Majątek przedsiębiorstwa

Majątek przedsiębiorstwa ze względu na różne jego formy i na zdolność do tworzenia nowej wartości jest nazywany kapitałem.

Kapitał jest to posiadany majątek mogący przynosić dochody. Jest to wartość, która wytwarza wartość dodatkową w postaci zysku przemysłowego, handlowego lub procentu.

Kapitał przedsiębiorstwa obejmuje zbiór materialnych i niematerialnych składników przedsiębiorstwa.

Składniki materialne określa się jako kapitał realny.

Składniki niematerialne są związane z organizacją i wykorzystaniem substancji materialnej.

Przedsiębiorstwo dysponuje kapitałem przemysłowym.

Kapitał przemysłowy jest to każdy kapitał, którego jedną z faz jest produkcja a przez to wytwarzanie wartości i jej powiększanie. Kapitał ten przechodzi przez fazę pieniężną, produkcyjną i towarowa i przyjmuje formy kapitału pieniężnego, produkcyjnego i towarowego.

Kapitał pieniężny występuje w postaci pieniądza. Może on przyjmować przede wszystkim formę pożyczki lub lokaty:

• Kapitał pożyczkowy jest udostępniany przez właściciela do czasowej dyspozycji innym użytkownikom w zamian za procent. Procent jest to przyrost kapitału dla jego właściciela. Kapitał pożyczkowy podlega zwrotowi.

• Kapitałem lokacyjnym jest kapitał pieniężny udostępniany użytkownikowi na stałe jako lokata w pap. wartościowych, które nie podlegają wykupowi.

Papiery wartościowe dzielą się na:

• Papiery o dochodzie stałym stanowią wierzytelność, której wysokość jest ustalana w chwili emisji (wypuszczenia na rynek) Papierem o stałym dochodzie jest obligacja. Jest to papier stwierdzający udzielenie pożyczki i zawierający zobowiązanie do jej zwrotu.

• Papiery wartościowe o zmiennym dochodzie jest akcja. To papier wartościowy, który dokumentuje udział w kapitale zakładowym S.A.

Drugą formą kapitału jest kapitał produkcyjny. Powstaje on w wyniku przekształcenia kapitału pieniężnego w środki produkcji oraz zgromadzenia i opłacenia odpowiednich pracowników.

Kapitał pieniężny wówczas zostaje przekształcony w:

• kapitał stały- kapitał stały jest wydatkowany na zakup środków produkcji. Jego wartość nie wzrasta w procesie produkcyjnym i jest przenoszona na wytwarzane produkty.

• kapitał zmienny- wartość kapitału zmiennego wzrasta w procesie produkcji.

Według kryterium zużywania się kapitału produkcyjnego rozróżnia się:

• kapitał trwały

• kapitał obrotowy

Kapitał trwały tworzą te środki produkcji, które zużywają się stopniowo w trakcie wielu cykli produkcyjnych czyli budynki, maszyny, urządzenia.

Kapitał obrotowy tworzą te środki produkcji, które zużywają się całkowicie w jednym cyklu produkcyjnym czyli surowce, materiały, energia.

Efektem pracy ludzkiej wykorzystującej kapitał produkcyjny są produkty, które mają dwie cechy:

- wartość użytkową

- wartość

Produkty przeznaczone na sprzedaż stają się towarami.

Masa towarowa powstała w przedsiębiorstwie produkcyjnym stanowi kolejną formę kapitału, czyli formę kapitału towarowego.

Sprzedany towar przynosi właścicielowi kapitału produkcyjnego wartość dodatkową w postaci zysku przemysłowego. A przez to zapewnia zwrot i powiększenie zużytego kapitału produkcyjnego.

Majątek w ujęciu strukturalnym.

Majątek przedsiębiorstwa składa się z majątku trwałego i obrotowego lub w ujęciu kapitałowym składa się z kapitału trwałego lub obrotowego.

