Joanna Bąk

IV semestr

Technik prac biurowych

Przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą ukierunkowaną na uzyskiwanie zysku tworzą sektor finansowy w gospodarce, zaliczyć do nich można przedsiębiorstwa handlowe, usługowe, czy przemysłowe. Wszystkie one są określane mianem instytucji finansowych. Dzięki nim pieniądze niezbędne do finansowania działalności mogą być przesuwane od jednych podmiotów do drugich, stąd określamy je także jako pośredników finansowych.

Oprócz nich działają jeszcze w gospodarce organizacje, których główną przesłanką funkcjonowania nie jest osiąganie zysków pieniężnych, lecz pewnych innych celów i one tworzą sektor niefinansowy w gospodarce.

Do instytucji finansowych innego typu niż bank należą przede wszystkim:

1. Towarzystwa ubezpieczeniowe

2. Fundusze emerytalne

3. Fundusze inwestycyjne

Towarzystwa ubezpieczeniowe - to instytucje, które pozyskują środki finansowe ze sprzedaży osobom fizycznym i instytucjom polis, zapewniających świadczenia pieniężne w przypadku nieszczęśliwych wypadków losowych. Stosunek ubezpieczenia zawierany jest na podstawie umowy między towarzystwem a ubezpieczającym. Towarzystwo ubezpieczeniowe wypłaca świadczenie w przypadku zaistnienia okoliczności określonych w umowie. Tytułem na podstawie, którego zawierana jest umowa jest m.in. świadczenie na wypadek śmierci ubezpieczającego. Odpowiedzialność towarzystwa z tytułu umowy ubezpieczenia zazwyczaj rozpoczyna się od dnia wskazanego w polisie, nie wcześniej niż od dnia opłacenia składki ubezpieczeniowej, którą ubezpieczający zobowiązuje się wpłacić w umowie ubezpieczenia. W celu zabezpieczenia i zwiększenia środków na wypłatę odszkodowań oraz zapewnienia firmie zysku towarzystwa ubezpieczeniowe inwestują najczęściej na rynku papierów wartościowych.

Fundusz emerytalny jest produktem, który ma zaspokoić potrzebę długoterminowego oszczędzania z przeznaczeniem na emeryturę. Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE) są zarządzane przez Powszechne Towarzystwa Emerytalne (PTE). OFE to w uproszczeniu zbiór wszystkich składek emerytalnych jego uczestników. Pieniądze z funduszu wykorzystywane są do nabycia różnego rodzaju papierów wartościowych np. akcji i obligacji, które przynoszą dochód powiększający wartość funduszu. O tym, w jaki sposób inwestowane są aktywa funduszu, decyduje firma nim zarządzająca tzn. PTE. PTE jest odrębną od Funduszu firmą zatrudniającą doradców inwestycyjnych i innych specjalistów finansowych. To oni po dokonanej analizie decydują, jak będą inwestowane pieniądze OFE. Istnieje kilka stopni i systemów zabezpieczeń inwestowanych pieniędzy. Jednym z nich jest oddzielenie firmy zarządzającej pieniędzmi od tej, w której są one gromadzone. Towarzystwo może upaść, Fundusz Emerytalny nie. Akwizycja do Otwartych Funduszy Emerytalnych rozpoczęła się 1 marca 1999 r. Pierwsze składki klientów zostały przekazane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych do OFE w kwietniu 1999 roku. Każda osoba, która zawarła umowę z funduszem lub, na której nazwisko, w przypadkach określonych w ustawie, został otwarty rachunek w funduszu staje się członkiem funduszu. System ten jest obowiązkowy dla osób, które podlegają ubezpieczeniom społecznym i urodziły się po 31 grudnia 1968 roku. Nowym systemem objęci zostali również urodzeni przed 1 stycznia 1968 roku, a po 31 grudnia 1948 roku, jednakże mogli oni dokonać wyboru czy chcą pozostać w ZUS-ie czy przejść na nowe zasady.

Fundusz inwestycyjny - to nowoczesna i efektywna metoda oszczędzania. Fundusze powstały z myślą o osobach, które chciałyby pomnażać swoje oszczędności poprzez jak najpełniejsze wykorzystanie potencjału zysków na rynku finansowym, ale nie są ekspertami rynku kapitałowego bądź nie mają czasu samodzielnie prowadzić analiz i na bieżąco podejmować decyzji inwestycyjnych.

