Twórcza aktywność dziecka

Robert Gloton, Claude Clero

Dziecko twórca

• Dziecko w sposób naturalny jest twórcą

• W sferze biologicznej aktywność człowieka dorosłego ogranicza się do przetrwania, aktywność dziecka należy do sfery rozwoju i jest całkowicie zwrócona w kierunku budowania siebie

• Aktywność twórcza stanowi potrzebę biologiczną, której zaspokojenie jest absolutną koniecznością dla optymalnego rozwoju istoty ludzkiej w okresie wzrostu

• Rozwój inteligencji Piageta:

0-2 lata - stadium inteligencji sensoryczno-motorycznej

2-7/8 - funkcja symboliczna

7/8 - stadium myślenia operacyjno konkretnego

11/12 - myśl operacyjno-formalna

• Istotny czynnik adaptacji dziecka do świata stanowi naśladowanie. Dziecko naśladuje w sposób naturalny

• Dzieci mają wyobraźnię i pamięć

• Potrzeba naśladowania jest przede wszystkim potrzeba identyfikacji z człowiekiem dorosłym w tym wszystkim, co ma on w sobie wyjątkowego i upragnionego. Dziecku potrzebne są wzory do naśladowania a przez utożsamianie się z nimi ma ono poczucie przekraczania siebie i rośnięcia. Z tego punktu widzenia wychowanie polegałoby na dostarczaniu dziecku wzorów, dostatecznie przyjemnych, aby mogły zostać uznane.

• Dziecko nie jest artystą, analiza zjawisk potwierdza jednak, że twórczość u jednego i drugiego jest posłuszna tym samym prawom. Wyobraźnia dziecka podobnie jak wyobraźnia artysty, pracuje na materiałach zdobytych z rzeczywistości zewnętrznej, które organizuje, porządkuje i przekształca z myślą o realizacji własnego projektu, o ekspresji wewnętrznego świata.

• Twórczość to wynik gry miedzy umotywowaną obserwacją a spontaniczną wyobraźnią

• Zabawa to wszelkie zajęcie, które nie ma żadnego celu poza nim samym. Pierwsze zabawy to zabawy funkcjonalne, potem następują zabawy z elementami rzeczywistości lub fikcji, stadium zabawy ekspresyjnej. Dopiero w tym ostatnim dziecko staje się naprawdę twórcą.

• Ekspresja emocjonalna - symboliczne odbicie uczuć. To wszystko, co należy do wewnętrznego świata dziecka, musi mieć możliwość uzewnętrznienie, przeniesienia po to, by twórczość z wyobraźni została powołana do istnienia.

• Motywacja wewnętrzna - wszelka autentyczna ekspresja musi być motywowana w sposób naturalny, to znaczy uruchomiona przez motywy wewnętrzne. Istnieją motywacje prawdziwe i fałszywe, pierwsze pochodzą z przeżyć wewnętrznych, drugie są narzucane z zewnątrz.

• Klimat porozumienia i potrzeba wolności - trzeba, aby w stosunkach miedzy jednostkami na terenie rodziny, szkoły, w niewielkich grupach, do których mogą dzieci należeć, podstawowe struktury zostały tak pomyślane, by maksymalnie sprzyjać porozumieniu dziecka z otoczeniem

• Środowisko powinno być dostatecznie bogate, dość absorbujące dla pobudzenia osobistych przeżyć

• Aby lepiej siebie zrozumieć, dziecko musi przede wszystkim czuć się zrozumianym, akceptowanym w sposób bezwarunkowy

• Dzieci niezależne, wychowane w liberalnym klimacie optymizmu, zaufania i swobody, bez skrępowania i przy zachowaniu jedynie takiego stopnia przymusu, który wynika z praw naturalnych i z faktów, takie dzieci są mniej aroganckie, buntownicze, kapryśne czy agresywne niż inne.

• Zarówno dla dziecka jak i dla człowieka dorosłego prawo bycia tym, kim się jest w sposób autentyczny i prawo swobodnego wyboru siebie przez wybór wzorów to nie tylko podstawa wszelkiego pozytywnego wychowania, ale także, bez wątpienia warunek wszelkiego postępu dla świata przyszłości

Społeczeństwo przeciw postawie twórczej

• Dziecko musi zaspokoić potrzebę żywej aktywności, niekiedy rodzice mu w tym przeszkadzają i zabraniają

• Wielkim atutem bywa fakt, że ojciec wychowywany był w sposób liberalny i miał szczęśliwe dzieciństwo, istnieją wtedy duże szanse, że jego dzieci będą wychowywane jako istoty niezależne. Jeśli natomiast był wychowywany za pomocą surowych metod i przymusu w atmosferze wymagań i podejrzliwości, istnieją być może jeszcze większe szanse, że jego własne dzieci będą wychowywane w przymusie i nieufności.

• Jeżeli dziecko było zamykane w systemach wychowawczych to nie może być mowy o jego postawie twórczej czy zdolności do inwencji.

• Jeżeli dziecko w rodzinie nie miało klimatu sprzyjającego rozwojowi, nie należy liczyć na to, że znajdzie go w szkole.

