracji oraz umów gwarancji ubezpieczeniowych bądź zlecanie ich zawierania uprawnionym pośrednikom ubezpieczeniowym w rozumieniu przepisów o pośrednictwie ubezpieczeniowym,
wypłacanie ustalonych odszkodowań i innych należnych uprawnionym świadczeń z tytułu umów,
przejmowanie i zbywanie przedmiotów lub praw nabytych przez zakład ubezpieczeń w związku
wykonywaniem umowy ubezpieczenia lub umowy gwarancji ubezpieczeniowej,
4) ustanawianie w drodze czynności cywilnoprawnych zabezpieczeń rzeczowych lub osobistych, jeśli są one bezpośrednio związane z zawieraniem umów.
Czynnościami ubezpieczeniowymi są również:
1) ocena ryzyka w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych oraz umowach gwarancji ubezpieczeniowych,
2) ustalenie wartości przedmiotu ubezpieczenia,
3) ustalenie składek i prowizji ubezpieczeniowych należnych z tytułu zawieranych umów oraz ich egzekwowanie,
4) kontrola przestrzegania przez ubezpieczających zastrzeżonych w umowie bądź ogólnych warunkach ubezpieczeń obowiązków i zasad bezpieczeństwa odnoszących się do przedmiotów objętych ochroną ubezpieczeniową,
5) ustalenie przyczyn i okoliczności wypadków ubezpieczeniowych,
6) ustalenie wysokości szkód i rozmiaru odszkodowań oraz innych świadczeń należnych uprawnionym z umów ubezpieczenia lub umów gwarancji ubezpieczeniowych,
7) prowadzenie postępowań regresowych,
8) marketing i reklama w zakresie świadczonych usług ubezpieczeniowych,
9) lokowanie środków zakładów ubezpieczeń,
10) inne czynności przewidziane na mocy innych ustaw.
Jako czynności ubezpieczeniowe traktuje się także czynności zapobiegania powstawaniu bądź zmniejszeniu skutków wypadków ubezpieczeniowych, jeżeli są one wykonywane przez zakłady ubezpieczeń.
3. Pośrednictwo ubezpieczeniowe. Zakład ubezpieczeń może korzystać z pośrednictwa ubezpieczeniowego.
Pośrednictwo ubezpieczeniowe polega na wykonywaniu czynności faktycznych lub prawnych związanych z zawarciem lub wykonywaniem umów ubezpieczenia albo reasekuracji. Wykonywane jest ono wyłącznie przez agentów ubezpieczeniowych lub brokerów ubezpieczeniowych, z zastrzeżeniem pośrednictwa ubezpieczeniowego w zakresie reasekuracji, które wykonywane jest wyłącznie przez brokerów reasekuracyjnych. Działalność agencyjna polega na zawieraniu umów ubezpieczenia w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń lub pośredniczeniu przy zawieraniu umów. Działalność ta może być wykonywana wyłącznie przy pomocy osób fizycznych posiadających następujące uprawnienia:
1) mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
2) nie były prawomocnie skazane za przestępstwo umyślne przeciwko mieniu, dokumentom lub przestępstwo karno-skarbowe,
3) ukończyły zorganizowane przez zakład ubezpieczeń szkolenie zakończone egzaminem,
4) mają pełną zdolność do czynności prawnych.
Działalność brokerska polega na zawieraniu i wykonywaniu umów ubezpieczenia w imieniu ubezpieczającego lub na pośredniczeniu przy zawieraniu umów ubezpieczenia na rzecz ubezpieczonego.
