Rząd: Chrząszcze - Coleoptera: 400 tysięcy gatunków, w Polsce 7 tysięcy, kosmopolityczne, żyją w różnych środowiskach i strefach, roślinożerne, drapieżne, padlinożerne, wszystkożerne, występują na lądzie i w wodzie
Podrząd: Chrząszcze drapieżne: 40 tysięcy gatunków; głowa skierowana ku przodowi, dobrze wyodrębniona; ciało wydłużone, grzbiet wypukły, w większości pożyteczne.
Rodzina: Biegaczowate: 20-25 tysięcy gatunków, w Polsce ~ 500 gatunków; długość do 10 cm, krajowe 2-40 mm; czułki szczeciniaste lub nitkowate. Nogi bieżne, silne żuwaczki. Larwy mają 3 pary nóg i silne szczęki, polują najczęściej nocą. Niektóre trawią pozajelitowo. Niektóre pod ochroną. Znaczenie gospodarcze: Obojętne gospodarczo, nieliczne odgrywają pewną rolę w gospodarce człowieka, niszczenie nasion siewek.
Podrząd: Chrząszcze wielożerne: od 0,3-155 mm, różnorodny pokarm, chrząszcze drapieżne, roślino-, padlinożerne, saprofagiczne.
Rodzina: Żukowate
Chrabąszcz Majowy, Chrabąszcz Kasztanowiec: oba gatunki zbliżone biologicznie; długość 2-3 cm, imago z poczwarki powstaje jesienią; zimuje w glebie, a wiosną udaje się na żer na liściach drzew liściastych; samice wychodzą z gleby później niż samce i po rójce składają jaja w glebie na głębokości ~40 cm, następnie żer regeneracyjny; cykl może się powtórzyć 3x; rozwój embrionalny trwa 4-6 tygodni; następnie młode pędraki żerują stadnie na szczątkach roślin, a po przezimowaniu na korzeniach drzew i krzewów; zimą pędraki schodzą na 1 m w głąb; generacja 4-5 letnia, u kasztanowca 5 letnia; przepoczwarcza się VII i VIII; larwy niszczą całe uprawy, imago powoduje gołożery; Zwalczanie: dezynsekcja gleby na szkółkach i powierzchniach zagrożonych, środki chemiczne podczas rójki. Rodzina: Sprężykowate: około 120 tysięcy gatunków, w Polsce ~140 gatunków.
Podrzut myszaty: samica składa jaja do gleby, larwy wylegają się po 2-4 tygodniach i żerują na korzeniach 2-5 lat; żer uzupełniający na młodych pędach i ogonkach liściowych; larwy mogą niszczyć nasiona, duże szkody w szkółkach.
Osiewnik Rolowiec: ciało wąskie, spłaszczone, długość 10 mm; mała głowa, położony na grzbiecie podskakuje z charakterystycznym trzaskiem i wraca do normalnej pozycji; pojawia się w V; jaja do gleby, blisko korzeni; larwy wydłużone, walcowate, długość 20-25 mm, małe nogi; ciało okryte grubym, twardym chitynowym oskórkiem, pełny rozwój trwa 4-5 lat; larwa na korzeniach różnych roślin; często na polach zaperzonych; największe straty na młodych plantacjach. Rodzina: Łyszczynkowate (Nitidulidae)
Słodyszek rzepakowy (Meligethes aenens): czarny, długości 2,5 mm, metalicznie błyszczący, jajo białe, wydłużone, charakterystyczne buławkowate czułki. larwa biała z ciemnymi plamkami na grzbiecie, z ciemną głową, 3 pary odnóży. zimują w ściółce, w temperaturze gleby 10 st. C, opuszczają miejsce spoczynku wczesną wiosną, następnie przelatuje na rzepak (IV) i wygryzają pąki kwiatowe oraz uszkadzają całkowicie pylniki i słupki. Pąki, kwiaty opadają, największe szkody widać, gdy po nalocie na rzepak nastąpi ochłodzenie hamujące wegetacje i zakwitanie roślin. Spadek plonu 30%
Rodzina: Biedronkowate
Biedronka siedmiokropka: głowa czarna, tylko po bokach występuje po jednej białej plamce; pokrywy czerwone, na każdej pokrywie 3 plamy, plama pod tarczką, która składa się z połówek, po bokach plamy przytarczkowej występują białe i żółte plamy. Odnóża czarne, długość 5-8 mm, larwy krępe, ciemne, z dobrze rozwiniętymi nogami, bardzo pospolita w całym kraju. Wystepuje na wszystkich typach siedlisk. Larwa i imago są drapieżne. Jedzą mszyce, czerwce, wełnowce, tarczniki. Ich główna rola: ograniczenie liczebności mszyc i czerwców na polach, uprawach, łąkach (owad pożyteczny).
