Finanse

Banki

Banki współczesne są przedsiębiorstwami, których przedmiotem działania są głównie bankowe operacje pieniężne o charakterze

• biernym przyjmowanie depozytów, prowadzenie rachunków bieżących, pożyczanie pieniędzy od innych banków emitowanie obligacji

• czynnym operacje czynne polegają głównie na udzielaniu kredytów

• usługowym do operacji usługowych zalicza się wykonywanie czynności bankowych na rachunek i zlecenie klientów( np. przekazy przelewy akredytywy, inkaso czeków, bankowe inkaso faktur)

Dochody banku to np. wpływy z odsetek od udzielonych kredytów oraz opłaty i prowizje za wykonywane usługi

Banki są przedsiębiorstwami które przejmują szereg czynności finansowych od podmiotów gospodarczych i osób fizycznych.

Banki przyjmują wkłady i udzielają kredytów, dzięki czemu klienci nie muszą sami szukać kredytobiorcy

Świadczą też inne usługi np. jak:

- obsługa papierów wartościowych

- doradztwo finansowe i inne

Rodzaje banków

Z punktu widzenia kryterium własności wyróżnia się banki

• państwowe

• prywatne( ze względu na wymogi prawa bankowego mogą to być spułki akcyjne)

• banki spółdzielcze

• państwowo- spółdzielcze( Bank Gospodarki Żywnościowej i Banku Spółdzielcze)

Z punktu widzenia specyfikacji działalności wyróżnia się m.in. następujące rodzaje banków:

• banki centralne(emisyjne)

• banki operacyjne( uniwersalne komercyjne handlowe

• banki specjalne( np. inwestycyjne, hipoteczne komunalne, cukrownictwa, ochrony środowiska)

• banki spółdzielcze( spółdzielczość kredytowa)

• kasy oszczędnościowe

Banki specjalne można podzielić ze względu na

• okres kredytowania( banki kredytu krótkoterminowego, średnioterminowego i długoterminowego

• kryterium funkcjonalne( eksploatacja, inwestycje)

• obszar działania( lokalne regionalne, krajowe międzynarodowe)

• zakres licencji bankowej( dewizowe niedewizowe)

Bank centralny jest bankiem państwowym który spełnia równocześnie funkcje

• banku emisyjnego( dzięki temu że dokonuje emisji pieniądza jest zawsze wypłacalny)

• banku gospodarki narodowej i banku państwa

• banku banków- jako bank banków jest rezerwowym dla banków operacyjnych w tym celu może kreować dwa rodzaje pieniądza

• banknoty jako centralny pieniądz gotówkowy

• pieniądz żyrowy jako centralny pieniądz rezerwowy

Bank Centralny pełni też ważne funkcje w stosunku do banków operacyjnych Zalicza się do nich

• regulacje cyrkulacji emitowanego pieniądza

• regulacje wielkości pieniądza bankowego, tworzonego przez banki operacyjne

• regulacje płynności całego systemu bankowego

Bank Centralny jaki bank państwa

• udziela kredytów dla rządu

• obsługuje dług państwowy krajowy i zagraniczny

• prowadzi kasową obsługę budżetu państwa

• dba o stabilność waluty narodowej

• realizuje politykę państwa w stosunku do kursu walut

• pośredniczy w obrocie złotem i dewizami

• utrzymuje państwowe rezerwy walutowe

Wydatki Budżetowe

Wydatki Budżetowe państwa to środki pieniężne pochodzące z budżetu przeznaczone na finansowanie zadań państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz związków publicznoprawnych

Dotacja- pod pojęciem dotacji należy rozumieć jako wypłacane ze środków publicznych kwoty o charakterze jednostronicowego świadczenia na rzecz podmiotów i innych instytucji spoza sektora publicznego oraz mające taki sam charakter przepływy pieniężne miedzy różnymi podmiotami sektora publicznego.

Subwencja jest rodzajem jednostronnego i bezzwrotnego dochodu publicznego przekazywanego z budżetu państwa jednostkom samorządu terytorialnego bez wskazania konkretnego celu, na jakie środki te mają buc przeznaczone . Subwencje wykorzystuje się na finansowanie działalności społecznej oraz gospodarczej.