Działalność brokerska może być prowadzona wyłącznie za zezwoleniem organu nadzoru i może być prowadzona przez osoby fizyczne lub prawne. Organ nadzoru wydaje zezwolenie na prowadzenie działalności brokerskiej na wniosek:
1) osoby fizycznej, jeżeli osoba ta:
a) ma miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
b) ma pełną zdolność do czynności prawnych,
c) nie była prawomocnie skazana za przestępstwo umyślne przeciwko mieniu, dokumentom lub przestępstwo karno-skarbowe,
d) zdała egzamin przed Komisją Egzaminacyjną dla Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych,
e) daje rękojmię należytego prowadzenia działalności brokerskiej,
f) zawarła umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzenia działalności brokerskiej,
2) osoby prawnej, jeżeli osoba ta:
a) ma siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
członkowie zarządu dają rękojmię należytego prowadzenia działalności brokerskiej,
zawarła umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzenia działalności
brokerskiej.
4. Umowa ubezpieczenia. Zawierana jest między Zakładem Ubezpieczeń, a ubezpieczającym. Przez umowę ubezpieczenia zakład ubezpieczeń zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Składkę oblicza się za czas trwania odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń. Jeżeli nie umówiono się inaczej, składka powinna być zapłacona jednocześnie z zawarciem umowy ubezpieczenia, a jeżeli umowa doszła do skutku przed doręczeniem dokumentu ubezpieczenia - w ciągu czternastu dni od jego doręczenia.
Świadczenie zakładu ubezpieczeń polega w szczególności na zapłacie.:
1) przy ubezpieczeniu majątkowym - określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku;
przy ubezpieczeniu osobowym - umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej.
Umowę ubezpieczenia można zawrzeć także na rzecz osoby trzeciej. Osoba trzecia może nie być w umowie wymieniona. Umowa ubezpieczenia powinna być stwierdzona przez zakład ubezpieczeń polisą, legitymacją ubezpieczeniową, tymczasowym zaświadczeniem albo innym dokumentem ubezpieczenia.
5. Stosunek ubezpieczenia. W efekcie zawarcia umowy ubezpieczenia powstaje stosunek ubezpieczenia, który wiąże zakład ubezpieczeń z ubezpieczonym. Prawny stosunek ubezpieczenia jest rodzajem stosunku zobowiązaniowego, w który jego strony są powiązane ze sobą wzajemnymi prawami i obowiązkami o charakterze majątkowym (oświadczenia woli, przepisy prawne, ogólne warunki ubezpieczenia). Można stwierdzić, że umowa ubezpieczenia jest zawierana w celu nawiązania stosunku ubezpieczenia.
Zawarcie umowy ubezpieczenia. Aby nastąpiło zawarcie umowy ubezpieczenia co najmniej dwa podmioty
(ubezpieczający i zakład ubezpieczeń) muszą złożyć zgodne oświadczenia woli w kwestiach dotyczących istoty ubezpieczenia. Zawarcie umowy ubezpieczenia następuje w trybie ofertowym (prostym lub złożonym) Umowa ubezpieczenia może być zawarta także w trybie rokowaniowym lub przetargowym.
Tryb ofertowy prosty - umowa będzie zawarta, gdy złożona przez ubezpieczającego (oferenta) oferta zostanie przyjęta w całości przez zakład ubezpieczeń (oblata), bez żadnych propozycji zmian.
Tryb ofertowy złożony - złożona przez oferenta propozycja zawarcia umowy ubezpieczenia spotyka się z propozycja zmian (kontrpropozycją, kontrofertą) ze strony zakładu ubezpieczeń, które to zmiany zostaną w całości przyjęte przez ubezpieczającego.
Tryb rokowaniowy - zawarcie następuje wtedy, gdy strony wspólnie negocjują treść poszczególnych, kolejnych postanowień umowy. Występuje w przypadkach nietypowych ubezpieczeń.
Tryb przetargowy - zawarcie umowy następuje z inicjatywy ubezpieczającego, który zmierzając do uzyskania najkorzystniejszych warunków ubezpieczenia danych ryzyk ogłosi w tym celu przetarg.