Rodzina: Stonkowate: w Polsce wystepuje około 500 gatunków; są roślinożerne, żerujące na roślinach runa, krzewach, drzewach, a także na powierzchni liści, łodyg i korzeni.
Stonka Ziemniaczana (Leptinotarsa decemlineata): opuszcza zimowiska gdy zaczyna kwitnąć kasztanowiec zwyczajny. Kilka dni później przystępuje do rozrodu (VI - połowa VIII), składa 500-3000 jaj, żeruje na ziemniakach i innych roślinach psiankowatych (tytoń, pokrzyk wilcza jagoda, bieluń). Żywi się liśćmi, kwiatami i łodygami roślin. Zwalczanie chemicznie: w okresie nalotu stonki po przezimowaniu wiosną, gdy larwy żerują, w okresie wylotu stonki - preparat dobierać w zależności od odmiany, stadium rozwojowego owada; związki fosforoorganiczne powodują uduszenie i paraliż, pochodna nereistoksyny powoduje zahamowanie żerowania, środki działające na układ pokarmowy powodują uszkodzenia w przewodzie pokarmowym i tzw. wysuszenie larw.
Podrodzina: Pchełki
Pchełka rzepakowa: największa wśród występujących na rzepaku, czarny, metaliczny połysk, zielony lub granatowy kolor, długości 4 mm, larwy: 3 pary odnóży, długości 7 mm, białe, głowa i tarczki brunatne; żerują w głównych nerwach i ogonkach liściowych, następnie w nasadowej części łodygi i w szyjce korzeniowej, najgroźniejsze jest zniszczenie stożka wzrostu, żerowanie larw wiosną i jesienią, w bezmroźne zimy również, zasadnicze szkody wyrządzają larwy.
Rodzaj: Chowacz (Centorrhynchus)
Chowacz czterozębny: łuski o różnej barwie, po bokach żółtawe, na grzbiecie do pomarańczowego koloru. Barwa stóp: brązowe, rude, wyraźnie jaśniejsze niż ciało. Wielkość 2,5-3 mm, brązowy, górna strona z biało-szarymi plamkami i luskowato owłosiona, odnóża czerwono-żółte; pokrywy skrzydeł z jasną białą plamą, która znajduje się za tarczką szyjną. Larwa 4-5 mm, biaława, do wewnątrz zakrzywiona, bez odnóży, żółtobrązowa głowa bez szczeciny w górnej części. Uszkodzenia: pierwsze widoczne objawy ukłuć.
Chowacz brukwiaczek: największy chowacz występujący na rzepaku. Długość 3,2-4 mm, koloru szarawego powodu szarych łusek włosowych; głowa wydłużona w cienki, do dołu wygięty ryjek. Larwa 7 mm, bez odnóży, żółtawo-biaława, głowa młodych larw początkowo czarnawa, potem żółto-brązowa z charakterystyczna szczecinką w górnej części. Pierwsze objawy to miejsce ukłuć na łodydze, wielkości ~1 mm, początkowo śluzowate, potem białawo obrzezione. Na łodydze okaleczone miejsca wzdłuż pędu głównego wydłużają się tworząc cienkie rynny, zgrubienia.
Chowacz galasówek: 2-3 mm, szarawy. Larwa jasno biała, bez odnóży. Wczesna jesienią opuszcza swą letnią kryjówkę i poszukuje rzepaku ozimego. Po zakończeniu żeru uzupełniającego, jaja składane są pojedynczo w tkance korowej szyjki korzeniowej lub w przypadku lekkiej gleby także w tkance korzenia głównego. Każda larwa przyczynia się do powstania 1 narośli. Wiosną larwy wychodzą z narośli, wędrują kilka cm w głąb ziemi celem przepoczwarczenia się. Uszkodzenia: można rozpoznać poprze narośla o średnicy ~1 mm.