Świadczenia na rzecz osób fizycznych są to świadczenia o charakterze jednostronnym, które są wypłacane bezpośrednio osobom fizycznym w postaci emerytur, rent, zasiłków dla bezrobotnych jak i również świadczenia wypłacane pośrednio w postaci dopłat leków itp. Świadczenia te obejmują wydatki budżetu państwa kierowane na podstawie odrębnych przepisów, bezpośrednio lub pośrednio do osób fizycznych, a nie będące wynagrodzeniem za świadczoną prace

Finanse- ogół procesów związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych przez różne podmioty, do których można zaliczyć np.. państwo, przedsiębiorstwo i gospodarstwo domowe.

Podział finansów( wg kryterium podmiotu)

• Finanse publiczne- dotyczą gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych przez budżet państwa, budżet jednostek samorządu terytorialnego( budżety województw powiatów i gmin), banków i instytucji ubezpieczeń publicznych.

• Finanse prywatne-dotyczą gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych przez gospodarstwa domowe i podmioty gospodarcze

Funkcje finansów

1-Funkcja Fiskalna- to przepływ do państwa środków pieniężnych na realizacje jego zadań z różnych źródeł; źródła podatkowe( np. podatek od osób fizycznych, podatek od osób prawnych, VAT) źródła niepodatkowe ( np. cła, wpłaty z zysku NBP )

2-Funkcja Redystrybucyjna( rozdzielcza) to rozdzielanie środków pieniężnych przez państwo w ramach wydatków budżetowych. Wydatki te są związane z utrzymaniem strefy produkcji niematerialnej np. oświaty, kultury, nauki, ochrony zdrowia. Wydatki te mogą być transferowane pod postacią subwencji i dotacji.

Dotacje- bezzwrotna pomoc finansowa państwa na dofinansowanie lub finansowanie określonej działalności lub określonego podmiotu wyróżnia się :

• Dotacje celowe- środki budżetowe na finansowanie np. zadań administracji rządowej, zadań zleconych JST i własnych JST, fundacji stowarzyszeń

• Dotacje podmiotowe- sodki budżetowe związane z dofinansowaniem działalności bieżącej ustawowo wskazanego podmiotu

• Dotacje przedmiotowe- środki budżetowe związane są z dopłatami do określonych rodzajów wyrobów i usług

3- Funkcja stymulacyjna- ( integracyjna, bodźcowa interwencyjna)polega na ingerencji państwa w działalności poszczególnych podmiotów. Instrumentami realizacji funkcji stymulacyjnej jest:

• Polityka podatkowa- określenie wysokości podatków dochodowych dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, stanowi jeden z najważniejszych instrumentów regulujących możliwości inwestycyjne konsumpcje podmiotów

• Polityka kredytowa- wyznaczenie ceny za używanie pieniądza, banki komercyjne ustalają oprocentowanie kredytów na podstawie stup procentowych określonych przez organ NBP- Radę polityki Pieniężnej wysokość stup procentowych decyduje o popycie na kredyt

• Polityka dewizowa- ustalanie kursów walutowych przez NBP działania dewaluacyjne i rewaluacyjne kursu walutowego

4- Funkcja Kontrolna- polega na śledzeniu i kontrolowaniu przepływów strumieni pieniężnych.

Kurs walutowy to cena jednostki pieniężnej jednego kraju wyrażona wyrażona w jednostkach pieniężnych innego kraju. Odpowiada na pytanie ile złotych polskich należy zapłacić za walutę innego kraju np. Euro, $

Dewaluacja oznacza podwyższenie kursu wymiennego waluty zagranicznej wyrażonego w jednostkach waluty krajowej

Rewaluacja obniżenie kursu wymiennego waluty zagranicznej wyrażonego w jednostkach waluty krajowej

Pieniądz jego funkcje i rodzaje

Pieniądz prawnie określony i powszechnie akceptowany środek płatniczy, mogący wyrażać, przenosić i przechowywać wartość towarów.

Pieniądz pełni cztery podstawowe funkcje

1 Środek wymiany- polega na posługiwaniu się pieniądzem ( gotówkowym)w transakcjach kupna i sprzedaży

2 Funkcja miernika wartości- przy pomocy pieniądza wyrażana jest wartość wszystkich towarów w postaci cen w jednostkach pieniężnych

3 Funkcja Środka płatniczego polega na posługiwaniu się pieniądzem ( bezgotówkowym) przy transakcjach kupna i sprzedaży i pokrywania wszelkich innych zobowiązań np. z tytułu podatków i opłat, wynagrodzeń pracowników, spłaty kredytów.