7. Powstanie odpowiedzialności Zakładu Ubezpieczeń (Ubezpieczyciela). Odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń rozpoczyna się od dnia następującego po zawarciu umowy, nie wcześniej jednak niż dnia następnego po zapłaceniu składki. W wypadku gdy umowa doszła do skutku przed doręczeniem dokumentu ubezpieczenia, odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń rozpoczyna się od dnia, w którym umowa ubezpieczenia uważana jest za zawartą.
Jeżeli zakład ubezpieczeń ponosi odpowiedzialność jeszcze przed zapłaceniem składki, a składka nie została zapłacona w terminie, zakład ubezpieczeń może odstąpić od umowy ze skutkiem natychmiastowym, zawiadamiając o tym jednocześnie ubezpieczającego, i żądać zapłaty składki za okres, przez który ponosił odpowiedzialność. W braku odstąpienia od umowy, rozwiązuje się ona z końcem okresu, na który przypadała nie zapłacona składka.
8. Nieważność umowy ubezpieczenia. Umowa ubezpieczenia jest nieważna, jeżeli w chwili jej zawarcia przewidziany w niej wypadek już zaszedł albo jeżeli odpadła już możliwość jego zajścia, chyba że ubezpieczenie obejmuje okres poprzedzający zawarcie umowy. Objęcie ubezpieczeniem okresu poprzedzającego zawarcie umowy jest bezskuteczne, jeżeli w chwili zawarcia umowy którakolwiek ze stron wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć, że wypadek zaszedł lub że odpadła możliwość jego zajścia w tym okresie.
9. Ogólne warunki ubezpieczenia. Zakład ubezpieczeń obowiązany jest podać w dokumencie ubezpieczenia tekst ogólnych warunków ubezpieczenia, na których podstawie umowa została zawarta. Jeżeli ogólne warunki ubezpieczenia były ogłoszone lub wyłożone do publicznej wiadomości, zakład ubezpieczeń może w dokumencie ubezpieczenia bądź tylko powołać się na ogólne warunki, bądź też zamieścić w umowie wyciąg z tych warunków zawierający najbardziej istotne ich postanowienia, podając, gdzie warunki te zostały ogłoszone lub wyłożone do publicznej wiadomości.
Udział własny, franszyza integralna, franszyza redukcyjna. Odszkodowanie może być zmniejszone w przypadku: udziału własnego, franszyzy integralnej i franszyzy redukcyjnej.
Udział własny - zawierając umowę ubezpieczenia, Zakład Ubezpieczeń pyta o określenie ubezpieczenia udziału własnego, wówczas odszkodowanie wypłacone jest o 10% lub 20% umniejszone.
Franszyza integralna (warunkowa, względna) - jest to wysokość szkody przy której Zakład Ubezpieczeń nie wypłaca odszkodowania. Określana jest w ogólnych warunkach ubezpieczenia. Zakład Ubezpieczeń zawiera postanowienia, że nie będzie wypłacał odszkodowania, jeżeli szkoda nie przekracza określonej wartości szkody.
Franszyza redukcyjna (bezwarunkowa, bezwzględna) - Zakład Ubezpieczeń zaznacza, że odszkodowanie zawsze będzie umniejszone o jakąś kwotę. Określa się ją w ogólnych warunkach ubezpieczenia.
11. Termin wypłaty odszkodowania. Jeżeli nie umówiono się inaczej, zakład ubezpieczeń obowiązany jest spełnić świadczenie w terminie 30 dni, licząc od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku. Termin ten jest terminem dyzpozytywnym - czyli względnie obowiązującym.
Gdyby wyjaśnienie w powyższym terminie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości świadczenia okazało się niemożliwe, świadczenie powinno być spełnione w ciągu 14 dni od wyjaśnienia tych okoliczności. Jednakże bezsporną część świadczenia zakład powinien spełnić w terminie 30 dni. W umowie ubezpieczenia może być ustalony inny termin wypłaty odszkodowania.