Chowacz granatek: ~ 3 mm, owalny, dość wypukły, czarny, o pokrywach granatowych. Wczesną wiosną ogonki liściowe i pędy rzepaku ozimego zaginają się.
Chowacz podobnik: 2,5-3 mm, czarny. Przez owłosienie wygląda jak szary, pokryty łuskami. Głowa, czułki i odnóża czarne. Paski na pokrywach skrzydeł równej szerokości, z łuskowatymi włoskami ułożonymi w rzędy. Larwa 4-5 mm, biaława, po kolor białawo - żółty, bez odnóży, lekko zakrzywiona do wewnątrz, brązowa główka z charakterystycznym ułożeniem szczecin. Poczwarka brudnożółta. Zimują w warstwie ściółki. Opuszczają miejsce zimowego spoczynku wiosną, gdy temperatura wynosi ~13 st. C. Na początku kwitnienia rzepaku chrząszcze występują w większym nasileniu. Po odbyciu żeru uzupełniającego samica składa jaja w młodych łuszczynach, wygryzając otwór w ścianie łuszczyny. Po upływie 8, 9 dni wylęga się larwa, która żeruje na zalążkach nasion. W łuszczynie żeruje tylko 1larwa. Uszkodzenia: są widoczne z zewnątrz dopiero wówczas, gdy larwa poprzez wydrążony otwór opuszcza łuszczynę. Larwa niszczy do 5 zawiązków nasion.
Rząd: Muchówki - Dietera:
Podrząd: Muchówki długorogie (Nematocera)
Rodzina: Leniowate
Leń marcowy: czarna muchówka długości 13 mm, pojawia się w marcu na plotach ogrodów. Rozwija się z ciemno ubarwionych larw długości 2 cm, żyjących w glebie przez okres 2 lat. Larwy objadają korzonki roślin uprawnych, także kiełkujących, powodując znaczne szkody.
Pryszczarek kapustnik: długość 1,2-1,5 mm, brązowo-czarny, czerwonawy odwłok z brązowymi wiązaniami poprzecznymi. Larwa wielkości ~2 mm, beb zaznaczonej głowy i odnóży. Poczwarka żółtawo-biała. Uszkodzenia: poszczególne łuszczyny przedwcześnie żółkną, nabrzmiewają.
Rodzina: Komarnicowate
Komarnica błotniarka: zimują jaja/larwy w glebie; rozwój trwa do VII, uszkadzają korzenie i nasiona; w VIII i IX po przepoczwarczeniu się wylatują owady dorosłe, składają jaja w wilgotne gleby.
Podrząd: Muchówki krótkorogie (Brachycera)
Rodzina: Bzygowate: powszechna na całym świecie, długość do 2,5 cm; charakterystycznie ubarwione, przeważnie czarno-żółte, lśniące (ochrona przed drapieżnikami); doskonale latają, potrafią zawisać podczas lotu nieruchomo w powietrzu. Pełnia ważną role w zapylaniu kwiatów.
Rudnica cebulanka: długości 7 mm, ubarwienie zielone z metalicznym połyskiem.
Nasionnica trześniówka: muchówki czarne, błyszczące, dlugości ~5 mm, z niewielką żółtą tarczką tułowiową. Skrzydla z charakterystycznymi smugami. Larwy robakowate, beznogie, białe. Zimują poczwarki w bobówce, w wierzchniej warstwie gleby.