4 Funkcja przechowywania wartości- wyraża się przechowywaniem środków pieniężnych

( uzyskanych ze sprzedaży towarów) jako oszczędności, które w każdej chwili mogą być wykorzystane jako środki płatnicze

Formy pieniądza

• Forma Gotówkowa ( materialna postać, tj. banknot bilon monety)

• Forma Bezgotówkowa ( kreują go banki, tj. bank centralny i banki komercyjne)

Tworzenie dochodu narodowego

PNB ( produkt narodowy brutto) jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju powiększonych o dochody netto z tytułu własności za granicą

PNN ( produkt narodowy netto według cen rynkowych ) jest mniejszy od PNB o wielkość amortyzacji

Amortyzacja jest miarą szybkości zmniejszania się wartości istniejącego w kraju zasobu kapitału trwałego w danym okresie, będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego zużycia

DNCW( dochód narodowy według czynników wytwórczych) jest mniejszy od PNN o wielkość podatków pośrednich.

Podatki pośrednie są częścią składową dochody narodowego według cen czynników wytwórczych. Do dochodów czynników wytwórczych zalicza się:

Wp- wynagrodzenie pracowników

R renty z tytułu dzierżawy, czynsze z tytułu najmu

Z -zysk

Dw- dochody z pracy na własny rachunek

ODL( osobisty dochód ludności) jest tą częścią DCN., która pozostaje po potrąceniu nie rozdzielonych zysków przeznaczonych na rozwój przedsiębiorstw Nz oraz po spłaceniu podatku od dochodów przedsiębiorstw do budżetu państwa Tbc . Jednocześni ODL jest powiększony o różnego rodzaju transfery z budżetu państwa na rzecz ludności

Transferem nazywamy przekazanie określonej sumy dochodów na rzecz ludności bez bieżącego świadczenia usług

RDL(rozporządzalny dochód ludności)- są to dochody gospodarstw domowych po potrąceniu podatków bezpośrednich Tb. Suma tych dochodów po potrąceniu podatków reprezentuje potencjalną siłę nabywczą czyli RDL=ODL-Tb

Podatki

Pojęcie podatku

Publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe i bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz skarbu państwa, województwa powiatu lub gminy wynikające z ustawy podatkowej

Przymusowość podatku- nałożony na podstawie norm prawnych podatek może

Być pobrany w drodze przymusu( w trybie egzekucji administracyjnej)

Bezzwrotność różni podatki od innych świadczeń na rzecz państwa, ponieważ nie jest możliwy jego zwrot, jeżeli został prawidłowo naliczony

Nieodpłatność podatku oznacza zę podatnikowi w zamian za uiszczony podatek nie przysługuje żadne konkretne świadczenie ze strony państwa.

Funkcje podatków

Fiskalna( dochodowa) dostarczanie państwu dochodów budżetowych

Funkcja Regulacyjna regulowanie stawek podatków i przesuwanie środków pieniężnych w odpowiednich proporcjach pomiędzy podmiotami w celu oddziaływania na przedsiębiorstwa i obywateli

Funkcja stymulacyjna- związana z funkcją fiskalną i regulacyjną, państwo stosuje szereg form bodźcowych ( usługi inwestycyjne, zwolnienia z podatków, usługi podatkowe) w celu stymulacji rozwoju gospodarczego kraju.

Elementy konstrukcji podatku

Podmiot podatku osoba fizyczna lub prawna czyli podatnik, ktura uiszcza podatek( podmiot bierny)lub państwo a w jego imieniu organy administracji państwowej i gminy( podmiot czynny)

Przedmiot Podatku- zjawisko, sytuacja, stan faktyczny lub prawny z którym ustawodawstwo łączy obowiązek uiszczania podatku np. przychody zyski, spadek darowizna własność nieruchomości itp.

Podstawa opodatkowania- ilościowa(np. hektary dla opodatkowania gruntów ornych) lub wartościowa(np. przychody z działalności w zł)konkretyzacja przedmiotu opodatkowania

Stawka Podatkowa procentowy lub kwotowy współczynnik określający wysokość podatku w stosunku do podstawy opodatkowania.