12. Wygaśniecie stosunku ubezpieczenia. Ogólną przyczyną powodującą najczęściej wygaśnięcie prawnego stosunku ubezpieczenia jest spełnienie przez zakład ubezpieczeń określonego w umowie świadczenia. Jednak nie zawsze, a jedynie wtedy, gdy wynika to z: przepisów prawnych, umowy, ogólnych warunków dobrowolnego ubezpieczenia. Szczególnymi przyczynami są: upływ czasu na jaki zawarto ubezpieczenie, odstąpienie od umowy przez ubezpieczającego lub zakład ubezpieczeń, wypowiedzenie umowy ubezpieczenia, brak przyczyny umowy ubezpieczenia majątkowego wskutek okoliczności faktycznych lub zdarzeń prawnych oraz utrata praw z ubezpieczenia.
13. Roszczenia regresowe. Roszczenie regresowe - jest to uprawnienie do żądania od określonej osoby określonego zachowania się - jest to prawo dochodzenia zwrotu sum wyłożonych za inną osobę.
Jeżeli Zakład Ubezpieczeń wypłaci odszkodowanie może zwrócić się z roszczeniem regresowym o zwrot kwoty odszkodowania od sprawcy szkody. Sprawca nie może pozostać bezkarny.
Roszczenie regresowe obejmuje tylko wypłaconą kwotę przez Ubezpieczyciela.
Wysokość odszkodowania = wysokość szkody na, nie więcej niż suma ubezpieczenia
Jeżeli odszkodowanie wypłacone przez Zakład Ubezpieczeń jest mniejsze niż szkoda, to wówczas poszkodowany ma pierwszeństwo dochodzenia tej różnicy przed Zakładem Ubezpieczeń na drodze postępowania cywilnego.
Wyłączenia regresu ubezpieczeniowego:
regres nie przysługuje, jeżeli nie wynika to z umowy lub z ogólnych warunków ubezpieczenia;
regres nie przysługuje także, jeżeli ubezpieczający prowadzi wspólne gospodarstwo domowe (np. dzieci, współmałżonek, konkubent, konkubina), bądź też jeśli współpracuje z innymi osobami, za których Zakład Ubezpieczeń ponosi odpowiedzialność (np. pracownicy, współpracownicy).
regres nie przysługuje, jeżeli sprawcą szkody jest dziecko ubezpieczonego.
14. Przedawnienie roszczeń regresowych. Zaspokojenie wierzyciela na rzecz jednego z dłużników otwiera problem wzajemnych rozliczeń. Podstawę tych rozliczeń stanowi wzajemny ich stosunek wewnętrzny, który może wynikać z ustawy lub umowy. Roszczenia z umowy ubezpieczenia przedawniają się z upływem lat trzech.
Bieg przedawnienia roszczenia o świadczenie do zakładu ubezpieczeń rozpoczyna się w dniu, w którym nastąpiło zdarzenie objęte ubezpieczeniem.
W wypadku ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej roszczenie poszkodowanego do zakładu ubezpieczeń o odszkodowanie lub zadośćuczynienie przedawnia się z upływem terminu przewidzianego dla tego roszczenia w przepisach o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym lub wynikłą z niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania.
Bieg przedawnienia roszczenia o świadczenie do zakładu ubezpieczeń przerywa się także przez zgłoszenie zakładowi ubezpieczeń tego roszczenia lub przez zgłoszenie zdarzenia objętego ubezpieczeniem.
Bieg przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia, w którym zgłaszający roszczenie lub zdarzenie otrzymał na piśmie oświadczenie zakładu ubezpieczeń o przyznaniu lub odmowie świadczenia.
15. Zasady odpowiedzialności odszkodowawczej. Wyróżniamy zasady odpowiedzialności :
winy b) ryzyka c) słuszności
ad a) Zasada winy opiera się na założeniu że ten kto swoim zawinionym czynem wyrządził komuś szkodę powinien ponosić konsekwencję zachowania i wyrównać poszkodowanemu doznaną szkodę.
ad b) Zasada ryzyka opiera się na założeniu że ten kto eksploatuje pewne niebezpieczne dla otoczenia urządzenia lub posługuje się dla realizacji swoich interesów podległymi mu osobami , powinien ponosić odpowiedzialność za szkody , chociażby on sam winy nie ponosił.
ad c) Zasada słuszności polega na przypisaniu odpowiedzialności odszkodowawczej podmiotowi ze względu na szczególnie silne motywy etyczne w zasadach współżycia społecznego.
