Struktury skał magmowych.

Przez strukturę rozumiemy takie cechy jak stopień krystaliczności skały, wielkość składników, stosunki między składnikami oraz sposób ich wykształcenia. Cechy te są zależne od warunków, szybkości oraz następstwa krystalizacji minerałów (jeśli są zdolne tworzyć prawidłowe kryształy). Struktura służy do szczegółowej, opisowej petrograficznej charakterystyki skał. Struktura często jest powiązana z teksturą.

Według stopnia wykształcenia minerały mogą być:

• idiomorficzne, automorficzne lub euhedralne - posiadające własne kształty i w pełni wykształconą swoją postać (miały warunki do swobodnej krystalizacji).

• hipidiomorficzne, hipautomorficzne lub subhedralne - o kształtach nie zupełnie prawidłowych (nie idealnych - gdyż musiały częściowo dostosować się do wolnych przestrzeni między minerałami wcześniej wykrystalizowanymi).

• ksenomorficzne, allotriomorficzne lub anhedralne - o kształcie zależnym od wolnych miejsc pozostawionych przez inne minerały.

Uwzględniając stopień wykształcenia i stosunki między kryształami pod mikroskopem można z dużym przybliżeniem odczytać kolejność krystalizacji składników. Kolejność ta jest przybliżona gdyż ważną rolę odgrywa też energia krystaliczna poszczególnych kryształów oraz trzeba pamiętać np. o rekrystalizacji magmy.

Według stopnia krystaliczności wyróżniamy:

• Struktury holokrystaliczne - wszystkie składniki są wykrystalizowane. Wykazują je skały plutoniczne, hipabisalne oraz część skał wulkanicznych.

• Struktury hipokrystaliczne - część składników jest wykrystalizowana , a reszta zastygnięta w postaci szkliwa (gł. skały wylewne)

• Struktury szkliste lub hyalinowe - skały zastygnięte szybko w postaci optycznie izotropowego szkliwa. (gł. skały wylewne z kwaśnych law bogatych w minerały jasne). W strukturze szklistej wyróżniamy :

- strukturę sferolitową - gdy mikrolity są ułożone promieniście

- strukturę perlitową - gdy przeważają globulity

W strukturach szklistych pod mikroskopem obserwujemy zwykle tylko bardzo drobne, nierozpoznawalne jakościowo, często nieprzezroczyste zarodkowe osobniki = KRYSTLITY.

Gdy mają kształt mileńkich kuleczek nazywamy je globulinami, a gdy są włoskowate trychitami. Natomiast dość wyraźne zaczątki rozpoznawalnych i pręcikowych minerałów to mikrolity.

Ze względu na wielkość kryształów wyróżniamy:

• Struktury fanerokrystaliczne (jawnokrystaliczne) - składniki widoczne megaskopowo lub za pomocą ręcznej lupy. Ogólnie zwane strukturami ziarnistymi:

- bardzo gruboziarniste - wielkość ziaren >30 mm

- gruboziarniste - ziarna 5-30 mm

- średnioziarniste - ziarna 1-5 mm

- drobnoziarniste - ziarna 0,5 - 1 mm

• Struktury afanitowe - składniki widoczne pod mikroskopem ( struktury mikrokrystaliczne) lub struktury kryptokrystaliczne czyli rozpoznawalne przez widoczne rendgenowanie jako całości na światło spolaryzowane (polaryzacja agregatowa) gdzie część tła skalnego może być izotropowym szkliwem.

Z punktu widzenia wzajemnych stosunków wielkości kryształów wyróżniamy struktury równokrystaliczne i różnokrystaliczne.

• Struktura porfirowata - gdy jeden ze składników tworzy większe ziarna, a reszta jest drobno lub średnioziarnista (skały plutoniczne).

• Struktura porfirowa - znaczne zróżnicowanie wielkości składników, duże i często automorficzne fenokryształy przewyższają znacznie rozmiarem składniki tła skalnego (skały wulkaniczne, subwulkaniczne i niektóre żyłowe).

- struktura holokrystaliczno-porfirowa - ciasto skalne jest w pełni wykrystalizowane

- struktura hipokrystaliczno-porfirowa - ciasto zawiera częściowo szkliwo

- struktura szklisto-porfirowa lub witrofirowa - całe ciasto jest szkliste

• Struktura seryjna lub serialna = seryjna struktura porfirowa - stopniowo zmieniająca się wielkość kryształów, a im mniejsze ziarna tym jest ich więcej.

• Struktura trachitowa - duże automorficzne kryształy opłynięte przez drobne mikrolity ciasta

• Struktura poikilitowa - duże osobniki jednego minerału zamykają w sobie porowate i różnie zorientowane drobniejsze kryształki innych minerałów

Ze względu na stopień wykształcenia kryształów w zespołach mineralnych :

• Struktura panidiomorfowo-ziarnista = panidiomorficzna - wszystkie składniki mają skłonność do wykształcania kryształów o własnym kształcie ( niektóre skały żyłowe).

• Struktura hipidiomorfowo-ziarnista = hipidiomorficzna - część składników wykazuje własne kształty, części hipidiomorficzne, a część kseromorficzne. Bardzo pospolity rodzaj struktury w skałach plutonicznych, hipabisalnych oraz niektórych wulkanicznych.

• Struktura panaksenomorfowo-ziarnista = panaksenomorficzna - składniki bez tendencji tworzenia własnych prawidłowych postaci. Charakterystyczna dla skał leukokratycznych takich jak np. żyłowe aplity.

Poza wymienionymi najważniejszymi strukturami skał magmowych wyróżnia się także wiele innych bardziej szczegółowych struktur.

• Struktura pismowa, graficzna lub pegmatytowa - cechuje ją przerost kwarcu i skaleni, przy czym wrostki kwarcu w skaleniach są jednakowo krystalograficzne i optycznie zorientowane. Często dobrze widoczne nawet makroskopowo i przypomina pismo hebrajskie. Mniejsze widoczne tylko mikroskopowo noszą nazwę struktury mikropegmatytowej lub granofirowej. Sk. wylewne lub wynik metasomatycznego zastępowania skaleni przez kwarc.

• Struktura koronowa lub wieńcowa - występowanie na minerałach wcześniej wykrystalizowanych jednej lub kilku obwódek minerałów późniejszych obrastających je zwykle promieniście. Skutek zmian w składzie resztek pomagmowych, szczególnie składników lotnych lub wynik późniejszych procesów metamorficznych. Wtórne obwódki rekrystalizacyjne to obwódki kelyfitowe.

• Struktura eutaksytowa - laminarne występowanie partii skalnych i szklistych.

Gdy główne minerały to listewki plagioklazów oraz ziarna piroksenów. Plagioklazy są zazwyczaj ułożone bezładnie tworząc w przekrojach wrażenie trójkątnych lub wielokątnych pól wypełnionych innymi minerałami głównie piroksenami, wyróżniamy:

• Struktura diabazowa - przewaga automorficznych plagioklazów, między którymi występują gorzej wykształcone pirokseny.

• Struktura ofitowa - przewaga automorficznych piroksenów, które poikilitowo zamykają drobniejsze plagioklazy.

• Struktura subofitowa - gdy ziarna piroksenów nie mają charakteru poikilitowego.

• Struktura intergranularna - między listewkami plagioklazów występują agregaty piroksenów.

---