Fundusz inwestycyjny jest formą zbiorowego lokowania środków pieniężnych. Zgromadzony od grupy osób kapitał jest lokowany w różnego rodzaju instrumenty finansowe (w zależności od funduszu - akcje, obligacje, bony skarbowe, itd.). Nawet stosunkowo niewielkie wpłaty wielu Uczestników tworzą znaczną kwotę, która umożliwia korzystne inwestycje mające na celu osiąganie satysfakcjonujących zysków i pomnażanie powierzonych środków.

Podział funduszy inwestycyjnych:

1. ze względu na rodzaj inwestycji:

- papierów wartościowych: w tym akcji, obligacji, mieszane (inwestujące zarówno w akcje jak i obligacje),

- pozostałe - np. inwestujące w nieruchomości czy na rynku pieniężnym,

2. ze względu na dostępność:

- specjalistyczne - dostępne dla określonych inwestorów np. bankom, firmom ubezpieczeniowym,

- powszechne - dostępne wszystkim podmiotom, także osobom fizycznym,

3. fundusze otwarte

- występuje zmienna ilość jednostek uczestnictwa - inwestor może w każdym momencie przystąpić do funduszu, jak i z niego wystąpić (umorzyć jednostkę),

- zamknięte - o stałej liczbie jednostek.

Kryteria i ograniczenia ustawowe dla funduszy inwestycyjnych

Fundusze inwestycyjne działają w Polsce na podstawie Ustawy o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach inwestycyjnych. Ustawa ta przewiduje szereg ograniczeń i wymogów nakładanych na fundusz i na towarzystwo funduszy inwestycyjnych:

• towarzystwo musi być jednoosobową (tylko jeden akcjonariusz) spółką akcyjną, emitującą akcje imienne,

• towarzystwo może prowadzić fundusze inwestycyjne, na prowadzenie każdego z nich zgodę wydaje Komisja Papierów Wartościowych i Giełd,

• towarzystwo może kupować papiery wartościowe, ale tylko do takiego poziomu, aby nie stało się podmiotem dominującym,

• ograniczenia, co do kierunków inwestycji:

- co najmniej 90% środków w papiery wartościowe dopuszczone do obrotu

- nie więcej niż 5% w papiery wartościowe jednego remitenta

- co najmniej 10% środków musi być środkami płynnymi

• obowiązek posiadania przez towarzystwo minimalnego kapitału, ustalanego przez KPWiG,

• obowiązek systematycznego publikowania informacji o wartości jednostki uczestnictwa i o stanie funduszu,

• środki finansowe i papiery wartościowe muszą być powierzone bankowi powiernikowi, który wykonuje techniczne czynności jak regulowanie zobowiązań czy obliczanie wartości jednostki uczestnictwa.

Ustawa określa, jaki podmiot może być bankiem powiernikiem, np. niezwiązany kapitałowo z towarzystwem funduszy inwestycyjnych.

Rola funduszy inwestycyjnych w gospodarce

Fundusze inwestycyjne odgrywają bardzo ważna rolę w gospodarce, pomagają one przesłać oszczędności ludności na rynek kapitałowy gdzie środki te są efektywnie wykorzystywane. Jednak fundusze inwestycyjne rozwijają się w Polsce niezbyt dynamicznie. Polacy boją się nim powierzać swoje oszczędności, wolą je trzymać w banku. Jednak jak wykazała praktyka fundusze inwestycyjne są bezpieczne, a inwestycja w nie przynosi przyzwoite dochody. Są ono bardzo interesującą alternatywą dla osób niemających czasu grać samodzielnie na giełdzie. Warto jednak pamiętać, żeby inwestycje w fundusze inwestycyjne traktować długoterminowo, z takiej perspektywy prawie zawsze przynoszą znacznie wyższe dochody niż odsetki bankowe.

Rynek ubezpieczeń

W Polsce sektor ubezpieczeniowy obejmuje ok. 2% PKB. W ciągu ostatnich lat można zaobserwować dynamiczny wzrost rynku, zarówno pod względem ilości towarzystw, gamy oferowanych produktów jak i zebranej składki. Prywatyzacja, dalsze otwarcie rynku, procesy dostosowawcze związane z integracją z Unią Europejską, a przede wszystkim wpływ rozpoczętej w 1999 roku reformy systemu zabezpieczenia emerytalnego czynią sektor ubezpieczeniowy jednym z najbardziej perspektywicznych sektorów polskiej gospodarki. Wszystkie firmy ubezpieczeniowe mają jeden wspólny cel: łączenie i grupowanie wielu indywidualnych ryzyk w celu redystrybucji kosztów poniesionych strat z tych, którzy je ponieśli na całą grupę. Dodatkowo ubezpieczenia na życie często połączone są z formą inwestowania i akumulacji kapitału. Na rynku ubezpieczeń w Polsce wyróżniamy następujące podmioty:

Towarzystwa ubezpieczeniowe w formie spółek akcyjnych.