16. Źródła odpowiedzialności odszkodowawczej. Wyróżniamy trzy rodzaje odpowiedzialności odszkodowawczej :
Odpowiedzialność deliktowa - która występuje gdy między poszkodowanym a podmiotem odpowiedzialnym za szkodę nie ma stosunku zobowiązaniowego ,lub gdy szkoda zostaje wyrządzona poza istniejącym stosunkiem; zdarzenie wyrządzające szkodę rodzi stosunek zobowiązaniowy jako stosunek samoistny.
Odpowiedzialność kontraktowa - powstaje gdy szkoda zaostaje wyrządzona przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania przez dłużnika.
Odpowiedzialność gwarancyjno - repartycyjna która powstaje na skutek przyjęcia na siebie przez dany podmiot odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez inne osoby ( odp. Ubezpieczeniowa )
17. Pojęcie szkody.
Szkoda to wszelkie uszczerbki w dobrach lub interesach prawnie chronionych, których poszkodowany doznał wbrew swej woli. Chodzi tu o uszczerbek zarówno majątkowy jak i niemajątkowy.
Postacie szkody majątkowej:
Szkoda majątkowa może przybrać postać dwojaką :
może obejmować stratę jakiej doznaje mienie poszkodowanego
lub może obejmować utratę korzyści jakiej poszkodowany mógł się spodziewać gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Zgodnie z ogólnie wyrażoną regułą KC należy uwzględnić oba wspomniane rodzaje szkód majątkowych wszędzie tam gdzie się pojawi odpowiedzialność odszkodowawcza.
Szkoda na majątku a szkoda na osobie
Szkoda na mieniu odnosi się do uszczerbku ,który dotyczy bezpośrednio składników majątku poszkodowanego. Pojęcie szkody na osobie odnosi się natomiast bezpośrednio do osoby poszkodowanego, jest ona konsekwencją naruszenia jego dóbr osobistych tj zdrowie, integralność ciała i tylko pośrednio może się wyrażać w konsekwencjach majątkowych.
18. Krzywda. Krzywda w kodeksie cywilnym została określona jako uszczerbek typu niemajątkowego. Suma pieniężna przeznaczona na łagodzenie krzywdy nazywana jest zadośćuczynieniem. Krzywda i zadośćuczynienie stanowią szczególną postać szkody i odszkodowania.
19. Funkcje odpowiedzialności odszkodowawczej. Świadczenie odszkodowawcze może pełnić różne funkcje społeczne. Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje:
Funkcja kompensacyjna - polega na wyrównaniu szkody doznanej przez poszkodowanego i doprowadzeniu do takiej sytuacji jak gdyby zdarzenie wywołujące szkodliwe następstwa nie nastąpiło
Funkcja represyjna - wyraża się w zadaniu osobie odpowiedzialnej za szkodę dolegliwości związanej z ciążącym na niej obowiązkiem świadczenia odszkodowawczego.
Funkcja prewencyjna i wychowawcza - polega na oddziaływaniu norm prawnych wyznaczających odpowiedzialność odszkodowawczą w kierunku kształtowania postaw ludzi aby nie wyrządzali szkód.
