INSTRUKCJA STANOWISKOWA BHP
NAPRAWY BIEŻĄCE I GWARANCYJNE POJAZDÓW
Zadaniem mechanika samochodowego jest montaż i demontaż części samochodowych i przeprowadzanie regulacji w pojeździe oraz w poszczególnych jego zespołach i układach (z wyłączeniem zespołów i układów elektrycznych). Określenie pojazdy samochodowe oznacza tu pojazdy drogowe wolnobieżne, ciągniki rolnicze i pojazdy bezsilnikowe, tzn. przyczepy i naczepy.
Praca mechanika może być wykonywana w stacjach obsługowo-naprawczych, na powierzchni, na wysokości i w zagłębieniach (kanałach). Regulacje dotyczą zespołów, podzespołów lub układów, w których konstrukcyjnie przewidziane są takie zabiegi. Dotyczy to na przykład układów: zaworowego, zasilania i zapłonowego w silniku, układu kierowniczego czy hamulcowego, podzespołów takich jak np. sprzęgło.
Od mechanika samochodowego wymagana jest znajomość budowy i zasady działania wszystkich zespołów i układów mechanicznych pojazdu. Ze względu na dużą złożoność techniczną współczesnych pojazdów, mechanik musi się specjalizować w określonym zakresie zadań. Typowymi specjalistami w tym zawodzie są:
Mechanik samochodów niskoprężnych.
Mechanik silników wysokoprężnych.
Mechanik zespołów podwozia.
Mechanik układów hamulcowych (hydraulicznych i pneumatycznych).
Mechanik hydraulicznych napędów siłowych.
Współcześnie wyodrębniono także prace tuningowe, polegające na uzupełnianiu pojazdów w dodatkowe wyposażenie oraz wykonywanie zmian w pojazdach. Mogą to być np. zmiany w karoserii w celu uzyskania określonych efektów aerodynamicznych lub zmiany wyglądu pojazdu, oraz zmiany wyposażenia, oświetlenia, tapicerki itp. Charakter tych prac oraz rodzaj zagrożeń mieszczą się w zakresie przedstawionym dla prac związanych z naprawami bieżącymi i gwarancyjnymi pojazdów.
Wyposażenie do prowadzenia prac:
Mechanik używa zarówno narzędzi monterskich ogólnego przeznaczenia (np. kluczy monterskich, wkrętaków, młotków, szczypiec płaskich), jak i narzędzi specjalnych (np. różnego rodzaju ściągaczy lub kluczy dynamometrycznych).
W celu ułatwienia prac stosowane są również narzędzia z napędem elektrycznym i pneumatycznym np. klucze, wiertarki, rozwiertaki do zgrzein, wkrętarki, młotki, pistolety do przedmuchiwania, smarownice.
Do przenoszenia i podnoszenia dużych i ciężkich podzespołów mogą być używane dźwignice np.: hydrauliczne dźwigniki kanałowe, podnośniki hydrauliczne, elektrowciągi i suwnice a do ich transportu wózki widłowe lub platformowe.
Do podnoszenia pojazdów używa się też specjalnie dostosowanych do tego żurawi i suwnic bramowych, z napędem ręcznym, hydraulicznym lub elektrycznym. Stosuje się tu specjalne zawiesia, zaczepiane o ramę samochodu.
Do mycia wymontowanych części stosowane są myjki.
W warsztacie samochodowym używa się też np. obrabiarek do przetaczania tarcz i bębnów hamulcowych, nitownic do okładzin hamulcowych, szlifierek elektrycznych. Używa się także przyrządów pomiarowych, takich jak suwmiarka, śruba mikrometryczna, szczelinomierze czy ciśnieniomierze.
Typowe zagrożenia związane z naprawami samochodów:
Zagrożenia potłuczeniem, zgnieceniem przez poruszające się na terenie warsztatu pojazdy.
Upadki na powierzchni na skutek poślizgnięcia się na rozlanych olejach i potknięcia się o przedmioty.
Potłuczenia, złamania i inne urazy na skutek upadku na niższy poziom.
Upadek z wysokości podczas prowadzenia napraw dużych samochodów.
Schorzenia układu mięśniowo-szkieletowego wskutek wymuszonej pozycji pracy podczas napraw i ręcznego przenoszenia i podnoszenia części oraz posługiwania się narzędziami zmechanizowanymi, zwłaszcza pneumatycznymi.
Zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym, np. od elektronarzędzi.
Zatrucie szkodliwymi spalinami.
