KINEZYTERAPIA - TESTY
1. Test odległości między szczytem palców i podłogą (PP)
Pozwala na ocenę ruchomości całego kręgosłupa przy pochyleniu tułowia do przodu (odległość palców od podłogi w cm).
Wykonanie: Pacjent stoi. Przy wyprostowanych stawach kolanowych pochyla tułów do przodu, starając się wyprostowanymi kończynami górnymi dosięgnąć jak najbliżej stóp. Następnie mierzy się odległość między szczytami palców i podłogą lub podaje się, do jakiej wysokości (kolano, środek goleni) sięgają końce palców.
Interpretacja: W tym badaniu oceniamy ruch, w którym bierze udział kręgosłup i stawy biodrowe. Jeżeli stawy biodrowe wykazują prawidłową ruchomość, to mogą częściowo kompensować usztywnienie kręgosłupa. Obok pomiaru odległości można także ocenić kształt zgiętego kręgosłupa (harmoniczność kifotyzacji, utrwaloną kifozę).
Stwierdzenie znacznej odległości między szczytem palców i podłogą nie jest zatem testem specyficznym, a jego wynik zależy od:
- ruchomości lędźwiowego odcinka kręgosłupa
- skręcenia mięśni kulszowo-udowych
- obecności objawu Lasegue'a
- funkcji stawów biodrowych
Odległość między końcami palców i podłogą może być wykorzystywana w klinice do kontroli wyników leczenia.
2. Test ścienny Degi
Umożliwia wykrycie przykurczów w obrębie stawów ramienno-barkowych.
Wykonanie: Pacjent w pozycji stojącej lub siedzącej tyłem do ściany wykonuje wznos ramion w górę.
Interpretacja: Kąt pomiędzy wyciągniętymi ramionami a ścianą określa stopień przykurczu.
3. Chwyt Thomasa
Ocena możliwości wyprostu kończyn w stawach biodrowych.
Wykonanie: Pacjent leży na plecach. Zdrowa kończyna jest zginana w stawie biodrowym do momentu zniesienia lordozy lędźwiowej. Kontroluje to ręka leżącego między lędźwiowym odcinkiem kręgosłupa a stołem, na którym wykonuje się badanie. W tej pozycji miednica jest ufiksowana w prawidłowej pozycji zerowej. Jest pochylona do przodu o około 12°. Powoduje powstawanie lordozy lędźwiowej. Zwiększony przykurcz zgięciowy w stawie biodrowym może być kompensowany przez wzrost lordozy lędźwiowej. Dzięki temu chory często przyjmuje pozornie prawidłową pozycję.
Interpretacja: Wyprost do pozycji neutralnej jest możliwy, jeżeli udo można płasko położyć na stole do badań. Jego dalsze zginanie powoduje unoszenie miednicy. Jeżeli badana kończyna pozostaje na stole, to osiągnięty kąt wyprostowania miednicy odpowiada przeprostowi stawu biodrowego.
Przy obecności przykurczu zgięciowego badane biodro nie pozostaje wyprostowane na stole, lecz narasta jego zgięcie, które towarzyszy stopniowemu zginaniu drugiego stawu biodrowego lub ruchowi miednicy. Przykurcz zgięciowy może zostać określony przez pomiar kąta, jaki tworzy oś zgiętego uda chorej kończyny ze stołem.
Przykurcze zgięciowe stawu biodrowego występują w zmianach zwyrodnieniowych, zapaleniach i zaburzeniach ustawienia stawu biodrowego oraz mogą być również przyczyna chorób kręgosłupa.
4. Objaw Schobera
Pomiar ruchomości lędźwiowego odcinka kręgosłupa.
Wykonanie: Pajent stoi. Na skórze oznacza się punkt nad wyrostkiem rylcowatym kręgu S1 oraz położony 10 cm w kierunku dogłowowym. Znaki na skórze rozchodzą się przy pochyleniu do przodu do około 15 cm i zbliżają się przy maksymalnym wyproście do 8-9 cm.
Interpretacja: Zmiany zwyrodnieniowe i zapalne kręgosłupa prowadzą do ograniczenia jego ruchomości lub zbliżania wyrostków rylcowatych.
5. Test Patricka
Różnicowanie chorób stawu biodrowego i krzyżowo-biodrowego (ocena napięcia mięśni przywodzicieli).
Wykonanie: Pacjent w pozycji leżącej, jedna kończyna dolna jest wyprostowana, a druga zgięta w stawie kolanowym. Kostka boczna zgiętej kończyny leży powyżej rzepki drugiej kończyny.
