|
W prawie polskim konkubinat rozumiany powszechnie jako trwałe pożycie kobiety i mężczyzny na wzór pożycia między mężem i żoną, niesformalizowane jednak zawarciem małżeństwa, nie jest uregulowany kompleksowo, mimo, że ma pewne znaczenie prawne.
Konkubinat w powyższym rozumieniu może powstać jako efekt świadomego wyboru tej formy pożycia przez zainteresowanych lub też jako skutek wadliwego zawarcia małżeństwa bez spełnienia przesłanek z art. 1 k.r.o.
Konkubinat odgrywa jednak pewną rolę prawną co najmniej w następujących sytuacjach:
1) Jego skutek negatywny polega na tym, że do instytucji konkubinatu nie można pod żadnym pozorem stosować nawet w drodze ostrożnej analogii żadnego z rozwiązań przewidzianych dla małżeństwa
2) Konkubenci mogą (jeśli chcą) upodobnić swoją sytuację prawną do sytuacji małżonków:
a) mogą np. zawrzeć spółkę cywilną lub też wprowadzić między sobą współwłasność w częściach ułamkowych
b) mogą wykorzystać instytucję testamentu oraz umowy ubezpieczenia na wypadek śmierci ze wzajemnym wskazaniem siebie jako spadkobierców lub osoby uprawnionej do odbioru świadczeń z takiej umowy wynikających
c) może (musi) dojść do dobrowolnego uznania dziecka konkubiny przez konkubenta lub do sądowego ustalenia jego ojcostwa w celu powstania między konkubentami a ich dziećmi wszystkich stosunków prawnych, jakie ustawodawca przewidział między rodzicami a ich dziećmi
3) Istnieją też pewne regulacje szczegółowe dotyczące konkubinatu:
a) obowiązki dziecka przewidziane w art. 91 k.r.o. dotyczą nie tylko rodziny opartej na związku małżeńskim, ale każdej w ujęciu socjologicznym, a więc i takiej, którą tworzą konkubenci i ich dzieci
b) w wypadku ustania pożycia konkubentów sąd może ingerować w wykonywanie przez nich władzy rodzicielskiej na podstawie art. 107 § 2 k.r.o.
c) na gruncie art. 446 § 2 k.c. SN wyraził pogląd, że również pozostały przy życiu konkubent może żądać od sprawcy śmierci drugiego konkubenta środków utrzymania o których mowa w tym przepisię
d) w art. 8 ustawy o najmie lokali mieszkalnych i o dodatkach mieszkaniowych również konkubentom przyznano prawo do wejścia ex lege w stosunek najmu lokalu mieszkalnego po śmierci jednego z nich
e) w art. 221 § 1 prawa spółdzielczego przyznano pozostałemu przy życiu konkubentowi prawo ubiegania się na zasadzie pierwszeństwa o przydział lokatorskiego prawa do lokalu spółdzielczego
f) w art. 115 §11 k.k. konkubenci zostali zaliczeni do kręgu osób bliskich, w związku z czym przysługuje im prawo odmowy zeznań
g) w art. 111 §1 i §3 ordynacji podatkowej przewidziano solidarną odpowiedzialność obu konkubentów za zaległości podatkowe każdego z nich.