Oparzenia żrącymi substancjami, np. pochodzącymi z akumulatorów, układów hamulcowych i silnikowych.
Poparzenie gorącymi częściami np. silnika.
Urazy rąk i ciała na skutek używania narzędzi ręcznych prostych i z napędem, a także na skutek kontaktu z obracającymi się elementami pojazdów.
Uderzenie lub zmiażdżenie spadającymi przedmiotami, np. podczas wykonywania napraw pod pojazdem, a także wskutek opadnięcia podnośnika z pojazdem.
Zagrożenie pożarem i wybuchem oparami paliw.
Wprowadzanie i ustawianie samochodów na stanowiska:
Wprowadzanie pojazdów na stanowiska przez osoby niepełnoletnie i nie posiadające aktualnego prawa jazdy właściwej kategorii, jest zabronione.
Podczas jazdy po terenie zakładu i wprowadzania pojazdu na stanowisko nikomu nie wolno jechać na stopniach samochodu, błotnikach i w skrzyni ładunkowej. Poza prowadzącym, nikt nie powinien znajdować się wewnątrz pojazdu.
Pojazd, który ma uszkodzony układ hamulcowy lub kierowniczy powinien być wciągnięty na stanowisko przy użyciu specjalnego wózka, samochodu z podnośnikiem lub żurawikiem albo sztywnego holu lub w inny bezpieczny sposób.
Wpychanie lub wciąganie pojazdu na stanowisko za pomocą drugiego pojazdu i przy użyciu sztywnego holu dopuszczalne jest tylko wtedy, kiedy hol w obu pojazdach jest prawidłowo i pewnie założony na haki.
Wprowadzanie pojazdu na stanowisko musi koordynować inny pracownik, znajdujący się z boku przed samochodem, aby uniknąć potrącenia przez ten pojazd lub przyciśnięcia do ściany w razie np. awarii układu hamulcowego.
Nikomu nie wolno znajdować się na drodze pojazdu, ani w kanale, na który wjeżdża pojazd.
Przedmioty, np. narzędzia, części, odpadki metalowe, przewody elektryczne, węże spawalnicze i do sprężonego itp. powinny być usunięte z drogi pojazdu.
Pojazd ustawiony nad kanałem powinien mieć 1,5m wolnej przestrzeni z przodu lub z tyłu, umożliwiającej pracownikom swobodny dostęp.
Należy zachować odległości umożliwiające pracownikom swobodne poruszanie się i wykonywanie robót. Odległość pojazdu od stanowiska pracy powinna wynosić, co najmniej 1,2m.
Po wprowadzeniu pojazdu należy natychmiast wyłączyć silnik. W razie konieczności uruchomienia silnika na stanowisku obsługowo-naprawczym, na rurę wydechową pojazdu należy założyć przewód odprowadzający gazy spalinowe na zewnątrz.
Po wyłączeniu silnika trzeba zaciągnąć ręczny hamulec lub włączyć bieg. Następnie podkłada się pod koła kliny, uniemożliwiając przetaczanie się pojazdu do przodu i do tyłu. Po zabezpieczeniu pojazdu klinami należy wyłączyć się ręczny hamulec, a dźwignię zmiany biegów ustawić w położeniu biegu jałowego.
Nie wolno podkładać pod koła samochodu przypadkowych przedmiotów, np. kamieni, cegieł, zużytych części pojazdów itp.
Przed naprawą pojazd trzeba umyć z błota i kurzu, także w celu zidentyfikowania ukrytych uszkodzeń.
Podnoszenie samochodu
Przed podniesieniem samochodu trzeba sprawdzić stan podnośnika.
W przypadku podnośników ręcznych należy skontrolować stan zapadki, gwintu, podstawki i główki.
Przy ręcznych podnośnikach hydraulicznych trzeba sprawdzić, czy nie ma wycieków płynu.
Nie wolno posługiwać się podnośnikami uszkodzonymi, nie w pełni sprawnymi i niekompletnymi. Ich udźwig podnośnika powinien być dostosowany do masy pojazdu. W razie dysponowania podnośnikiem o niewystarczającym udźwigu, należy podnosić tylko przednią lub tylną część pojazdu.
Na stanowiskach kanałowych należy używać specjalnych podnośników kanałowych, pamiętając, aby pojazd po podniesieniu zachował pełną stateczność.
Po podniesieniu pojazdu trzeba go zabezpieczyć przed samoczynnym opadnięciem - ustawić pod nim stalowe, odpowiednio wytrzymałe podstawki i oprzeć na nich samochód opuszczając podnośnik. Niewskazane jest używanie drewnianych „kobyłek”.
