Oddziaływanie człowieka na środowisko

Stosunkowo od niedawna, zaledwie od plejstocenu, do kształtowania oblicza Ziemi włączył się człowiek. Następstwem tego oddziaływania jest przekształcanie naturalnych elementów środowiska oraz powstawanie nowych elementów wytworzonych przez społeczeństwa (pola uprawne, domy, osiedla, drogi, lotniska, porty, sztuczne zbiorniki wodne itp.). Są to tzw. antropogeniczne składniki środowiska geograficznego

Człowiek podejmując działania gospodarcze powinien pamiętać, że środowisko przyrodnicze zachowuje zdolność do samoodbudowy, ale tylko do określonej granicy. Wszystko co powoduje degradację środowiska stanowi również zagrożenie dla własnego bytu. Działalność człowieka powoduje istotny wpływ na stan oraz wygląd gleb na danym terenie. Najbardziej niebezpiecznym wynikiem działalności gospodarczej człowieka dla gospodarki rolnej i leśnej stała się erozja gleby. Największymi obszarami odczuwającymi skutki nieprzemyślanej gospodarki ludzkiej (a więc erozję gleby) są rozległe obszary Ameryki Południowej i Środkowej.

Wśród czynników wpływających na niszczenie gleb znajdują się i takie, których wpływ gotowi jesteśmy bagatelizować, a które w istocie powodują znaczne szkody na pewnych terenach. Do czynników takich należy wydeptywanie gleb przez ludzi.
Na całym niemal świecie obserwuje się stałe i często szybkie ubytki terenów, których głównymi zasobami są mniej lub bardziej żyzne gleby. Ubytki takie
są spowodowane przede wszystkim zajmowaniem nowych terenów pod budownictwo przemysłowe i mieszkaniowe, a także rekreacyjne, tzw. urbanizację.

Każda budowa miasta lub osiedla powoduje naruszenie środowiska naturalnego niszczy pierwotne wartości przyrodnicze. Podstawowy problem rozwoju miast wynika z konieczności pozyskiwania nowych terenów pod ich zabudowę. Dzieje się to najczęściej kosztem wartościowych gruntów ornych. Najgroźniejsze skutki pociąga za sobą przejmowanie ziemi uprawnej przez szybko rozrastające się miasta najuboższych krajów Trzeciego Świata; miasta te, a zwłaszcza ich peryferyjne dzielnice typu „slumsów” pozbawione niezbędnej infrastruktury, stanowią czynnik bardzo szybko postępującej degradacji środowiska.

W wypadku dewastacji mamy do czynienia z całkowitym zniszczeniem gleb, któremu towarzyszy zazwyczaj silne przekształcenie, a nawet spustoszenie powierzchni terenu. Sytuacja taka występuje tam, gdzie ziemie zabrano pod budownictwo lub gdzie przykryto ją warstwą asfaltu. Doprowadza się w ten sposób do powstania trwałych nieużytków, których zagospodarowanie jest niezwykle trudne. Krańcowym przykładem dewastacji jest odkrywkowe pozyskiwanie kopalin.

Głównymi przyczynami degradacji gleb i środowiska naturalnego są skażenia przemysłowe i komunikacyjne, chemizacja rolnictwa, chemiczne metody walki ze szkodnikami pól i lasów oraz niewłaściwe metody uprawy. Skażenie przemysłowe i komunikacyjne dostają się do gleby przez powietrze lub za pośrednictwem wody, względnie też przy udziale obu tych czynników łącznie.

