PRAWO RODZINNE - ALIMENTY
Czy alimenty mogą być ustalone tylko przez sąd?
Nie, orzeczenie alimentów przez sąd jest pewnego rodzaju ostatecznością w sytuacji, gdystrony, tzn. osoba uprawniona do alimentów oraz zobowiązana do ich płacenia nie mogą się między sobą porozumieć lub gdy osoba zobowiązana nie wywiązuje się z obowiązku.
Strony mogą zawrzeć między sobą umowę, na mocy której określą zasady alimentacji (np. ich częstotliwość, wysokość, sposób płatności). Umowa oczywiście nie musi być zawarta w żadnej konkretnej formie, ale dla celów dowodowych i ewentualnego dochodzenia jej egzekwowania przed sądem przydatne jest, aby była spisana i podpisana.
Jakiej kwoty alimentów można żądać?
Kodeks rodzinny stanowi, że wysokość alimentów uzależniona jest zasadniczo od 2 czynników: po pierwsze- od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego Oznacza to np., że inna będzie wysokość alimentów, jakie będzie można uzyskać na chore i wymagające opieki dziecko niż na dziecko zdrowe. Decydującym czynnikiem przy określaniu wysokości alimentów może być też wiek dziecka ( im starsze tym większe wydatki związane z utrzymaniem i chociażby z wydatkami szkolnymi).
Wysokość świadczeń alimentacyjnych uzależniona jest po drugie od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Jeśli np. rodzic zobowiązany do alimentacji dobrze zarabia, wówczas istnieje możliwość wnoszenia o wyższą kwotę alimentów, niżby to miało miejsce w sytuacji osiągania przez niego minimalnej pensji. Także pod uwagę można brać poziom życia zobowiązanego do alimentacji.
Problem z określeniem wysokości alimentów może pojawić się w przypadku żądania ich od osób bezrobotnych, zatrudnionych nielegalnie, które nie będą wykazywać się żadnymi dochodami. W takich przypadkach sądy niejednokrotnie biorą pod uwagę hipotetyczne możliwości zarobkowe zobowiązanego -tzn. jaka byłaby pensja gdyby podjął pracę w zawodzie, jak w inny sposób mógłby starać się zabezpieczyć potrzeby osoby uprawnionej do alimentów.
Trzeba także wspomnieć o tym, że wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o jego utrzymanie lub wychowanie. Nic nie stoi też na przeszkodzie temu, aby alimenty zamiast w postaci świadczenia pieniężnego przyznane zostały w naturze, czyli np. w postaci płodów rolnych, dostarczania opału, żywności, etc. Kiedy można wystąpić o zmianę wysokości alimentów?
O zmianę wysokości alimentów, oraz innych istotnych elementów dotyczących alimentacji (jak np. sposobu ich płatności, zmiany rodzaju świadczenia- np. z świadczenia -w naturze na świadczenie pieniężne) można wystąpić w przypadku zmiany stosunków. Jako przykłady zmiany stosunków można podać: upływ czasu i związany z tym wzrost kosztów utrzymania dziecka, zwiększenie się/ zmniejszenie się możliwości finansowych zobowiązanego do alimentacji, choroba powodująca wzrost kosztów utrzymania uprawnionego do alimentacji.
Do jakiego wieku dzieci mogą żądać alimentów od rodziców?
Minimalnym wiekiem, do którego rodzice zobowiązani są utrzymywać swoje dzieci jest 18 rok życia. Ustawa nie określa jednak górnego wieku, do którego dzieci mogą żądać alimentów od swoich rodziców. Kodeks mówi jedynie o tym, że rodzice zobowiązani są do łożenia na dzieci do momentu, w którym będą się one mogły samodzielnie utrzymać, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. (Mowa tu np. o takiej sytuacji, gdy dziecko posiada własny majątek- np. odziedziczoną po dziadkach nieruchomość, z której czerpie korzyści w postaci czynszu najmu).