Nie wolno wykonywać żadnych prac obsługowo-naprawczych przy samochodzie uniesionym tylko na podnośniku lub wiszącym na dźwignicy.
W razie podnoszenia pojazdu na terenie o nieutwardzonej powierzchni, pod podnośnik i pod podstawki należy podłożyć deski o długości około 1m i grubości, co najmniej 5cm.
Podnoszony samochód trzeba zabezpieczyć przed zmianą położenia, włączając ręczny hamulec i podkładając kliny pod niepodnoszone koła.
Podnośnik i podstawki powinny być zawsze ustawione pionowo.
Praca w kanale:
Każdy kanał musi mieć prowadzące do niego schodki (bez ubytków i nierówności), a jego długość powinna zapewniać swobodne wejście i wyjście z niego.
Podłogi kanałów powinny być zmywalne, równe i wykonane tak, aby zapobiegać poślizgnięciu się, a jego ściany powinny być łatwozmywalne.
Zarówno sam kanał, jak i spód samochodu, powinny być odpowiednio oświetlone, nie powodując przy tym olśnienia mechaników.
Lampy w kanałach powinny być zasilane prądem elektrycznym o napięciu nieprzewyższającym 24V, a ich klosze zabezpieczone sztywną drucianą siatką lub „koszem" z drutu.
Używanie lamp przenośnych zasilanych prądem o nieobniżonym napięciu jest niedozwolone.
Transformatory obniżające napięcie, używane do oświetlenia powinny być uziemione lub zerowane.
Lampy przenośne muszą mieć szklany klosz, osadzony na gumowej uszczelce oraz przewód elektryczny dobrze zamocowany w lampie i zaopatrzony w tzw. odgiętkę.
Nie wolno używać lamp, które mają uszkodzoną izolację przewodu, klosz lub osłonę drucianą.
Przewody lamp trzeba tak prowadzić, aby nie deptali po nich ludzie i nie jeździły po nich samochody lub wózki transportowe.
W pobliżu otwartych kanałów należy zachowywać ostrożność, aby nie wpaść do nich.
Kanały podczas przerw w korzystaniu należy przykrywać deskami.
Kanały należy utrzymywać w czystości, z podłogi usuwać rozlane oleje, jak najczęściej ją myć, wodą lub środkami czyszczącymi.
Mechanik powinien przygotować sobie przed zejściem do kanału wszystkie potrzebne narzędzia i części. Narzędzia i części trzeba kłaść na brzegu kanału, tak aby znajdowały się one pod samochodem.
Nie wolno kłaść na podłodze kanału żadnych narzędzi, części ani porzucać odpadków, gdyż mogą one spowodować potknięcie się albo przewrócenie pracowników.
Praca pod samochodem:
Nie wolno pracować pod samochodem umieszczonym na zwykłym, przenośnym podnośniku i nie podpartym na mocnych podstawkach.
Podczas pracy pod samochodem pracownik powinien używać specjalnej leżanki monterskiej, zaopatrzonej w skrętne kółka i regulowany podgłówek. Należy ją ustawić wzdłuż osi podłużnej samochodu, między jego kołami, tak aby ręce i narzędzia dotykały części pojazdu znajdujących się nad piersiami mechanika, a nie nad jego twarzą, aby zapobiec zaprószeniu oczu i skaleczeniu twarzy.
W czasie pracy mechanik nie powinien wysuwać nóg poza obrys pojazdu, a przed wysunięciem się z leżanką spod pojazdu należy sprawdzić, czy nie spowoduje to zagrożenia.
Potrzebne narzędzia oraz części należy umieścić w torbie, ustawionej na leżance.
Wymiana oleju i smarowanie pojazdu:
Podłogi powinny być olejoodporne i zmywalne, a ściany zmywalne do wysokości 1,80m.
W celu umożliwienia ściekania oleju podłoga może być pokryta gęstą stalową kratą. Podłoże pod kratą powinno mieć nachylenie w kierunku otworów ściekowych.
Ścieki ze stanowisk smarowania i wymiany olejów muszą być odprowadzane do osadników błota i tłuszczu, a nie wprost do ogólnej kanalizacji.
Na stanowiskach smarowania i wymiany oleju należy utrzymywać jak największą czystość. Rozlany olej należy natychmiast usunąć.
Spuszczony z silników lub przekładni olej należy zlewać do zbiornika.