20. Ubezpieczenia społeczne i gospodarcze. UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE są ubezpieczeniami obowiązkowymi i obejmują ubezpieczenie emerytalne, ubezpieczenia rentowe, ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa, zwane dalej "ubezpieczeniem chorobowym" oraz ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwane dalej "ubezpieczeniem wypadkowym". Są to ubezpieczenia osobowe i z ich tytułu wypłacane są świadczenia przybierające formę materialną (pieniężną lub rzeczową) lub niematerialną (np. w postaci finansowania świadczeń rehabilitacyjnych). UBEZPIECZENIA GOSPODARCZE są ubezpieczeniami dobrowolnymi - ubezpieczający samodzielnie decyduje o swoich potrzebach odnośnie objęcia poszczególnych przedmiotów ryzyka ochroną ubezpieczeniową.
21. Ubezpieczenia majątkowe i osobowe. Ubezpieczenie majątkowe może dotyczyć mienia albo odpowiedzialności cywilnej. Jeżeli nie umówiono się inaczej, umowa ubezpieczenia rzeczy ruchomych rozwiązuje się wskutek przejścia własności rzeczy ubezpieczonej na inną osobę. Suma ubezpieczenia ustalona w umowie stanowi górną granicę odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń.
Zakład ubezpieczeń jest wolny od odpowiedzialności, jeżeli ubezpieczający albo osoba, z którą ubezpieczający pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym lub za którą ponosi odpowiedzialność, wyrządziła szkodę umyślnie. W razie rażącego niedbalstwa odszkodowanie nie należy się, chyba że zapłata odszkodowania odpowiada w danych okolicznościach zasadom współżycia społecznego albo interesom gospodarki narodowej.
Ubezpieczenie osobowe może w szczególności dotyczyć: 1) przy ubezpieczeniu na życie - śmierci osoby ubezpieczonej lub dożycia przez nią oznaczonego wieku; 2) przy ubezpieczeniu następstw nieszczęśliwych wypadków - uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub śmierci wskutek nieszczęśliwego wypadku.
Przy ubezpieczeniu osobowym ubezpieczający może wypowiedzieć umowę w każdym czasie z zachowaniem terminu określonego w ogólnych warunkach ubezpieczenia. Ubezpieczony może wskazać jedną lub więcej osób uprawnionych do otrzymania sumy ubezpieczenia na wypadek jego śmierci; może również zawrzeć umowę ubezpieczenia na okaziciela. Ubezpieczony może to zastrzeżenie zmienić lub odwołać w każdym czasie. Wskazanie uprawnionego do otrzymania sumy ubezpieczenia staje się bezskuteczne, jeżeli uprawniony zmarł przed śmiercią ubezpieczonego albo jeżeli umyślnie przyczynił się do jego śmierci.
22. Ubezpieczenia obowiązkowe i ubezpieczenia dobrowolne. Zarówno w przypadku ubezpieczeń obowiązkowych jak i dobrowolnych warunkiem koniecznym do powstania stosunku ubezpieczenia jest zawarcie umowy. Przy zawieraniu ubezpieczeń obowiązkowych w przeciwieństwie do u. dobrowolnych nie obowiązuje zasada swobody umów, stanowiąca m.in. iż każda ze stron umowy ma swobodę co do tego, czy w ogóle zawrzeć umowę. Ubezpieczenia obowiązkowe ustanawia się wtedy, kiedy wymaga tego szeroko rozumiany interes społeczny i ekonomiczny wynikający z potrzeby zapewnienia ochrony osobom poszkodowanym. Ubezpieczenia obowiązkowe dzielimy na: obowiązkowe powszechne (sensu stricto) - prawa i obowiązki stron wynikają z imperatywnych - bezwzględnie obowiązujących przepisów prawnych i obowiązkowe szczególne (sensu largo) - prawa i obowiązki ustanawiane przez Zakład Ubezpieczeń w ogólnych warunkach ubezpieczenia - dotyczy to także ubezpieczeń dobrowolnych. Do ubezpieczeń obowiązkowych zalicza się ubezpieczenia: 1) OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, 2) OC rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego, 3) budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych, 4) OC doradców podatkowych. Przykłady innych umów ubezpieczenia obowiązkowego (sensu largo): ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej za szkody jądrowe, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania zawodu, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzenia działalności brokerskiej.