Rodzina: Niezmiarkowate
Ploniarka zbożówka: 2 gatunki, o nogach czarnych i druga nieco jaśniejsza, o nogach żółtych. Długość 2-3 mm, czarna, lśniąca, z czerwonymi oczami i czarnym lśniącym trójkątem czołowym. Jaja białe, lśniące, podłużnie żebrowane. Larwa początkowo biała/przezroczysta, później żółtawa, ciało cylindryczne, z przodu zwężone, z tylu tępo zakończone. Poczwarka biała, w baryłkowatej, jasnobrązowej bobówce. 3,4 pokolenia w roku, zimuje larwa. Zasiedla wszystkie gatunki zbóż, kukurydzę, różne gatunki traw. Stadium szkodliwym jest larwa, która uszkadza pęd, dokłosie. Gdy składanie jaj ma miejsce jesienią, to objawy żerowania widoczne są już jesienią, lub dopiero wiosną - rośliny słabo rosną, nadmiernie się krzewią, liść sercowy jest zżółkły, daje się łatwo wyjąć. Gdy jaja składane są wiosną, to żerująca larwa uszkadza dokłosie, czego efektem jest niewykłaszanie się lub usychanie kłosa. Możliwe też jest uszkodzenie ziarna będące wynikiem żerowania larw w ziarniakach. W rejonach o dużym nasileniu występowania późniejszy siew zbóż ozimych, wcześniejszy zbiór jarych. Należy stosować opryski w okresie nalotu muchówek i składania jaj.
Niezmiarka paskowana: długość ~4 mm, barwa żółta z czarnymi trójkątami między oczami, na odwłoku 4 poprzeczne wstęgi. Zimowanie: larwy zimują w młodych roślinach zbóż ozimych oraz traw, wylot tego szkodnika odbywa się w V i na początku VI. Występowanie: zboża, trawy. Szkodliwość: larwy żerują na pędach u ich podstaw, powodują nadmierne krzewienie się a czasem zamieranie roślin, objawy żerowania zauważalne są dopiero w czasie kłoszenia zbóż. Zwalczanie: stosowanie insektycydów orki głębokiej, niszczenie samosiewów zbóż z zimującymi larwami. Pszenica ozima siana wcześnie jest silniej uszkadzana niż siana w końcu IX. Insektycydy zastosowane przeciwko ploniarce ograniczają straty powodowane przez niezmiarkę. Próg szkodliwości: 1 jajo na 10 źdźbłach lub 10% uszkodzonych źdźbeł.
Rząd: Błonkoskrzydłe - Hymenoptera:
Podrząd: Rośliniarki (nie posiadają stylika, przewężenia): w postaci dorosłej średniej wielości, krępe. Odwłok połączony sztywno z tułowiem szeroką nasadą, bez przewężenia. Ubarwione czarno lub rudo.
Rodzina: Ździeblarzowate
Ździeblarz pszeniczny: kilka mm długości, ciało wydłużone, czułki krótkie. Wyrządzają szkody wśród upraw roślinnych. Larwy charakteryzują się esowatym wygięciem ciała, żerują w pędach roślin. Czarne ubarwienie, z kilkoma żółtymi plamami na odwłoku. Samice składają jaja w V i VI w górnej części źdźbła żyta, pszenicy lub jęczmienia, a także dzikich gatunków traw. Larwy żerując wędrują w dół źdźbła, w dolnej części nacinają je i zatykają czopem z zeschłych resztek żerowania. Po uformowaniu kokona zimują, przepoczwarczają się wiosną. Jedną z metod jego zwalczania jest wprowadzenie pasożytujących n nim owadów.
Rodzina: Pilarzowate
Gnatarz rzepakowiec: 2 pokolenia w roku. Dorosła błonkówka długości 7 mm, odwłok koloru pomarańczowego, czarna głowa i plamki na tułowiu. Skrzydła przezroczyste z ciemną przednią krawędzią. Jaja białawe, owalne. Larwa długości 2-20 mm. Szkodliwym stadium są żarłoczne larwy. Przy większej liczebności w ciągu kilku godzin mogą spowodować gołożery. Zwalczanie od 2 polowy V oraz w VI.
Brzęczak porzeczkowy: długość 6-8 mm, samce czarne, samice brązowo żółte, maja 2 pary przezroczystych skrzydeł. Młode larwy są zielone, starsze niebiesko - zielone. 3 pokolenia w roku.
Śluzownica ciemna: długość ~5 mm, barwa czarna, błyszcząca, zimowanie: larwy zimują w kokonach w wierzchniej warstwie gleby. Larwy tego gatunku pokryte są czarnym śluzem i w związku z tym dobrze je widać na tle blaszki liściowej. Żerują na górnej powierzchni liści wygryzając miękisz.