Test można także wykonać w taki sposób, że stopę zgiętej kończyny podkładamy pod kolano drugiej kończyny. Następnie zgiętą kończynę pozostawia się wolno i pozwala się jej opaść lub wywiera się na nią nacisk. Wyprostowaną kończynę musimy ufiksować nad miednicą, aby zapobiec współruchom.
Interpretacja: W warunkach fizjologicznych staw kolanowy wyprostowanej kończyny prawie sięga podłoża. Następnie porównuje się obustronnie odległość obu kolan od podłoża. Jeżeli po jednej stronie test hiperabdukcyjny jest dodatni, świadczy to o ograniczeniu ruchomości lub wzroście napięcia przywodzicieli; pacjent odczuwa dolegliwości bólowe w przypadku, gdy przy ograniczonym odwodzeniu próbujemy je nadal pogłębiać.
Oprócz oceny napięcia mięśni przywodzicieli konieczne jest zróżnicowanie, czy skrócenie mięśni przywodzicieli nie jet związane z bolesnym stawem biodrowym („miękki stop” w czasie ruchu) lub blokiem stawu krzyżowo- biodrowego. Dodatni objaw Patricka może również wywoływać ograniczenie ruchomości stawu biodrowego („ostry stop” w czai ruchu) oraz zablokowanie w okolicy lędźwiowego odcinka kręgosłupa.
6. Objaw Trendelenburga - Duchenne'a
Badanie funkcji mięśni miedniczo-krętarzowych.
Wykonanie: Badający znajduje się za stojącym chorym. Pacjentowi poleca się uniść jedną kończynę oraz zgiąć ją w stawie biodrowym i kolanowym.
Interpretacja: W czasie stania na jednej kończynie dolnej mięśnie miedniczo-krętarzowe tej strony kurczą się, w wyniku czego po stronie zgiętej kończyny miednica zostaje uniesiona lub jest utrzymywana w pozycji zbliżonej do horyzontalnej.
Zapewnia to harmoniczny chód. Jeżeli mięśnie pośladkowe są uszkodzone lub ich funkcja jest upośledzona, nie są w stanie utrzymać miednicy po stronie stojącej kończyny. Ulega ona pochyleniu w kierunku zdrowej, nie obciążanej strony (dodatni objaw Trendelenburga). W czasie poruszania się można obserwować typowy chód kaczkowaty, szczególnie przy zajęciu obu stron (obustronne zwichnięcie stawów biodrowych).
Pochylenie miednicy na zdrową stronę powoduje konieczność kompensacji przemieszczonego punktu ciężkości ciała, która następuje przez pochylenie górnej części tułowia w kierunku stojącej kończyny (objaw Duchenne'a).
7. Objaw Duchenne'a
Ocena uszkodzenia korzeni nerwowych.
Wykonanie: Pacjent leży na plecach. Badający chwyta jedną ręką piętę, a jednym palcem drugiej ręki uciska w kierunku grzbietowym I kość śródstopia. Następnie prosi się chorego o wykonanie zgięcia podeszwowego stopy.
Interpretacja: W przypadku choroby krążka międzykręgowego z uszkodzeniem korzenia nerwowego S1 chory nie może przeciwstawić się uciskowi palca. Z powodu niedowładu mięśni strzałkowych dochodzi do supinacji stopy (mięsnie piszczelowy tylny i przedni).
8. Objaw Lasegue'a
Wskazuje na podrażnienie korzenia nerwowego.
Wykonanie: Badający wolno unosi wyprostowaną w stawie kolanowym kończynę dolną pacjenta do momentu aż pojawią się dolegliwości bólowe.
Interpretacja: Ostry ból w krzyżu i kończynie świadczy o podrażnieniu korzenia nerwowego (wypadnięcie jądra miażdżystego, guz). Rzeczywiście dodatni objaw Lasegue'a występuje jedynie wtedy, kiedy opisany ból prawie błyskawicznie przenosi się do kończyny dolnej, a objęty w niej obszar zaburzeń ruchowo-czuciowych odpowiada zajętemu korzeniowi nerwowemu. Pacjent często stara się zmniejszyć ból przez uniesienie po stronie badanej miednicy. Należy zmierzyć kąt, do jakiego można unieść kończynę, a jego wielkość wskazuje na stopień podrażnienia korzeni nerwowych. Ból kulszowy można wywołać po przywiedzeniu i rotacji wewnętrznej zgiętej w stawie kolanowym kończyny dolnej. Ten test jest opisywany jako objaw Bonneta lub mięśnia gruszkowatego.