23. Ustawowy podział ubezpieczeń. Jest to podział dokonany przez załącznik do ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Ubezpieczenia są tam podzielone na dwa działy. Dział I to Ubezpieczenia na życie, do których zalicza się: Ubezpieczenia na życie, Ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenia dzieci, Ubezpieczenia na życie, jeżeli są związane z ubezpieczeniowym funduszem inwestycyjnym, Ubezpieczenia rentowe, Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe. Dział II stanowią Pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe, a w tym: Ubezpieczenia wypadku, w tym wypadku przy pracy i choroby zawodowej; Ubezpieczenie choroby; Ubezpieczenie casco pojazdów lądowych, z wyjątkiem pojazdów szynowych; Ubezpieczenie casco pojazdów szynowych, obejmujące szkody w pojazdach szynowych, Ubezpieczenie casco statków powietrznych, obejmujące szkody w pojazdach powietrznych, Ubezpieczenie żeglugi morskiej i śródlądowej casco statków powietrznych; Ubezpieczenie przedmiotów w transporcie, obejmujące szkody na transportowanych przedmiotach, niezależnie od każdorazowo stosowanych środków transportu; Ubezpieczenie szkód spowodowanych żywiołami; Ubezpieczenie pozostałych szkód rzeczowych, wywołanych przez grad lub mróz oraz inne przyczyny (jak np. kradzież); Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju; Ubezpieczenie kredytu; Gwarancja ubezpieczeniowa; Ubezpieczenie różnych ryzyk finansowych; Ubezpieczenie ochrony prawnej oraz Ubezpieczenie świadczenia pomocy na korzyść osób, które popadły w trudności w czasie podróży lub podczas nieobecności w miejscu zamieszkania.
23. Inne podziały ubezpieczeń. 1) Ze względu na liczbę podmiotów objętych ochroną ubezpieczeniową wyróżnia się: ubezpieczenia indywidualne i ubezpieczenia zbiorowe. 2) Ze względu na podmiot ubezpieczenia, ubezpieczenia gospodarcze dzielone są na: ubezpieczenia przedsiębiorców i ubezpieczenia ludności. 3) Ze względu na formę własności instytucji oferującej ubezpieczenia dzielimy je na: ubezpieczenia prywatne i ubezpieczenia publiczne. 4) Ze względu na formę organizacyjno-prawną oraz cel instytucji oferującej ubezpieczenia, wyróżnia się: ubezpieczenia komercyjne i ubezpieczenia wzajemne. 5) Ze względu na tradycje, odmienność przedmiotu ubezpieczenia, odrębność zasad ubezpieczenia oraz źródeł prawnych wyróżnia się: ubezpieczenia morskie i ubezpieczenia lądowe. 6) Ze względu na zakres terytorialny świadczonej ochrony ubezpieczeniowej ubezpieczenia dzielą się na: ubezpieczenia w obrocie krajowym i ubezpieczenia w obrocie międzynarodowym. 7) Ze względu na podział ryzyka ubezpieczenia dzieli się na: ubezpieczenia bezpośrednie i ubezpieczenia pośrednie.
24. Obowiązkowe ubezpieczenie OC kierowców. Regulowane jest przede wszystkim rozporządzeniem Ministra Finansów w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów. Posiadacz pojazdu jest obowiązany zawrzeć umowę ubezpieczenia OC za szkody mogące powstać w związku z ruchem posiadanego pojazdu. Umowę ubezpieczenia OC zawiera się na okres 12 miesięcy lub na czas krótszy niż 12 miesięcy - "umowa ubezpieczenia krótkoterminowego", jeżeli pojazd jest zarejestrowany: czasowo lub za granicą. Posiadacz pojazdu jest obowiązany zawrzeć umowę ubezpieczenia OC:
najpóźniej w dniu rejestracji pojazdu podlegającego rejestracji, z wyjątkiem np. pojazdów zabytkowych bądź
też mających co najmniej 40 lat, 2) przed wprowadzeniem do ruchu na drogę publiczną pojazdów, które nie podlegają rejestracji, 3) przed przekroczeniem granicy, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem wprowadzanym do ruchu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie posiada ubezpieczenia OC, 4) przed wprowadzeniem do ruchu na drogę publiczną pojazdów, które nie zostały dopuszczone do ruchu, 5) przed wprowadzeniem do ruchu pojazdów zarejestrowanych za granicą, nie dopuszczonych do ruchu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, 6) najpóźniej w dniu ustania odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń, a także w razie wypowiedzenia umowy OC.