Firmy ubezpieczeniowe to spółki akcyjne prowadzące działalność ubezpieczeniową. Z założenia ich zadaniem jest generowanie zysku dla akcjonariuszy (pochodzącego z różnicy pomiędzy sumą zebranych składek i dochodami z inwestycji a wypłatami odszkodowań i kosztami działalności).

Towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych.

Towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych to z zasady niedochodowe organizacje, których uczestnikami są posiadacze polis. W przypadku pozytywnych wyników finansowych towarzystwa, pozostają one w rękach właścicieli polis; w wypadku gdy firma ponosi straty muszą one również być pokryte przez właścicieli polis. Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, który rodzaj ubezpieczycieli (firmy ubezpieczeniowe czy towarzystwa wzajemne) są efektywniejsze. Z jednej strony, firmy ubezpieczeniowe dzięki mechanizmowi ekonomicznemu muszą stale oferować innowacyjne produkty i redukować koszty, aby przyciągnąć nowych klientów i wygenerować zysk. Z drugiej strony, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych mogą być atrakcyjniejsze finansowo, ponieważ zysk jest dzielony pomiędzy właścicieli polis a nie pomiędzy odrębnych akcjonariuszy.

Firmy reasekuracyjne.

Reasekuracja jest to forma zabezpieczenia się firmy ubezpieczeniowej przed nadmiernym ryzykiem. Firma ubezpieczeniowa może w sposób wtórny pokryć swoje ryzyka w innej firmie w zamian za odpowiednią składkę. Firma, która ubezpiecza inne zakłady ubezpieczeń to firma reasekuracyjna.

Agenci ubezpieczeniowi.

Agent ubezpieczeniowy działa w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń. Zawiera on umowy ubezpieczenia lub pośredniczy w ich zawieraniu. Za swoją działalność agent pobiera wynagrodzenie najczęściej w formie prowizji. Agenci ubezpieczeniowi dzielą się na agentów - pełnomocników, którzy są upoważnieni przez zakład ubezpieczeń do zawierania umów w imieniu tego zakładu oraz agentów ubezpieczeniowych - pośredników mających upoważnienie do pośredniczenia w zawieraniu umowy ubezpieczenia.

Brokerzy ubezpieczeniowi.

Brokerzy ubezpieczeniowi działają w imieniu i na rzecz klienta wykupującego ubezpieczenie. Mogą oni wyszukiwać w ofercie wszystkich firm ubezpieczeniowych takie sposoby pokrycia ryzyka ubezpieczającego się, które będą dla niego najlepsze. Wynagrodzenie brokera to prowizja z zakładu ubezpieczeń, z którym została zawarta umowa. Broker, w przeciwieństwie do agenta ponosi pełną odpowiedzialność finansową za błędy popełnione przy wykonywaniu usług doradczych.

Nadzór ubezpieczeniowy - PUNU.

Z racji tego, że instytucje ubezpieczeniowe są instytucjami zaufania publicznego, ich działalność jest najczęściej regulowana i kontrolowana przez państwo. Formami regulacji są najczęściej: koncesjonowanie działalności ubezpieczeniowej, kontrola nad bezpieczeństwem środków w gestii instytucji ubezpieczeniowych, ograniczenia dotyczące inwestowania środków w różne instrumenty rynku kapitałowego czy wreszcie gwarancje państwa w przypadku niewypłacalności instytucji ubezpieczeniowych. Nadzór i kontrola są szczególnie istotne w warunkach tworzącego się i dynamicznie rozwijającego rynku. Kontrola taka leży również w interesie instytucji ubezpieczeniowych, gdyż np. spektakularne bankructwa firm ubezpieczeniowych powodują spadek zaufania w stosunku do całej branży.

Produkty ubezpieczeniowe można podzielić na dwa podstawowe rodzaje, które różnią się od siebie zasadniczo, jeśli chodzi o cel ubezpieczenia, podmiot, przedmiot i zakres ubezpieczenia oraz przepływy finansowe z nim związane. Ubezpieczenia majątkowe i ubezpieczenia na życie stanowią dwa zupełnie odrębne segmenty rynku ubezpieczeń. W Polsce każdy z tych rodzajów ubezpieczeń musi być oferowany przez odrębną jednostkę prawną, tj. jedna firma nie może oferować obydwu rodzajów. Zasadniczo ubezpieczenia majątkowe pozwalają ochraniać naszą własność. Pokrywają one koszty naprawy lub nabycia dóbr trwałych, które zostały zniszczone lub zagubione. Osoby fizyczne najczęściej ubezpieczają swoje domy oraz samochody. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej pozwala zabezpieczyć się od skutków finansowych szkód, które my powodujemy. Również ten typ ubezpieczeń znany jest z ubezpieczeń pojazdów (tzw. OC).