Jak widać działalność człowieka jest procesem tak złożonym i tematem tak obszernym, że nie da się tu opisać wszystkich czynników oraz skutków owej działalności. Mimo, że jest ona w większości negatywna, sam człowiek zaczął już to dostrzegać i jej zapobiegać. W związku z tym powstała ochrona środowiska. Jest to działalność mająca na celu zapobieganie i niwelowanie negatywnych oddziaływań człowieka na środowisko. Ochrona przyrody jest w obecnych czasach tak rozwiniętym i rozległym działem, że nie sposób streścić ją w kilku zdaniach. Powstało na ten temat wiele artykułów, dzieł i rozpraw, powstały też kierunki studiów „ochrona środowiska”. Rozpowszechniana jest ona również przez ekologów pośród pospolitej ludności, ma to na celu zwiększenie ich świadomości i poszerzenie wiedzy. Myślę, że jest to bardzo pozytywne działanie, ponieważ powoli doprowadzi do zmniejszania negatywnego oddziaływania człowieka na środowisko i ukształtowanie powierzchni Ziemi.

W krajach wysoko rozwiniętych oddziaływanie człowieka na środowisko jest z reguły znacznie większe niż w krajach o niskim stopniu rozwoju. Wpływ społeczeństwa na środowisko gwałtownie zaczął wzrastać od XIX wieku w związku z rozwojem techniki i szybkim wzrostem liczby ludności świata.

Niszczenie gleb postępuje bardzo szybko. Przyczynia się do tego w głównej mierze gospodarka człowieka (karczowanie lasów, zaorywanie ogromnych powierzchni ziemi, niszczenie pierwotnej roślinności na pochyłych terenach). Działalność człowieka prowadzi do niszczenia gleb przez dewastację i degradację.

Dewastacja prowadzi do całkowitego zniszczenia gleby(tereny kopalni odkrywkowych, hałd, przemysłowych usypisk kopalnianych, które powodują powstawanie całkowitych pustyń glebowych). Na terenie tym bardzo silnie postępuje erozja wodna i wietrzna. Niszczone są wszystkie procesy glebotwórcze.

Jak więc widać człowiek stale i nieprzerwanie wpływa na ukształtowanie powierzchni Ziemi. Jest to proces nieunikniony, ale należałoby zastanowić się nad własnym postępowaniem i spróbować zminimalizować negatywne skutki owego oddziaływania.

Inne czynniki prowadzą do degradacji lasów strefy umiarkowanej (głównie półkuli północnej). Są nimi przede wszystkim negatywne oddziaływania przemysłowych zanieczyszczeń atmosfery. Szczególnie zgubny jest wpływ kwaśnych zanieczyszczeń (związków siarki i azotu), częściowo atakujących drzewa i glebę w postaci tzw. kwaśnych opadów. Stałe oddziaływanie zanieczyszczeń powoduje osłabienie drzewostanów, które stają się mniej odporne na działanie innych negatywnych czynników (stresorów). Dlatego też w przypadku wystąpienia gradacji szkodników, niekorzystnych warunków meteorologicznych (suszy, mrozów, silnego wiatru) lub pojawienia się chorób padają całe połacie lasu, a proces odtwarzania się lasu jest bardzo utrudniony.

Przyczyny oddziaływania człowieka na środowisko geograficzne

1. nadmierna eksploatacja surowców mineralnych

zasoby naturalne - dane przez naturę dobra mineralne i związane z nimi użyteczności, które stają się obiektem gospodarowania

2. zmniejszenie powierzchni lasów. Każdego roku wycina się 10 - 20 ml ha drzewostanu

3. niszczenie i degradacja pokrywy glebowej, jest ona rezultatem nieumiejętnie prowadzonej gospodarki rolnej i leśnej powodującej erozję podłoża. W ten sposób traci się 26 mld ton gleby rocznie

4. zmniejszenie zasobów wód słodkich

5. niszczenie naturalnej szaty roślinnej powodujące erozję gleby i stepowienia, a nawet pustynnienia obszarów, a w konsekwencji do zaniku wielu gatunków roślin i zwierząt

6. zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego przez gazy i pyły pochodzenia przemysłowego, komunikacyjnego i komunalnego.

Nasze środowisko zanieczyszczają także śmieci. Corocznie ludzie na całym świecie wyrzucają miliardy ton śmieci. Nie było by to tak wielkim problemem, gdyby nie to, że wyrzucają je do lasów, do rzek, itp. Niektóre śmieci mają długi proces rozkładania się, przez co zaśmiecają środowisko. Odpady, z których w znacznej mierze powinno się wytwarzać surowce wtórne (proces zwany recyklingiem) , składowane są na wysypiskach, skąd szkodliwe substancje przedostają się do wód gruntowych.