O znacznym podrażnieniu nerwu kulszowego świadczy również nasilenie rwy kulszowej po uniesieniu głowy i/lub biernego grzbietowego zgięcia palucha.
Jeżeli przy unoszeniu kończyny w okolicy krzyżowej i lędźwiowym odcinku kręgosłupa bóle narastają wolno lub promieniują do tylnej powierzchni uda, to są zwykle spowodowane zmianami zwyrodnieniowymi stawów kręgosłupa, zapaleniami więzadeł miednicy albo znacznym wzrostem napięcia mięśnia kulszowo-udowego. Należy odróżnić bóle rzekomo korzeniowe (rzekomy objaw Lasegue'a) od rzeczywistej rwy kulszowej (objaw Lasegue'a).
Niekiedy uniesienie kończyny w stawie biodrowym nie jest możliwe, ponieważ chory stawia opór i stara się kończyną zepchnąć w dół rękę badającego. Takie zachowanie pojawia się niekiedy w czasie bdania chorych obeznanych z patologią.
9. Objaw Lasegue'a -Moutauda - Martina (skrzyżowany objaw Lasegue'a)
Wskazuje na podrażnienie korzeni nerwowych.
Wykonanie: Badający podnosi wyprostowaną w stawie kolanowym, nie sprawiającą dolegliwości bólowych, kończynę dolną.
Interpretacja: W przypadku wypadnięcia dysku i podrażnienia korzenia nerwowego, w czasie unoszenia zdrowej kończyny może dojść do przeniesienia ruchu na zajęty segment kręgowy, w wyniku czego po stronie chorej pojawia się rwa kulszowa.
10. Objaw Lasegue'a odwrócony (Mackiewicza)
Wskazuje na uszkodzenie nerwu udowego.
Wykonanie: Objaw ten wywołuje się w pozycji leżącej (na brzuchu). Pacjent zgina kończynę dolną w stawie kolanowym.
Interpretacja: W czasie tego badania w chorej kończynie pojawia się ból, który promieniuje po powierzchni uda.
11. Test Bragarda
Wskazuje na ucisk korzeni nerwowych - różnicowanie między rzeczywistym i rzekomym objawem Lasegue'a.
Wykonanie: Pacjent leży na plecach. Jedna ręka badającego obejmuje piętę, a druga chwyta od strony brzusznej staw kolanowy. Wyprostowaną w stawie kolanowym kończynę unosi się wolno ku górze. Przy pojawieniu się bólu, jak w objawie Lasegue'a, kończynę opuszcza się do momentu, gdy ból ustąpi. W tej pozycji wykonywane jest silne zgięcie grzbietowe stopy, które powoduje ponowne pojawienie się bólu przebiegającego wzdłuż nerwu kulszowego.
Interpretacja: Dodatni objaw Bragarda świadczy o ucisku korzeni nerwowych L4 - S1.
Tępy, niespecyficzny ból na tylnej powierzchni uda z promieniowaniem do stawu kolanowego świadczy o podrażnieniu na skutek rozciągnięcia mięśni kulszowo-udowych i nie należy go mylić z objawem Lasegue'a.
Uczucie napięcia w łydce może być spowodowane zakrzepicą żył, zatorem lub przykurczem mięśnia brzuchatego łydki.
Test Bragarda pozwala na stwierdzenie agrawacji przez chorego. W większości takich przypadków dodatni objaw nie wystepuje.
12. Objaw Lasegue'a w pozycji siedzącej
Wskazuje na podrażnienie korzeni nerwowych.
Wykonanie: Pacjenta siedzącego na brzegu prosi się, aby wyprostowaną kończynę dolną zgiął w stawie biodrowym.
Interpretacja: Test ten odpowiada objawowi Lasegue'a. Jeżeli występuje podrażnienie korzeni nerwowych, to pacjent unika bólów starając się położyć i podeprzeć rękami. Test ten wykonujemy w celu stwierdzenia agrawacji bólów. Jeżeli chory może bez problemów zgiąć kończynę w stawie biodrowym bez pochylenia się do tyłu, to stwierdzony wcześniej objaw Lasegue'a jest niepewny. Test ten może być także wykonany przez badającego podobnie jak objaw Lasegue'a. Badający zgina biernie w stawie biodrowym wyprostowaną w stawie kolanowym kończynę dolną.