Można przyjąć, że okresem, do którego dzieci nie mogą się samodzielnie utrzymać jest okres, w którym pobierają naukę w szkole średniej lub wyższej. Jednak to zawsze sąd decyduje o przyznaniu alimentów. Może się więc zdarzyć, że osoba, która ukończyła szkołę i nie może znaleźć pracy.
Alimenty od ojca dziecka pozamałżeńskiego na czas ciąży i połogu
Jeśli rodzice dziecka nie są małżeństwem, to matka dziecka może żądać od ojca dziecka pokrycia kosztów związanych z ciążą i porodem oraz kosztów swojego utrzymania w ciągu 3 miesięcy w okresie porodu i połogu. Ustawa mówi tu o tym, że koszty powinny odpowiadać okolicznościom (tzn. odzwierciedlać rzeczywiste wydatki i potrzeby matki dziecka). Jeśli w czasie ciąży kobieta była narażona na dodatkowe koszty np. badań czy wizyt lekarskich, to można przyjąć, że ojciec jej dziecka powinien przyczynić się do ich pokrycia.
Kobieta może żądać, aby z ważnych przyczyn ojciec dziecka uczestniczył w pokryciu kosztów jej utrzymania przez okres dłuższy niż trzy miesiące. Matka dziecka może także dochodzić tego, aby ojciec jej dziecka poniósł część koniecznych kosztów, czy strat majątkowych, jakie musiała ona ponieść w związku z ciążą czy porodem.
Oprócz alimentów na pokrycie kosztów utrzymania matki i wydatków związanych z ciążą, matka dziecka może oczywiście dochodzić alimentów na pokrycie kosztów utrzymania dziecka.
Trzeba pamiętać o tym, że dziecko powinno być uznane przez swojego ojca lub ojcostwo powinno być ustalone sądownie. Jeśli dziecko nie zostało uznane, a matka zamierza wystąpić o alimenty, to jednocześnie powinna wystąpić o ustalenie ojcostwa ojca dziecka.
Alimenty od ojca dziecka pozamałżeńskiego przed porodem
Istnieje możliwość dochodzenia od ojca dziecka pozamałżeńskiego sumy pieniężnej odpowiadającej kosztom utrzymania kobiety przez 3 miesiące w okresie porodu oraz kosztom utrzymania dziecka również w okresie 3 miesięcy po urodzeniu. W takim przypadku wystarcza uwiarygodnienie ( a więc nie udowodnienie), że wskazany przez matkę dziecka mężczyzna jest ojcem dziecka. Uwiarygodnienie będzie polegało na wykazaniu, że matka dziecka współżyła z określonym mężczyzną w okresie, kiedy mogła zajść w tę ciążę. !!przerwa!!
Czy w trakcie trwania małżeństwa można żądać alimentów od współmałżonka?
Tak, jeśli małżonek nie przyczynia się do zaspokajania potrzeb rodziny (np. nie uczestniczy w kosztach utrzymania mieszkania, zakupach żywności) wówczas można złożyć pozew o tzw. alimenty małżeńskie.
Osobną sprawą jest możliwość wystąpienia do sądu o alimenty na wspólne dzieci w trakcie trwania małżeństwa.
Alimenty po rozwodzie
Kiedy można żądać alimentów od byłego małżonka po rozwodzie?
Mowa tu oczywiście o obowiązku zaspakajania potrzeb jednego z małżonków, a nie wspólnych dzieci.
1.Alimentów od drugiego małżonka na swoją rzecz może żądać ten z małżonków, który nie został uznany przez sąd za wyłącznie winnego rozkładu pożycia ( a więc albo został uznany za niewinnego, oboje małżonkowie zostali uznani za winnych albo żadne z małżonków zostało uznane za winnego) oraz znajduje się w niedostatku; W takim przypadku można żądać dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. To znaczy, że sąd orzekający o alimentach będzie brał pod uwagę nie tylko sytuację finansową małżonka znajdującego się w niedostatku, ale też możliwości zarobkowe zobowiązanego do alimentacji.