W każdym gospodarstwie domowym należy podjąć działania zapobiegające powstawaniu ujemnych skutków oddziałujących na środowisko. W zakresie ekologii i ochrony środowiska każde gospodarstwo domowe powinno przede wszystkim dbać o utrzymanie czystości zarówno we własnym gospodarstwie jak i w jego otoczeniu. Poprzez racjonalne gospodarowanie zużyciem wody, wykorzystywanie urządzeń filtracyjnych, energooszczędnych i ograniczających pobór wody urządzeń technicznych zmniejszamy ilość ścieków, pobieranej energii i dzięki temu ma tu zastosowanie formuła oszczędności. Sortowanie odpadów wg ich rodzaju pozwala na odzyskiwanie materiałów wtórnych, ograniczając w ten sposób zanieczyszczenie środowiska jak również ekonomiczne.

ODDZIAŁYWANIE CZŁOWIEKA NA ATMOSFERĘ

Wyróżnia się trzy główne źródła emisji zanieczyszczeń do atmosfery:
1. Punktowe - są to głównie duże zakłady przemysłowe emitujące pyły, dwutlenek siarki, tlenek azotu, tlenek węgla, metale ciężkie.
2. Powierzchniowe (rozproszone) - są to paleniska domowe, lokalne kotłownie, niewielkie zakłady przemysłowe emitujące głównie pyły, dwutlenek siarki.
3. Liniowe - są to głównie zanieczyszczenia komunikacyjne odpowiedzialne za emisję
tlenków azotu, tlenków węgla, metali ciężkich (głównie ołów).

Źródła antropogeniczne (powstające w wyniku działalności człowieka) można podzielić na 4 grupy:
- energetyczne - spalanie paliw;
- przemysłowe - procesy technologiczne w zakładach chemicznych, rafineriach, hutach, kopalniach i cementowniach;
- komunikacyjne - głównie transport samochodowy, ale także kołowy, wodny i lotniczy;
- komunalne - gospodarstwa domowe oraz gromadzenie i utylizacja odpadów i ścieków (np. wysypiska, oczyszczalnie ścieków).

ODDZIAŁYWANIE CZŁOWIEKA NA HYDROSFERĘ

Wpływ człowieka na hydrosferę jest różnoraki, mianowicie może być negatywny lub pozytywny.
1. NEGATYWNY wpływ człowieka na hydrosferę:
· ścieki - ścieki, odpadki itp. są odprowadzane do źródeł wodnych, rzek a stamtąd do morza co powoduje, wysypki, choroby a nawet i śmierć. Ścieki komunalne i przemysłowe oczyszczone tylko częściowo lub w ogóle nie oczyszczone odprowadzane do wód podziemnych powodując skażenia jednych i drugich. Obecnie w Polsce rzeki o I klasie czystości stanowią znikomy procent. Według doniesień GUS z 1991r., w których objęto badaniami ok. 14 000km rzek, na I klasę czystości przypada 3,4%, na II klasę 28,7%, na III klasę 28,1%, pozostałe 38,9% nie mieści się w żadnej normie. Ciągły wzrost liczby ludności na świecie, urbanizacja i rozwój przemysłu powodują zwiększenie masy ścieków komunalnych i przemysłowych obciążonych różnego rodzaju zanieczyszczeniami. Ścieki te odprowadzone do rzek i jezior powodują skażenie wód. zanieczyszczenia wody mogą mieć charakter fizyczny, chemiczny i biologiczny.