Majątek trwały składa się z trzech głównych grup:

• rzeczowe i zrównane z nimi składniki majątku trwałego

• wartości niematerialne i prawne

• finansowe składniki majątku trwałego

W skład rzeczowych i zrównoważonych z nimi składników majątku trwałego wchodzą:

• grunty

• budynki i budowle

• urządzenia techniczne, maszyny, wyposażenie produkcyjne i handlowe

• środki transportu

• inne środki trwałe

• wyposażenie

• inwestycje rozpoczęte

• należności z tytułu zaliczek

Wartości niematerialne i prawne obejmują:

• nabyte koncesje, patenty, licencje, znaki towarowe i inne podobne wartości

• wartość firmy

• należności z tytułu zaliczek na wartości niematerialne i prawne

W skład finansowych składników majątku trwałego wchodzą:

• udziały w obcych jednostkach

• długoterminowe papiery wartościowe

• udzielone pożyczki długoterminowe

• inne finansowe składniki majątku trwałego

Majątek obrotowy przedsiębiorstwa tworzą te środki produkcji, które zużywają się całkowicie w jednym cyklu produkcyjnym Obejmuje on gotówkę i te zasoby, które w toku normalnej działalności przedsiębiorstwa mogą być zmienione na gotówkę.

Kapitał obrotowy ma odzwierciedlenie w bilansie przedsiębiorstwa w postaci aktywów bieżących.

Wg pierwotnego, wyjściowego przekroju klasyfikacyjnego majątku w przedsiębiorstwie wyróżnia się następujące składniki majątku:

• Rzeczowe składniki majątku - z punktu widzenia funkcji jakie pełnią w procesach gospodarczych dzieli się je na:

- środki pracy

- przedmioty pracy

- produkty pracy

• Środki pieniężne znajdujące się w kasie lub w banku

• Należności, czyli sumy należne od osób prawnych lub fizycznych, które po spłacie zamieniają się w środki pieniężne

Kapitał przedsiębiorstwa znajduje się w ruchu okrężnym.

• Ruchem okrężnym kapitału nazywa się dynamiczne zmiany form kapitału umożliwiające mu tworzenie wartości dodatkowej.

Produkcyjny majątek trwały przedsiębiorstwa znajduje się w ruchu okrężnym, w którym można wyróżnić następujące fazy:

- inwestowanie

- zużycie

- sprzedaż

Inwestowanie stanowi przemianę pieniężnej formy wartości majątku trwałego w formę produkcyjną.

Zużycie jest to przemiana produkcyjnej formy wartości majątku trwałego w formę towarową w trakcie produkcji.

Sprzedaż jest to przemiana towarowej formy wartości majątku trwałego w formę pieniężną w trakcie sprzedaży wyrobów wytworzonych przez ten majątek.

Majątek obrotowy znajduje się w ruchu okrężnym, który odbywa się w trzech fazach:

• W I fazie ( stadium) przedsiębiorstwo wydatkuje środki pieniężne na zakup przedmiotów pracy. Środki pieniężne przeobrażają się w towar, którym są zapasy materiałów służących do produkcji.

• W II fazie czyli stadium produkcyjnym przedmioty pracy znajdują się w postaci produkcji niezakończonej i nakładów na uruchomienie nowej produkcji. Po zakończeniu procesu produkcyjnego produkcja niezakończona przekształca się w wyroby gotowe. Środki obrotowe opuszczają sferę produkcji i przechodzą do sfery obiegu.

• W III fazie(stadium) , czyli fazie symulacji po sprzedaży wyrobów gotowych następuje zmiana formy środków obrotowych z towarowej na pieniężną. W ten sposób ruch okrężny zostaje zakończony i można rozpocząć następny cykl ruchu okrężnego. W przypadku gdy ruch okrężny był efektywny, to środki pieniężne na końcu trzeciej fazy są większe od środków pieniężnych na początku pierwszej fazy tego samego cyklu.

Wykorzystanie kapitału przedsiębiorstwa można oceniać za pomocą wskaźników efektywności.

Efektywność kapitału wyznacza poziom możliwej wartości przychodu ze sprzedaży produkcji uzyskanej jako rezultat zaangażowania kapitału produkcyjnego.

Do oceny mogą być stosowane mierniki cząstkowe i mierniki ogólne.

Miernikiem cząstkowym jest stopa efektywności wykorzystania kapitału - RUA

S - wartość sprzedaży

A - kapitał przedsiębiorstwa

Drugim miernikiem jest rentowność sprzedaży - ROS

Z - zysk bilansowy netto lub brutto

S - wartość sprzedaży

Miernikiem ogólnym jest stopa zwrotności kapitału - ROI

ROI = ROS ·RUA

Informuje jaką wielkość zysku może otrzymać właściciel kapitału w rezultacie jego produkcji. Na wielkość tego miernika wywierają wpływ efekty działalności eksploatacyjnej i inwestycyjnej (bieżącej i rozwojowej).