Podrząd: Owadziarki (posiadają stylik, czyli przewężenie): wielkość 0,3-100 mm, dojrzałe mają dwuczłonowe krętacze nóg i często wieloczłonowe czułki. Samice mają zwykłe pokładełko, bardzo długie.
Rodzina: Gąsienicznikowate: pasożyty owadów i pająków. Samice odnajdują żywicieli, przebijają pokładełkiem jego ciało i składają w nim zwykle 1 jajo. Przepoczwarczenie odbywa się wewnątrz powłoki zjedzonego żywiciela. Postacie dorosłe odżywiają się zazwyczaj nektarem i pyłkiem kwiatów. Odgrywają ważną rolę.
Rodzina: Męczelkowate: larwy są pasożytami larw innych owadów, np. motyli.
Baryłkarz bieliniak: owad pożyteczny, długości ~3 mm, samica składa 2000 jaj do ciała gąsienic bielinka kapustnika. Larwy odżywiają się głównie ciałem tłuszczowym, nie atakując ważnych narządów swojego żywiciela. Reguluje liczebność gąsienic, które często wyrządzają szkody w uprawach kapusty.
Rodzina: Oścowate: parazytoidy mszyc, mączników i czerwców.
Osiec korówkowy: naturalny wróg bawełnicy korówki. Dlugość 0,7 - 1 mm. W sprzyjających warunkach wyniszczy nawet 100% kolonii bawełnicy. W ciele mszycy rozwija się 1 larwa parazytoidy.
Podrząd: Żądłówki: pożyteczne, zapylają rośliny, wytwarzają miód i wosk. Mogą być naturalnymi wrogami wielu szkodników owadzich. W Polsce występuje ok. 1000 gatunków.
Rodzina: Pszczołowate
Trzmiel ziemny: samica długości 20-24 mm, ma na tułowiu i odwłoku żółtobrązowe paski. Samice wylatują z zimowych kryjówek w IV. Często spotykany na kotkach wierzb. Budują gniazdo głęboko w ziemi, niejednokrotnie w opuszczonych norach drobnych gryzoni. Rodzina składa się z 200-300 osobników.
Rząd: Roztocza - Acarina
Rodzina: Przędziorkowate: stawonogi pasożytujące na roślinach. Osiągają 0,2-0,8 mm, maja zazwyczaj czerwone lub zielonkawe ubarwienie. Posiadają gruczoły przędne umieszczone w głowotułowiu,, za pomocą których owijają liście nitką, tworząc oprzęd stanowiący ich kryjówkę. Żywią się sokami roślin.
Przędziorek owocowiec: Samica wiśniowa z białymi brodawkami i szczecinkami. 5-7 pokoleń w roku. Rozwój: 1 pokolenie 5-7 tygodni. Samiec kształtu gruszkowatego. Płodność: 20 jaj.
Przędziorek chmielowiec: samice o kształcie owalnym, zmieniają barwę zależnie od pory roku. Zimujące samce są koloru ceglasto-pomarańczowego, zaś w lecie żółto-zielone. Samice mają zdolność wytwarzania pajęczynki. Samce są kształtu romboidalnego i mniejsze od samic. Uszkadzają pajęczaki dorosłe, larwy i nimfy. Wysycają soki żerując na spodniej stronie liścia. Powodują powstawanie mozaikowych, żółtych plam. Mocno zaatakowane liście stopniowo zasychają i opadają. Na zaatakowanych roślinach można zauważyć lekką pajęczynę, głównie na spodzie liścia. Występują na fasoli, papryce, r. ozdobnych. Stadium zimującym jest zapłodniona samica, która chowa się w glebie. Zwalczanie: 3 opryski, na wiosnę preparat dwuskładnikowy, w VI i w VII.