25. Obowiązkowe ubezpieczenie budynków. Regulowane jest przede wszystkim rozporządzeniem Ministra Finansów w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych (np. ognia, huraganu, powodzi, gradu, uderzenia piorunu, eksplozji, obsunięcia się ziemi lub tąpnięcia oraz innych żywiołów). Posiadacz budynku jest obowiązany zawrzeć umowę ubezpieczenia budynku od ognia i innych zdarzeń losowych. Obowiązek ubezpieczenia budynku wchodzącego w skład gospodarstwa rolnego powstaje z dniem pokrycia budynku dachem. Umowę ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego zawiera się na okres 12 miesięcy, która ulega przedłużeniu na następny okres 12 miesięcy, chyba że posiadacz budynku nie później niż na jeden dzień przed upływem okresu, na jaki umowa została zawarta, powiadomi zakład ubezpieczeń o wypowiedzeniu umowy ubezpieczenia.
26. Obowiązkowe ubezpieczenie OC rolników. Regulowane jest przede wszystkim rozporządzeniem Ministra Finansów w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego. Rolnik obowiązany jest zawrzeć umowę ubezpieczenia OC za szkody mogące powstać z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego. Umowę ubezpieczenia OC zawiera się na okres roku kalendarzowego. Jej zawarcie powinno nastąpić najpóźniej w dniu 31 grudnia roku poprzedzającego rok ubezpieczenia. Jeżeli umowa ubezpieczenia OC zostaje zawarta w ciągu roku kalendarzowego, zawiera się ją do końca tego roku. Umowa ubezpieczenia OC, zawarta na okres roku kalendarzowego lub do końca roku kalendarzowego, ulega przedłużeniu na rok następny, chyba że rolnik na jeden miesiąc przed upływem roku kalendarzowego bądź też - gdy umowa ubezpieczenia OC jest zawierana w grudniu danego roku kalendarzowego - przy zawarciu tej umowy powiadomi ubezpieczyciela o wypowiedzeniu umowy ubezpieczenia.
27. Obowiązkowe ubezpieczenie OC doradców podatkowych. Regulowane jest przede wszystkim rozporządzeniem Ministra Finansów w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów wykonujących doradztwo podatkowe. Umowę ubezpieczenia OC zawiera się najpóźniej w dniu poprzedzającym rozpoczęcie wykonywania doradztwa podatkowego. Umowę ubezpieczenia OC zawiera się na okres 12 miesięcy. Jeżeli ubezpieczający, nie później niż na jeden dzień przed upływem okresu, na jaki umowa ubezpieczenia OC została zawarta, nie powiadomi pisemnie zakładu ubezpieczeń o jej wypowiedzeniu, przyjmuje się, że została zawarta kolejna umowa ubezpieczenia OC na okres następnych 12 miesięcy. Odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń trwa przez okres wskazany w umowie. Umowa rozwiązuje się w dniu skreślenia z listy doradców podatkowych, zwanej dalej "listą" - w przypadku doradców podatkowych wykonujących zawód we własnym imieniu i na własny rachunek oraz w formie spółek mniemających osobowości prawnej oraz skreślenia z rejestru osób prawnych uprawnionych do wykonywania doradztwa podatkowego, zwanego dalej "rejestrem" - w przypadku osób prawnych uprawnionych do wykonywania doradztwa podatkowego.