• Stawki stałe nie zmieniają się w zalewności od wzrostu podstawy opodatkowania( np. liniowe stawki podatku dochodowego od osób prawnych tzw. CIT)

• Stawki zmienne zwiększają się w miarę wzrosty podstawy opodatkowania( np. progresywne stawki podatku dochodowego od osób fizycznych. PIT)

Skala podatkowa tabetyczne usystematyzowanie zakresów zmiennych stawek podatkowych(przedziały w skali podatk. nazywane są programami podatkowymi )

Podział Podatków

Kryterium przedmiotowe

- Podatki majątkowe- przedmiotem podatku może być całość lub cześć posiadanego majątku

- podatki przychodowe - przedmiotem podatku jest całość przychodów osiągniętych przez podatnika bez potrącania kosztów

- podatki dochodowe- przedmiotem podatku jest dochód osiągnięty przez podatnika

- podatki konsumpcyjne- przedmiotem podatku są określone wydatki podatników są to podatki cenotwórcze .

Kryterium ze względu na budżet uprawniony do otrzymania podatku

- podatki budżetu państwa( centralne)- zasilają budżet państwa( PIT, CIT, VAT, akcyza)

- podatki jednostek samorządu terytorialnego- zasilają budżet samorządów

Kryterium podziału ze względu na przerzucalność

- podatki bezpośrednie nie powinny być przerzucane na inne podmioty

- podatki pośrednie- są przerzucane na inne podmioty

Krzywa Laffera- koncepcja ilustrująca zależność między stawką opodatkowania a przychodami budżetowymi państwa z tytułu podatków

System finansowy - ogół norm prawnych oraz zespół instytucji finansowych których zadaniem jest gromadzenie i wydatkowanie zasobów pieniężnych w państwie.

5 podstawowych ogniw systemu finansowego

1- system budżetowy - to całokształt norm prawnych i struktur organizacyjnych regulujących funkcjonowanie budżetu państwa jak i budżetów samorządów terytorialnych.

2 System bankowy- to centralne ogniwo systemu finansowego regulowane ustawami.

3- System finansowy ubezpieczeń- reguluje tworzenie podział i organizacje funduszu ubezpieczeniowego.

4- System finansowy podmiotów gospodarczych( przedsiębiorstw)- gromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych pozostających w dyspozycji podmiotów prowadzących działalność gospodarczą

5- system finansowy gospodarstw domowych( ludności)- reguluje gromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych pozostających w dyspozycji gospodarstw domowych

Budżet Państwa- plan finansowej działalności państwa wskazujący na źródła zgromadzonych dochodów i kierunki dokonywania wydatków, sporządzany przez parlament w formie aktu normatywnego( ustawa budżetowa) na okres 1 roku kalendarzowego.

Podstawowe zasady budżetowe

Zasada powszechności( zupełności lub budżetowania brutto) w budżecie obejmuje się całość dochodów i wydatków wszystkich jednostek państwowych

Zasada Jedności- budżet państwa ujmowany jest w jeden akt prawny, co pozwala na łatwiejsze jego równoważenie przez porównanie w jednym dokumencie sumy dochodów i wydatków

Zasada równowagi budżetowej - postuluje aby wydatki były równe dochodom

Zasada szczegółowości ( specjalizacji)- wyraża postulat takiego usystematyzowania dochodów i wydatków budżetowych aby właściwie wyrażały one działalność rządu pozwalając na pełną ocenę tej działalności przez parlament.

Zasady jawności i przejrzystości wymagają aby budżet był przedstawiany parlamentowi i całemu społeczeństwu w możliwie przejrzystym układzie ułatwiając ocenę jego wykonania.

Zasada operatywności- budżet powinien być opracowany w układzie, który umożliwiłby ścisłe ustalenie, które podmioty są odpowiedzialne za wykonanie poszczególnych zadań budżetowych i jakie środki otrzymują one na sfinansowanie tych zadań

Parlament mocy ustawy konstytucyjnej ma uprawnienia ustawodawcze i kontrolne wobec całej gospodarki budżetowej państwa.

Minister Finansów jest odpowiedzialny za całość przepływów finansowych w państwie

Urząd kontroli Skarbowej pełni role policji, która kontroluje rzetelność naliczania i wypłacania podatków

---