· transport wodny - statki, które po załadowaniu towaru są wypuszczane w rejs są (mogą być) przeciążone co może spowodować katastrofę.
· katastrofy - wielkie katastrofy statków (transportowców, tankowców, barek itp.) które np. wpadły na mieliznę czy nie przetrzymały sztormu, powodują ogromne straty - zanieczyszczają wodę, powodują śmierć wielu ryb itp.
· turystyka - ludzie (turyści) pozostawiają po sobie bardzo dużo śmieci, polskie plaże przypominają wysypisko śmieci.
· zasolenie wody - nadzwyczaj szkodliwe dla środowiska jest odprowadzanie do rzek wód kopalnianych

2. POZYTYWNY wpływ człowieka na hydrosferę:
· oczyszczalnie ścieków - ścieki, odpadki, które tam się dostają zostają przetworzone na wodę, która po dokładnym oczyszczeniu nadaje się nawet do picia.
· budowanie zbiorników sztucznych - bardzo przydatne, na przykład po to aby w czasie zagrożenia powodziowego nadmiar wody wysyłać właśnie tam - są to tkz. zbiorniki retencyjne.
· kształtowanie brzegów (rzek, jezior) - także bardzo przydatne w czasie zagrożenia powodziowego ale towarzyszy temu stylistyka oraz wygląd np. wyrównanie brzegu Odry w Koźlu.
· budowle morskie itp. - człowiek broni się przed niszczącym działaniem morza za pomocą różnych środków. Tamy morskie zabezpieczają brzeg przed działaniem fal morskich. Falochrony jako sztuczne bariery rozbijają fale, osłabiając ich siłę. Molo wychodząc z brzegu daleko w morze osłabia działanie prądów morskich i sprzyja rozbudowaniu plaży.
· uzyskiwanie energii itp. - budujemy na rzekach budowle dzięki którym możemy uzyskać potrzebną dla nas energię, czy np. mąkę lub napędzaną przez nią różnego rodzaju maszyny. Przykładem są elektrownie wodne - których jest nie wiele Polsce czy np. młyny.

Człowiek może szybciej i mocniej hydrosferę zniszczyć niż ją naprawić (ulepszyć). Od kiedy Ziemią zawładną człowiek nasza planeta uległa wielu zmianom. Pogłębia się zniszczenie środowiska naturalnego min. jezior, rzek i mórz.

ODDZIAŁYWANIE CZŁOWIEKA NA PEDOSFERĘ

Wierzchnią warstwą naszej planety jest pedosfera. Wydaje się, że powinniśmy dbać o nią jak najlepiej i z uporem dążyć do poprawnego rozwijania się tej części skorupy ziemskiej, a jednak nam to nie wychodzi. W czasach, gdy technika idzie na przód, popełniamy coraz więcej karygodnych czynów niszczących naszą glebę, a przecież to ona powinna dawać nam płody, którymi się żywimy.
Dużym zagrożeniem dla pedosfery mogą być sztuczne nawozy, których celem jest wzbogacanie gleby w pierwiastki niezbędne do życia roślin: azot (N), fosfor (P), potas (K). Nawozy te stają się jednak szkodliwe, jeżeli stosowane są w nadmiernych ilościach. Równie groźne jest nadmierne stosowanie środków ochrony roślin lub innych toksycznych substancji.

Kolejny problem to szybkie powstawanie skupisk mieszkalnych, handlowych, bądź społecznych, każda budowa miasta lub osiedla powoduje naruszenie środowiska naturalnego. Podstawowy problem rozwoju miast, wynika z konieczności pozyskiwania nowych terenów pod ich zabudowę. Dzieje się to najczęściej kosztem wartościowych gruntów ornych. Najgroźniejsze skutki pociąga za sobą przejmowanie ziemi uprawnej przez szybko rozrastające się miasta najuboższych krajów Trzeciego Świata; miasta te, a zwłaszcza ich peryferyjne dzielnice typu „slumsów” pozbawione niezbędnej infrastruktury, stanowią czynnik bardzo szybko postępującej degradacji środowiska.

ODDZIAŁYWANIE CZŁOWIEKA NA BIOSFERĘ

Biosfera, w skład której wchodzi warstwa powietrza wokół Ziemi, gleba, skały i wody, zamieszkiwane przez istoty żywe, jest przez człowieka stale dewastowana.

---