Należy unikać przenoszenia oleju w różnego rodzaju bańkach, wiadrach i innych naczyniach, gdyż grozi to rozlaniem oleju na podłogę, ręce lub odzież.
Nie wolno używać smarownic z uszkodzonymi wężami lub nieszczelnymi połączeniami.
Nie wolno smarować punktów pojazdu, w których brak jest smarowniczek.
Zabronione jest przykładanie palca do końcówki węża smarownicy w celu sprawdzenia sprawności tłoczenia smaru i wielkości ciśnienia.
Pracownicy powinni często zmieniać zabrudzoną odzież roboczą, myć ręce przed jedzeniem, a po zakończeniu pracy starannie umyć całe ciało pod natryskiem.
Podczas pracy należy używać skórzanych rękawic chroniących ręce przed zabrudzeniem oraz obuwia na olejoodpornych spodach.
Prowadzenie prac obsługowo-naprawczych:
Narzędzia i przyrządy powinny być dostosowane rodzajem i wymiarami do wykonywanej pracy oraz kształtu i wielkości części, do których będą użyte. Przed użyciem należy je sprawdzić a uszkodzone lub zużyte wymienić na sprawne.
Mechanik powinien pracować w kombinezonie, butach na podeszwach antypoślizgowych i w nakryciu głowy.
Stanowisko pracy należy utrzymywać w porządku i czystości, a wymontowane części odkładać w określone miejsca na wózkach, stojakach lub pojemnikach w pobliżu stanowiska pracy.
Nie wolno rozrzucać narzędzi wokół stanowiska pracy, a po zakończeniu pracy należy je schować do szafek lub poukładać na półkach.
Rozlany olej należy natychmiast usunąć z podłoża.
Podczas wykonywania prac przy podwoziu samochodu, ustawionego na podłodze lub nad kanałem albo podniesionego, nie wolno uruchamiać silnika ani naprawiać instalacji elektrycznej i rozrusznika.
Wskazane jest ustawienie tarczy z napisem ostrzegawczym, obok pojazdu, pod którym pracują ludzie.
Demontaż i montaż pojazdu:
Przed demontażem podzespołów pojazdu należy spuścić z nich olej.
Przy demontażu silnika należy też usunąć wodę lub płyn chłodzący.
Do ciężkich i niewygodnych do uchwycenia zespołów należy używać przystosowanych do tego podnośników i wózków podnośnikowych lub urządzeń dźwignicowych. Zespołów tych nie wolno podtrzymywać i układać na podłodze rękami.
Do wymontowywania i wmontowywania silników samochodów używa się często wózków podnośnikowych, zaopatrzonych w osprzęt w postaci żurawia.
Przed odkręceniem śrub mocujących, silnik należy obwiązać liną i za pomocą zawiesia zamocować na haku. Dopiero po tym można odkręcić śruby mocujące silnik. Nie należy częściowo odkręcać zamocowań silnika lub zespołu przed zawieszeniem go na dźwignicy lub pewnym podparciem go na wózku lub podnośniku.
Dźwignic należy używać także do demontażu i montażu nadwozi samochodów osobowych oraz kabin i skrzyń ładunkowych samochodów ciężarowych.
W warsztatach niewyposażonych w stanowiska kanałowe należy używać specjalnych wózków, umożliwiających bezpieczne oparcie silnika, wysunięcie go poza obrys pojazdu i przewiezienie na stanowisko naprawcze.
Do demontażu części samochodu należy używać specjalnych ściągaczy. Niedopuszczalne jest zdejmowanie ich za pomocą np. uderzania młotkiem, podważania metalowymi narzędziami itp.
Wymontowanych z pojazdu zespołów i części nie należy gromadzić na stanowisku pracy. Powinny być one po wymontowaniu przeniesione na stanowiska naprawcze.
Przy odkręcaniu śrub nie wolno prowizorycznie przedłużać ramienia klucza np. rurką.
Nie wolno też odkręcać nakrętek za pomocą przecinaka i młotka.
Mycie zespołów i części:
Przed naprawą wymontowane części i zespoły powinny być umyte.
Nie wolno używać benzyny etylizowanej (etyliny), powodującej ciężkie zatrucia pracowników.
Stanowisko do mycia części powinno być umieszczone w wydzielonym, dobrze wentylowanym pomieszczeniu.
Podłoga powinna być wodo- i olejoodporna, a ściany i sufit wodoodporne.
Ścieki muszą mieć odprowadzenie do osadnika błota i tłuszczów. Nie wolno odprowadzać ich bezpośrednio do kanalizacji.