Potrzeba wykupienia ubezpieczenia majątkowego i odpowiedzialności cywilnej wzrasta wraz ze wzrostem ilości i wartości majątku, który posiadamy. Ubezpieczenia majątkowe i odpowiedzialności cywilnej trwają zazwyczaj jeden rok i są corocznie odnawiane. Strumienie pieniężne przez nie generowane wchodzą na rynki finansowe w formie krótkoterminowych inwestycji.

Ubezpieczenia na życie.

Historia ubezpieczeń na życie w Polsce obejmuje okres około 130 lat. Rozwój ubezpieczeń na życie w pierwszej kolejności związany był ze wzrostem zamożności społeczeństwa. Wraz ze wzrostem PKB, który jest podstawowym wyznacznikiem gospodarczego stanu danego kraju, wzrastają także wydatki na ubezpieczenia na życie. W polskich warunkach rozwój ubezpieczeń przypadł na wiek XIX. Pierwszym polskim zakładem ubezpieczeń na terenie zaboru austriackiego było Krakowskie Towarzystwo Wzajemnych Ubezpieczeń założone w 1868 r. w Krakowie, które rok później rozpoczęło prowadzenie ubezpieczeń na życie. Funkcjonowało ono na zasadach zbliżonych do dzisiejszych towarzystw ubezpieczeń wzajemnych. Druga wojna światowa zamroziła portfele ubezpieczeniowe, nie były realizowane świadczenia ani nie zawierano nowych umów ubezpieczenia. Zagraniczni ubezpieczyciele opuścili nasz kraj, a z rodzimych firm przetrwało zaledwie parę. Lata 1952-1984 charakteryzują się scentralizowanym i w pełni państwowym monopolem ubezpieczeniowym. Monopol ten stał się jednocześnie podstawową zasadą organizacji ubezpieczeń w Polsce Ludowej do 1984 r., stanowiąc jedną z podstaw socjalistycznej teorii ubezpieczeń. Począwszy od roku 1960 sprzedawane były także ubezpieczenia rentowe w siedmiu rodzajach. Równocześnie zostało wprowadzone ubezpieczenie zaopatrzenia dzieci. Nowy okres ubezpieczeń w Polsce otwiera ustawa z 20 września 1984 r. o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych, która umożliwiła powstawanie niepaństwowych towarzystw ubezpieczeniowych w formie spółdzielni lub spółek akcyjnych z udziałem co najmniej 51% Skarbu Państwa. Nie wpłynęło to jednak znacząco na kształt rynku, gdyż monopolistą wciąż pozostawał PZU. Odgórnie decydowano o potrzebach społeczeństwa, które pozbawione swobody wyboru, jaką oferuje konkurencja na rynku nie specjalnie interesowało się ubezpieczeniami na życie. Lata 1945-1989 były "stracone" z punktu widzenia możliwości rozwoju rynku ubezpieczeniowego, jaki mógłby mieć miejsce w gospodarce rynkowej. Kształtowanie się nowoczesnego rynku ubezpieczeniowego w Polsce należy wiązać z datą 28 lipca 1990 roku, a jest to moment podpisania ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Ustawa ta zlikwidowała monopol ubezpieczeniowy państwa, dopuszczając możliwość powołania prywatnych zakładów ubezpieczeń o kapitale krajowym lub zagranicznym. Pozwoliło to na szybki rozwój rynku ubezpieczeń - zarówno z punktu widzenia ilości jak i jakości działalności ubezpieczeniowej. Ustawa to zapoczątkowała swego rodzaju rewolucję w ubezpieczeniach i wraz z nowelizacją z 1995 r. - umożliwiła zinstytucjonalizowanie rynku ubezpieczeń. Po pierwsze w miejsce monopolu Państwowego Zakładu Ubezpieczeń powstał rynek, na którym ubezpieczyciele mogli swobodnie prowadzić działalność ubezpieczeniową a dzięki wzrastającej konkurencji klienci mieli do wyboru coraz lepszej jakości produkty. Jako pierwsi na polskim rynku ubezpieczeń na życie działalność rozpoczęli:

• Powszechny Zakład Ubezpieczeń na Życie S.A.