Rodzina: Szpecielowate
Pordzewiacz jabłoniowy: żeruje na spodniej stronie blaszki liściowej w pobliżu nerwów. Zimują samice w szczelinach kory pod łuskami pąków. Samice potrafią zimować. Jaja wiosną składane u nasady ogonków liściowych. W jednym roku może wystąpić od 3-5 pokoleń. Żeruje głównie na jabłoniach. Spodnia strona liścia ordzawiona, liście wcześniej opadają z powodu uszkodzeń hamujących fotosyntezę i zwiększających transpirację. Pierwszymi zauważalnymi objawami występowania pordzewiacza są zdeformowane młode liście rozwijające się z wiosennych pąków.
Wielkopąkowiec porzeczkowy: długość 0,25 mm, ciało walcowate, robakowate, z 2 parami nóg w przedniej części. Może przenosić chorobę: rewersja czarnej porzeczki. Żeruje na pąkach. W pąku może być do 40 000 szpecieli. W maju z pąków przechodzą na spodnią stronę liści gdzie żerują do sierpnia. 1% samic wraca do nowych pąków gdzie się rozmnaża. Płodność - 50 jaj. Może mieć do kilkunastu pokoleń w ciągu roku.
Pilśniowiec winoroślowy: roztocz wielkości 0,15 mm. Larwy i osobniki dorosłe żerują na dolnej stronie liści nakłuwając je i wysycając soki. Miejsca nakłuć objawiają się okrągławymi deformacjami i wybrzuszeniami. Na blaszce powstaje biała, gęsta warstwa pilśniowego nalotu. Dorosłe osobniki zimują pod łuskami paków, skąd przechodzą wiosną na rozwijające się listki latorośli i rozpoczynają żerowanie. W okresie wegetacji ukryte są w pilśni.
Rodzina: Różnopazurkowce: mają bruzdę pomiędzy 2 a 3 parą odnóży.
Roztocz narcyzowy: żeruje pod łuską, następnie wzdłuż łodygi. W rezultacie powstają szwy wzdłuż pędu od cebulki.
Roztocz truskawkowy: namnaża się bardzo powoli. Rozwija się w temperaturze od 10 do 12 st. C i wilgotności powietrza 80-90%. Wysyca soki z liści, pąków kwiatowych, kwiatów. Znajduje się na krajowej liście organizmów kwarantannowych. Silniej opanowane są zwykle plantacje starsze.
Rodzina: Rozkruszkowate: to najważniejsze szkodniki produktów spożywczych i pasz. Małe pajęczaki, aparat gębowy gryzący.
Rozkruszek drobny: szkodnik głównie roślin ozdobnych. Głównie atakuje uszkodzone mechanicznie bulwy roślin przechowywane w nieodpowiednich warunkach. Powstają wygryzione kanaliki na powierzchni i wewnątrz bulw. Kanaliki zwykle wypełnione są trzcinowatymi odchodami.
Rozkruszek szklarniowy: przebywa w podłożu, żeruje wewnątrz tworzących się i rozwijających pąków kwiatowych lub na najmłodszych liściach.
Rozkruszek korzeniowy: gatunek roztocza z rodziny Acaridae. Uszkadza części podziemne roślin - cebule. Zimują dorosłe i inne stadia w glebie i magazynach na płodach. Płodność - 100 jaj. Kilka pokoleń w ciągu roku.
Rodzina: Dobroczynkowate: roztocza drapieżne. Mają szerokie spektrum działania.
Dobroczynek szklarniowy: pomarańczowy, ma długie odnóża. Porusza się szybko w poszukiwaniu zdobyczy.
Rząd: Węgorki - Tylenchida (ich szkodliwość polega głównie na uszkadzaniu komórek)
Rodzina: Guzakowate: do korzeni przenikają jako postaci młodociane.
Guzak północny: na korzeniach marchwi powstają małe wyrośla, uszkodzony korzeń spichrzowy.
Niszczyk zjadliwy: polifag. Uszkadzaja osobniki dorosłe, larwy i nimfy. 4-6 pokoleń/rok. 1 pokolenie - 1 miesiąc rozwoju. Może się namnaża w przechowalni.
Mątwik burakowy: wystepuje dymorfizm płciowy. Samica w kształcie cytrynki, samiec nitkowaty. Wystepuje na burakach, rzepaku, komosowatych i kapustnych. Objawami są słaby wzrost roślin, żółknięcie liści, spadek plonu do 30%, przerost korzeni bocznych.