Do pomieszczenia powinna być doprowadzona zimna i ciepła woda o temperaturze co najmniej 55°C.
Poza wannami i ewentualnie urządzeniami do mechanicznego mycia części stanowisko należy wyposażyć w dźwignicę oraz wózek do transportu ciężkich elementów.
Wanny, w których części myje się ręcznie łatwo palnymi cieczami, powinny mieć obudowę oraz zainstalowane wyciągi.
W otwartych wannach nie wolno stosować rozpuszczalników, np. trójchloroetylenu (Tri), czterochloroetylenu itp. oraz roztworów sody.
Do ręcznego mycia części w wannach pracownicy powinni używać pędzli i szczotek na długich trzonkach. Pracę tę należy wykonywać w rękawicach i fartuchach odpornych na działanie benzyny i oleju napędowego.
W pomieszczeniach, w których używa się benzyny i rozpuszczalników, nie wolno palić tytoniu, posługiwać się otwartym ogniem oraz używać iskrzących urządzeń elektrycznych.
W pomieszczeniach tych nie wolno też przechowywać jedzenia ani spożywać posiłków.
Naprawa zespołów i części:
Wózki do transportu powinny być zaopatrzone w odpowiednio profilowane podstawki, zapobiegające przewróceniu się i spadnięciu przewożonych zespołów.
Do nakładania na wózek i zdejmowania z niego ciężkich zespołów należy używać wciągników.
Naprawę zespołów należy wykonywać na przystosowanych do tego stanowiskach wyposażonych w specjalne stojaki dostosowane do naprawianych typów pojazdów
Napraw zespołów nie należy wykonywać na skrzynkach, podłodze, kobyłkach i przypadkowo dobranych przedmiotach.
W pobliżu stojaków powinny być ustawiane regały lub półki, służące do układania na nich wymontowanych części. Części tych nie należy kłaść na podłodze.
Przyrządy i narzędzia należy układać w określonych stałych miejscach, aby uniknąć ich ciągłego szukania.
Uruchamianie silnika pojazdu po naprawie:
Uruchomienie silnika dozwolone jest na stanowisku obsługowo-naprawczym dopiero po sprawdzeniu, że nie spowoduje to zagrożenia.
Wymontowany z samochodu silnik wolno uruchamiać tylko wtedy, gdy przymocowany jest on do metalowej ramy przytwierdzonej do podłogi. Nie wolno uruchamiać silnika ustawionego luzem na prowizorycznych podstawkach.
Gazy spalinowe z silnika muszą być odprowadzane specjalnym przewodem poza pomieszczenie warsztatu.
Przed uruchomieniem silnika po naprawie należy sprawdzić, czy wszystkie jego części są prawidłowo przykręcone oraz czy nie leżą na nim zapomniane narzędzia lub części.
Zabronione jest wlewanie paliwa do gaźnika w chwili, gdy uruchamia się silnik oraz gdy silnik już pracuje. Nie wolno też nalewać paliwa przez filtr powietrza, gdyż może to być przyczyną pożaru.
Przed i po naprawie należy sprawdzić stan pojazdu za pomocą urządzeń diagnostycznych, a także praktycznymi, od lat stosowanymi metodami.
Sprawdzanie hamulców w samochodach wyposażonych w hamulce powietrzne lub powietrzno-hydrauliczne należy rozpocząć od sprawdzenia ciśnienia powietrza w układzie hamulcowym.
Dalsze ich sprawdzanie należy wykonywać na pustym placu lub drodze, o dobrej widoczności. Należy zwracać uwagę, aby z tyłu nie jechał inny pojazd, gdyż nagłe zahamowanie mogłoby spowodować zderzenie.
Do sprawdzania ciśnienia w oponach trzeba używać ciśnieniomierza. Niedopuszczalne jest ustalanie wysokości ciśnienia na podstawie ugięcia się opon lub za pomocą uderzania w opony twardym przedmiotem
W razie zaistnienia wypadku
Udzielić poszkodowanemu pierwszej pomocy.
W razie potrzeby wezwać pomoc lekarską.
Powiadomić przełożonych.
Miejsce pracy, gdzie doszło do wypadku, zabezpieczyć przed dostępem osób niepowołanych
W przypadku znalezienia się wobec bezpośredniego niebezpieczeństwa pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy (zachowuje wtedy prawo do wynagrodzenia, nie może jednak odmówić podjęcia innej równorzędnej pracy, gdy niezwłoczne usunięcie zagrożenia nie jest możliwe).
Specjalista ds. BHP
...............................
8