• Towarzystwo Ubezpieczeń "Westa - Life" S.A

• Pierwsze Amerykańsko - Polskie Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie i Reasekuracji "Amplico - Life" S.A.

• " Commercial Union" Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie (Polska) S.A.

• Bankowe Towarzystwo Ubezpieczeń i Reasekuracji HEROS Life S.A.

• Towarzystwo Ubezpieczeniowe Nationale - Nederlanden Polska S.A.

• Towarzystwo Ubezpieczeń i Reasekuracji WARTA VITA S.A.

Ubezpieczenie na życie ma dwa zasadnicze cele: ochrona rodziny i najbliższych w wypadku śmierci ubezpieczonego (poprzez wypłatę odszkodowania) i akumulacja kapitału w celu osiągnięcia dodatkowych dochodów po przejściu na emeryturę. W pierwszym wypadku rodzina zmarłej osoby (lub inna uposażona osoba) otrzymuje odszkodowanie pieniężne (w wysokości określonej w polisie). Jest to szczególnie istotne w przypadku, gdy zmarły był głównym źródłem dochodu rodziny, ponieważ pozwala zmniejszyć lub zniwelować spadek stopy życiowej rodziny. W drugim przypadku, osoba przechodząca na emeryturę otrzymuje sumę równą wartości polisy, lub wykupuje w zamian za polisę miesięczne świadczenie emerytalne. Ubezpieczenie na życie wiąże się z corocznym, systematycznym, wieloletnim wpłacaniem składki ubezpieczeniowej, którą zakład ubezpieczeń inwestuje. Część składki przeznaczona jest na element ochrony życia, część na akumulacje kapitału, przy czym proporcje zależą od rodzaju polisy. W skali gospodarki ubezpieczenia na życie generują stabilne strumienie środków finansowych, które wchodzą na rynki finansowe w formie długoterminowych inwestycji. W 1995 roku ukształtowała się struktura organizacyjno-instytucjonalna rynku ubezpieczeń. Rynek ubezpieczeniowy zaczął funkcjonować na zasadach gospodarki wolnorynkowej.

Produkty na polskim rynku mają już zarówno ilościowe jak i jakościowe standardy światowe. Atutem w walce rynkowej będzie polisa z funduszem inwestycyjnym. W pojedynku z funduszami inwestycyjnymi towarzystwa ubezpieczeniowe mają dużą szansę odnieść zwycięstwo dzięki rozbudowanej sieci sprzedaży. Do najważniejszych czynników wpływających na rozwój ubezpieczeń na życie można zaliczyć:

• rozwój instrumentów substytucyjnych - instrumenty kapitałowe, obrót giełdowy i fundusze inwestycyjne,

• wzrost zamożności społeczeństwa,

• zwolnienia podatkowe - jest to czynnik, który najszybciej może się przyczynić do realnego wzrostu znaczenia ubezpieczeń na życie, brak jakichkolwiek ulg podatkowych dla osób inwestujących w polisy ubezpieczeniowe jest bardzo poważnym ograniczeniem dla rozwoju ubezpieczeń na życie.

System finansowy firmy ubezpieczeniowej oraz szeroko ujęta strategia marketingowa mają ze sobą wiele wspólnego, wzajemnie się uzupełniając. Dobrze skonstruowana i realizowana strategia marketingowa towarzystwa ubezpieczeniowego pozwala, zgodnie z przyjętymi założeniami gospodarki rynkowej, osiągać dodatkowe korzyści wynikające z trafnych decyzji finansowych, w tym lokacyjnych. Podmiot ubezpieczeniowy działający w warunkach silnej rynkowej konkurencji bazuje w znacznej mierze na wynikach badań rynkowych i marketingowych, dzięki którym podjęte decyzje, także w sferze finansowej stają się realne do osiągnięcia i stwarzają możliwości wypracowania nadwyżek finansowych. Elementem gospodarki finansowej towarzystwa ubezpieczeniowego jest jego polityka lokacyjna i wykorzystanie struktury lokat jako formy promowania.

Rynek ubezpieczeniowy jest jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających się sektorów gospodarki. Ilość zmian zachodzących jednocześnie na tym rynku jest imponująca. Stale zwiększająca się liczba graczy na rynku i ich nieustanny wzrost stwarzają zapotrzebowanie na wykształconą kadrę ubezpieczeniową przygotowaną do funkcjonowania na rynku ubezpieczeniowym.

2

---