Metody hormonalne
Polegają na stosowaniu środków hormonalnych, które blokują wydzielanie hormonów odpowiedzialnych za dojrzewanie komórek jajowych i owulację, a także powodują zmiany w śluzie szyjkowym i błonie śluzowej macicy oraz jajowodów.
Najbardziej znaną metodą są tabletki antykoncepcyjne.
Prawie wszystkie pigułki zawierają dwa rodzaje hormonów. Hormony ciążowe (odpowiednik progesteronu) i hormony żeńskie (odpowiednik estrogenu). Ze względu na skład pigułki można podzielić na:
* jednofazowe - wszystkie tabletki w opakowaniu mają ten sam skład;
* dwufazowe - są to dwa rodzaje tabletek o różnej dawce progestagenu w jednym opakowaniu (najrzadziej stosowane);
* trójfazowe - opakowanie zawiera trzy rodzaje tabletek o różnej zawartości etinylestradiolu i progestagenu. Zaleca się je przy nietolerancji tabletek jednofazowych, a zwłaszcza w sytuacji zmian nastroju, obniżenia libido, nieregularnych plamień czy kłopotów z cerą.
Tabletki zwykle przyjmuje się codziennie, co 24 godziny.
Nowoczesną metodą antykoncepcji hormonalnej są plastry antykoncepcyjne. Preparaty te zawierają dwa rodzaje substancji hormonalnych: estrogen (etynyloestriadiol) oraz progestagen (norgelstromin). Od chwili przyklejenia pierwszego plastra substancje te są uwalniane przez skórę do krwioobegu zapobiegając ciąży w sposób podobny do pigułki antykoncepcyjnej. Plastry antykoncepcyjne zapobiegają owulacji, to znaczy, że komórka jajowa nie jest uwalniana z jajnika, a tym samy nie może być zapłodniona. Należy pamiętać o nich tylko raz na tydzień, trzy razy w miesiącu, a nie jak w przypadku tabletek codziennie. Plaster musi być naklejany zawsze tego samego dnia. Z racji tego, że droga podania omija układ pokarmowy, wszelkie zaburzenia żołądkowo-jelitowe, jak wymioty lub biegunki, nie stanowią żadnego ryzyka a tym samym osłabienia działania antykoncepcyjnego. Zazwyczaj plastry antykoncepcyjne można przyklejać w czterech okolicach ciała: na pośladkach, podbrzuszu, górnej części tułowia lub na zewnętrznej części ramienia. Podobnie jak z innymi hormonalnymi preparatami antykoncepcyjnymi decyzję o podjęciu tej metody należy skonsultować z lekarzem. Mogą wystąpić bowiem niepożądane działania takie jak bóle głowy, reakcje skórne oraz nudności.
Wkładki Domaciczne to bardzo popularny środek antykoncepcyjny przeznaczony dla kobiet. Ocenia się że na świecie, głównie w krajach wysoko rozwiniętych, stosuje go ok. 160 milionów kobiet. Wkładka jest skuteczna przez wszystkie dni cyklu miesięcznego i zależnie od typu może pełnić swą funkcję od roku do 5, a nawet do 12 lat. Wkładkę zakłada się w ostatnim dniu krwawienia miesiączkowego kiedy układ rozrodczy w sposób naturalny ma podwyższoną odporność na zakażenia a wejście do macicy jest rozszerzone. Wkładka jest elastyczna, łatwo można ją wcisnąć w aplikator a po włożeniu do macicy wypchnąć przy pomocy tłoczka. W macicy zwykle przyjmuje ona właściwy sobie kształt i położenie. Sterczące na zewnątrz nitki (z polietylenu) przycina się do długości 2-3 cm. Po około tygodniu dokonuje się sprawdzenia umiejscowienia wkładki oraz wywiadu co do samopoczucia kobiety. Jeśli wszystko jest w porządku, kolejne badania są wykonywane po półroczu a następne raz w roku.
Zastrzyki antykoncepcyjne przeznaczone są dla kobiet, które nie mogą przyjmować do ustnych środków hormonalnych. To metoda dla kobiet ze schorzeniami wątroby, zakrzepami w naczyniach krwionośnych, z chorobami nowotworowymi, a także dla kobiet karmiących. Wskaźnik Pearla dla tej metody zapobiegania ciąży wynosi 0,3 - 1,2. Zastrzyk wykonywany jest na zlecenie ginekologa raz na trzy miesiące zabezpieczając w tym czasie przed niechcianą ciążą. Po 12 tygodniach należy przyjąć następny zastrzyk. Zastrzyki hormonalne nie dopuszczają do owulacji. Zmieniają charakter śluzu szyjkowego czyniąc go nieprzepuszczalnym dla plemników oraz śluzówkę macicy, nie pozwalając na do zagnieżdżenie się zarodka. Powoduje trwałą (trzymiesięczną) niepłodność. Pełna płodność powraca dopiero po kilku miesiącach od zaprzestania przyjmowania zastrzyków. Może powodować tycie i bóle głowy.
Innym rodzajem antykoncepcji hormonalnej jest antykoncepcja awaryjna, polegająca na zastosowaniu specjalnego zestawu pigułek zaraz po odbyciu niepożądanego stosunku w okresie okołoowulacyjnym. Zapobiega to zagnieżdżeniu się jajeczka w ścianie macicy. Stosować ten środek bez recepty mogą jedynie kobiety pełnoletnie. Dla kobiet poniżej 18-tego roku życia wydawane są na niego recepty.
Metody hormonalne przeznaczone dla kobiet są bardzo skuteczne, a niebezpieczeństwo wywołania skutków ubocznych, spowodowanych ingerencją w system hormonalny kobiety, zwłaszcza przez pigułki jest minimalne. Warunkiem skuteczności jest ich systematyczne połykanie (zgodnie z instrukcją) w celu utrzymania potrzebnego stężenia hormonów. Skuteczność tych metod zależy ściśle od systematyczności w stosowaniu. Wymienione metody mogą być nieskuteczne w związku z niektórymi chorobami i zażywaniem specyficznych leków.
Zaletą metod hormonalnych jest na pewno bardzo wysoka skuteczność, ale mogą wystąpić poważne skutki uboczne i metody te wymagają regularności.
Środki hormonalne mogą wywoływać u kobiet stany zapalne pochwy, wzrost ryzyka zakażeń grzybiczych i bakteryjnych, powstania groźnych zakrzepów i zatorów oraz innych zachorowań, w tym raka piersi, ale zmniejszają prawdopodobieństwo zachorowania na raka jajnika i raka macicy.