Do oceny efektywności wykorzystania majątku trwałego stosuje się produktywność środków trwałych i stopę efektywności środków trwałych

Produktywność środków trwałych

P - wartość produkcji

M - wartość środków trwałych

W przedsiębiorstwie pożądana jest rosnąca tendencja produktywności środków trwałych.

Może być wynikiem działań maksymalizujących wartość produkcji i działań poprawiających wykorzystanie środków trwałych.

Produktywność może wzrosnąć poprzez:

-maksymalne wykorzystanie możliwego czasu realizacji produkcji

-maksymalizacje wielkości produkcji wytworzonej w jednostce czasu, czyli przez maksymalizację wydajności pracy

Syntetycznym miernikiem oceny jest stopa efektywności środków trwałych

Km - koszty wykorzystania środków trwałych

- współczynnik kapitałochłonności środków trwałych

Informuje jaką wartość produkcji uzyskuje się z każdej złotówki nakładów związanych z posiadaniem i wykorzystaniem środków trwałych.

Efektywność wykorzystania kapitału obrotowego przedsiębiorstwa zależy od szybkości obiegu środków obrotowych. Im krążenie środków obrotowych jest szybsze tym mniejsza kwota jest potrzebna do zapewnienia ciągłości procesu produkcyjnego i sprzedaży wytworzonych produktów.

Środki obrotowe w ruchu okrężnym przechodzą przez fazę zaopatrzenia produkcji i zbytu. W każdej z tych faz istnieją możliwości przyspieszania szybkości krążenia tych środków.

W fazie zaopatrzenia przyspieszenie krążenia środków obrotowych może być dokonane poprzez:

-zapewnienie rytmiczności i kompletności dostaw materiałowych

-skrócenie czasu przyjęcia dostaw materiałów do magazynów

-zwiększenie częstotliwości dostaw przy zmniejszeniu ich rozmiarów

-wykorzystanie bliższych źródeł zaopatrzenia

-i inne

W fazie produkcji obieg środków obrotowych można przyspieszać poprzez:

-szybkie tempo realizacji produkcji i skracanie cykli produkcyjnych

-niedopuszczenie do nadmiernego rozszerzania produkcji w toku i produkcji półfabrykatów

-usprawnienie planowania operacyjnego

-i inne przedsięwzięcia

W fazie zbytu krążenie środków obrotowych można przyspieszać przez:

-szybkie znalezienie odbiorców

-skracanie czasu przygotowania wyrobów do wysyłki

-terminowe i rytmiczne przekazywanie wyrobów gotowych do odbiorcy

-usprawnienie pracy magazynów i ekspedycji

-i inne przedsięwzięcia

Przyspieszenie szybkości krążenia środków obrotowych powoduje:

-wzrost produkcji

-szybsze uzyskanie środków pieniężnych

-mniejsze zapasy

- niższe koszty

-wzrost rentowności

Na racjonalne wykorzystania kapitału obrotowego wpływ wywiera płynność finansowa przedsiębiorstwa.

Płynność finansowa firmy jest to zdolność przedsiębiorstwa do wywiązywania się z krótkoterminowych zobowiązań.

Do oceny płynności finansowej przedsiębiorstwa najczęściej stosuje się:

1)wskaźnik bieżącej płynności finansowej

Wpb=Ab/Pb

Ab- aktywa bieżące

Pb- pasywa bieżace

Wskaźnik ten informuje ile razy bieżące aktywa pokrywają bieżące zobowiązania. Zadowalający poziom tego wskaźnika jest zawarty w przedziale 1,2-2,0. Oznacza to, że dla zachowania równowagi finansowej przedsiębiorstwa wielkość aktywów bieżących powinna być dwa razy większa od kwoty bieżących pasywów. Minimum bezpieczeństwa finansowego jest wtedy gdy wskaźnik ten jest równy 1,2. Wskaźnik poniżej wartości 1,2 oznacza że firma działa z dnia na dzień i nie ma wystarczających zasobów gotówkowych dla spłacenia bieżących zobowiązań

2)Wskaźnik szybki tzw. mocny test

Wps=(Ab-Z)/Pb

Z-zapasy

Wskaźnik ten pokazuje stopień pokrycia zobowiązań krótkoterminowych aktywami o dużym stopniu trudności. Zadawalający poziom tego wskaźnika to 1,0.

---