2.W sytuacji, gdy jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, małżonek niewinny może żądać zaspakajania swoich uzasadnionych potrzeb, jeśli rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego. Małżonek niewinny nie musi znajdować się w niedostatku.
Jak długo trwa obowiązek alimentacyjny po rozwodzie?
Do czasu zawarcia małżeństwa przez małżonka, który był uprawniony do świadczeń alimentacyjnych.
W sytuacji, gdy zobowiązany do płacenia świadczeń jest małżonek, który nie został uznany za winnego, wówczas obowiązek alimentacyjny wygasa po upływie 5 lat od orzeczenia rozwodu. W wyjątkowych sytuacjach sąd może przedłużyć ten okres, na wniosek uprawnionego do alimentacji.
Alimenty po orzeczeniu separacji
Analogicznie jak po rozwodzie za wyjątkiem przepisu mówiącego tym, że: -Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże, gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni .
Czy obowiązek alimentacyjny przechodzi na spadkobierców zobowiązanego do alimentacji?
Nie. Zgodnie z zasadami wyrażonymi w art. 139 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, obowiązek alimentacyjny nie przechodzi na spadkobierców zmarłego. Alimenty i obowiązek alimentacyjny mają charakter ściśle osobisty i są związane ze stosunkiem łączącym uprawnionego do alimentacji z zobowiązanym do alimentacji.
Prawo rodzinne wskazuje na wiele osób, które są kolejno zobowiązane do alimentacji, w przypadku, gdy osoba zobowiązana w pierwszej kolejności nie może tego obowiązku spełniać, np. dlatego, że umrze.
Omawiana zasada dotyczy rat alimentów na przyszłość, czyli po śmierci zobowiązanego do alimentacji. Nieco inaczej ma się rzecz w przypadku, gdy osoba zobowiązana do alimentacji nie zapłaciła należnych rat świadczeń alimentacyjnych, które stały się wymagalne przed jej śmiercią. W takim razie, wymagalne alimenty wchodzą do spadku jako długi spadkowe.
Zasada nie przechodzenia obowiązku alimentacyjnego na spadkobierców dotyczy także osoby uprawnionej do alimentacji. Gdy osoba, która dostawała alimenty umrze, jej uprawnienie nie przechodzi na spadkobierców jako spadek po niej.
Czy można żądać alimentów od osób innych niż określone w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym?
Nie. Kodeks rodzinny i opiekuńczy zawiera zamknięty katalog osób zobowiązanych do alimentacji. Wedługkodeksu, obowiązek ten obciąża krewnych w linii prostej i rodzeństwo, rozwiedzionego małżonka, małżonka w separacji, małżonka, którego małżeństwo unieważniono, przysposobionego i przysposabiającego. Można także żądać alimentów od macochy/ojczyma i od pasierba, gdy odpowiada to zasadom współżycia społecznego.
Poza wymienionymi powyżej osobami, nie można dochodzić alimentów od innych osób, nawet, gdyby odpowiadało to zasadom współżycia społecznego.
Ile to kosztuje?
Pozew o alimenty jest bezpłatny.
Jakie dokumenty będą potrzebne?
Do pozwu o alimenty dołącza się:
-odpis aktu małżeństwa (jeśli dochodzi się alimentów od współmałżonka)
-odpis aktu urodzenia dziecka (jeśli dochodzi się alimentów od ojca/matki dziecka w imieniu swojego dziecka)
-stosowny dokument zaświadczający uprawnienie do żądania alimentów od danej osoby;
-można dołączyć zaświadczenia i dokumenty wskazujące na wysokość ponoszonych przezpowoda/powódkę kosztów utrzymania oraz innych okolicznościach wskazujących na potrzebę konkretnych wydatków (np. zaświadczenia o leczeniu, rachunki za leki, rachunki za miesięczne opłaty, książki i przybory szkolne, etc.)