Dr Jolanta Sławek

Nauka o współczesnym języku polskim (90 godz.)

Studia stacjonarne 3-letnie

ZAGADNIENIA NA EGZAMIN

WSTĘP DO NAUKI O JĘZYKU

1. Pojęcie znaku

2. System i jego struktura

3. Definicje języka

4. Przedmiot badań językoznawczych

5. Metodologie badań językoznawczych (założenia Ferdynanda de Saussure'a, strukturalizm praski i kopenhaski, deskryptywizm i dystrybucjonizm amerykański, generatywizm, kognitywizm)

6. Język jako narzędzie komunikacji

7. Funkcja znaku językowego w komunikacji

8. Akt mowy jako zdarzenie komunikacyjne

9. Teoria aktów mowy wg J. Austina i J. Searl'a

10. Funkcje języka w ujęciu K. Bühlera i R. Jakobsona

11. Funkcje języka i tekstu w świetle teorii aktów mowy wg R. Grzegorczykowej

FONETYKA

1. Przedmiot i działy fonetyki.

2. Pojęcie: głoski i kontekstu fonetycznego, nagłosu, śródgłosu i wygłosu wyrazowego.

3. Podstawowe rozbieżności między pisownią a wymową (np. realizacja fonetyczna litery „ń” w określonym kontekście fonetycznym, wymowa samogłosek nosowych).

4. Transkrypcja fonetyczna - alfabet slawistyczny.

5. Budowa i funkcjonowanie narządów mowy i słuchu.

6. Charakterystyka artykulacyjna i akustyczna głosek polskich.

7. Koartykulacja: antycypacja i perseweracja artykulacyjna; typy upodobnień (wewnątrzwyrazowe i międzywyrazowe).

8. Dwa typy wymowy: krakowsko-poznańska i warszawska.

9. Fonetyka suprasegmentalna: pojęcie sylaby, akcent wyrazowy, wyrazy ortotoniczne, klityki, zestrój akcentowy, akcent główny i poboczny, reguły akcentowania, akcent zdaniowy, intonacja.

FONOLOGIA

1. Przedmiot fonologii.

2. Cechy głosek komunikacyjnie relewantne i nierelewantne.

3. Pojęcie fonemu.

4. Cechy dystynktywne i redundantne fonemów.

5. Warianty fonemów.

6. Różnorodność opisów fonologicznych współczesnej polszczyzny - inwentarz, warianty i cechy dystynktywne fonemów w systemie Rocławskiego
   (z komentarzem krytycznym oraz porównaniem rozwiązań kwestii spornych
   u Stiebera i Jassema).

7. Opozycje i korelacje fonologiczne.

8. Transkrypcja fonologiczna.

MORFONOLOGIA

1. Przedmiot morfonologii.

2. Pojęcie morfu i morfemu.

3. Alternacje morfonologiczne.

4. Spółgłoski morfonologicznie miękkie.

CZĘŚCI MOWY

1. Kryteria podziału wyrazów na części mowy (wg S. Jodłowskiego)

2. Szczegółowa klasyfikacja zaimków (wg Z. Klemensiewicza) i modulantów (wg S. Jodłowskiego)

SŁOWOTWÓRSTWO

1. Przedmiot słowotwórstwa; słowotwórstwo a fleksja.

2. Pojęcie morfemu, funkcje morfemów.

3. Rodzaje morfemów: morfemy rdzenne (leksykalne) oraz morfemy gramatyczne (słowotwórcze, formacjotwórcze i fleksyjne).

4. Podział wyrazów na morfemy (przy formach czasownikowych obowiązuje szczegółowe nazewnictwo).

5. Wyraz motywowany i wyraz niemotywowany.

6. Problem synchronii i diachronii w słowotwórstwie.

7. Pojęcie wyrazu pochodnego synchronicznie.

8. Temat i formant słowotwórczy.

9. Definicja strukturalna i słowotwórcza (parafraza).

10. Typy formantów słowotwórczych: sufiks, prefiks, interfiks, postfiks, formanty paradygmatyczne, formanty alternacyjne, akcent w funkcji formantu.

11. Funkcje formantów: strukturalna, semantyczna przedmiotowa i semantyczna jakościowa oraz syntaktyczna.

12. Rodzaje derywacji: afiksalna (wszystkie typy), paradygmatyczna, wsteczna, alternacyjna, wymienna, syntaktyczna i prozodyczna.

13. Typy derywatów: tautologiczne, transpozycyjne, modyfikacyjne i mutacyjne.

14. Słowotwórstwo rzeczownika - przegląd kategorii słowotwórczych rzeczownika.

FLEKSJA

1. Podstawowe pojęcia z zakresu fleksji: przedmiot fleksji, temat fleksyjny, końcówka fleksyjna, paradygmat fleksyjny, fleksja wewnętrzna, rodzaje wymian tematycznych.

2. Deklinacja a koniugacja.

3. Kategorie gramatyczne współczesnej polszczyzny: przypadek, liczba, rodzaj gramatyczny; osoba, czas, tryb, strona, aspekt.

4. Odmiana rzeczownika: deklinacja rzeczowników rodzaju męskiego, żeńskiego
   i nijakiego (charakterystyczne cechy, przegląd form odmiany).

5. Kryteria repartycji końcówek równoległych.

6. Osobliwości w odmianie rzeczowników.

7. Odmiana przymiotników.

8. Odmiana liczebników.

9. Odmiana zaimków.

10. Odmiana czasowników: podstawowe typy koniugacyjne czasowników.

11. Struktury afleksyjne, struktury fleksyjne, struktury aglutynacyjne i struktury analityczne form czasownikowych.

12. Czasowniki nieregularne - ich odmiana.

SKŁADNIA

1. Definicje składni.

2. Funkcja składniowa wyrazu.

3. Stosunek składniowy: parataksa, hipotaksa.

4. Predykacja.

5. Rodzaje składniowych jednostek wypowiedzi: wypowiedzenie, zdanie, równoważnik zdania, zawiadomienie, wykrzyknienie.

6. Definicja części zdania.

7. Typy modyfikatorów składniowych.

8. Wielowyrazowe części zdania: zestawienia słowotwórcze i frazeologiczne; wyrażenia syntaktyczne.

9. Składnia: rządu, zgody i przynależności. Zjawisko konotacji i akomodacji.

10. Rodzaje podmiotów: gramatyczny, logiczny, epistemologiczny, konotacyjny, domyślny; zdanie bezpodmiotowe.

11. Orzeczenie i jego rodzaje: proste, złożone; wypowiedzenia niewerbalne.

12. Przydawka - klasyfikacja formalna i semantyczna.

13. Dopełnienie - definicja dopełnienia, rodzaje dopełnienia (bliższe i dalsze).

14. Okolicznik - klasyfikacja semantyczna.

15. Określenie predykatywne.

16. Wykresy zdań pojedynczych.

17. Wypowiedzenia złożone (jednokrotnie i wielokrotnie).

18. Rodzaje wypowiedzeń podrzędnie złożonych.

19. Rodzaje wypowiedzeń współrzędnie złożonych.

20. Wypowiedzenia złożone wielokrotnie - wykresy.

1

---