• Podstawowa funkcja szkoły polega na zapewnieniu ciągłości i stabilizacji społeczeństwa. Szkoła przekazując wiedzę już zamkniętą i wartości sprawdzone jest bardziej elementem społecznego konserwatyzmu niż czynnikiem postępu.

• Nauczyciel jest przedstawicielem ojca i jego delegatem, wciela się wiec dziecku w obraz ojca i przejmuje jego atrybuty - wszechmoc i wszechwładzę. W takich warunkach dziecko nie może osiągnąć autonomii

• Drugą przeszkodą dla aktywności twórczej w szkole jest tak dobrze znany nauczycielom system szkolny z jego sztywna strukturą i tradycyjnymi normami

O funkcjonalną pedagogikę twórczej aktywności

• Centralnym problemem współczesnego wychowania jest uczynienie możliwie dużej ilości ludzi istotami zdolnymi do inwencji i twórczości osobistej

• Dorosły musi umożliwić ekspresję i zaspokojenie w działaniu pragnień i skłonności dziecka, unikać zaś tego, co w sposób naturalny przeszkadza jego spontaniczności.

• Dziecko chce by ułatwiono mu dostęp do świata i pozwolono samemu dawać sobie radę, wespół z rówieśnikami, którzy kroczą tą samą drogą

• Doświadczenie osobiste a informacja, informacja i ekspresja nie dają się od siebie oddzielić. W każdym domu znajdują się przedmioty, których poznanie wzbogaci dziecko.

• Trzeba angażować się w twórcze zajęcia dziecka, interesować się jego pomysłami, dorosły musi przede wszystkim służyć zachętą

• Aktywność twórcza nie ma nic wspólnego z rozdawaniem przeżutej wiedzy

• Eksperymentalne błądzenie polega na tym, że na pierwszych krokach praktycznych, wspomaganych przez doświadczenie, realizowanych w stosunku do tworzywa i podlegających zmianom organizacyjnym w miarę rozwoju działania z myślą o celu, mniej lub bardziej wyraźnym, dochodzi się do niego metodą prób i błędów.

• Dziecko uczy się mówić dzięki naturalnej motywacji - chęci porozumiewania się

• Ze zorganizowanych aktów spontanicznych rodzi się dzieło, produkt zespołowej pracy np. praktyka prowadzenia ankiet. Ankieta to tylko jeden z możliwych przykładów eksperymentalnego błądzenia

• W czterech ścianach bloku czy szkoły dziecko nie ma miejsca do aktywności. Problem otoczenia odpowiedniego dla potrzeb dzieci w społeczeństwach przemysłowych i w krajach nisko rozwiniętych nie jest sprawa rodziny czy szkoły a problemem ogólnospołecznym

• Dziecko potrzebuje innych ludzi by odkryć, poznać i kształtować siebie. Trzeba by życie szkolne zostało zorganizowane w ten sposób, aby umożliwić wspólna pracę, podział na grupy

• Koncepcja niekierowania dzieckiem -oznacza przede wszystkim brak identyfikacji, ponieważ jeśli dziecko już ma naśladować jakieś wzory to takie które sobie samo wybierze. Wychowawca niekierujący nie chce służyć autorytetem i narzucać wzorów do naśladowania. Jest tez brakiem represji.

• Postawa niekierowania wyraża się dwoma terminami: autentyczność, gotowość.

• Autentyczność i empatia umożliwiają pozytywne działanie wychowawcze

• Być w pogotowiu oznacza być czujnym na potrzeby dziecka, gotowym do udzielania odpowiedzi na pytania

Ekspresja twórcza za pomocą języka werbalnego

• Dziecko lubi wyrażać siebie za pomocą gestu, rysunku czy muzyki ale przede wszystkim lubi mówić

• Czy aktywność werbalna ma charakter twórczy?

• Funkcje języka: komunikowanie i wymiana, przedstawienie rzeczywistości, funkcja o charakterze estetycznym i logicznym

• Autentyczni rodzice pełni przyjaźni i zaufania maja szanse posiadania autentycznego dziecka, czyli takiego, które jest otwarte i pełne zaufania i nie ma zahamowań afektywnych, które często stanowią przyczynę zaburzeń mowy

• Infantylizm w mówieniu do dziecka jest błędem!

• Rodzice powinni przyłączyć się do lingwistycznej aktywności dziecka, inspirować ekspresję słowną

• Szkoła stanowi domenę ekspresji pisanej, łatwiej przychodzi to uczniom, którzy dużo i swobodnie mówią

• Kilka rodzajów aktywności w zakresie ekspresji mówionej: referaty i dyskusje, gry ekspresyjne, gry dramatyczne,

• Przy tych wszystkich ćwiczeniach konieczna i potrzebna jest obecność magnetofonu.

• Ukoronowanie ćwiczeń w ekspresji pisanej stanowi wypracowanie

• Tekst swobodny, tekst z obserwacji, tekst odtwórczy

• Tekst swobodny - tworzony przez dziecko, spontaniczny. Jest objawieniem wewnętrznego świata dziecka, przegląd poezji małych dzieci

• Tekst z obserwacji - porządkujący poznane materiały, pozwalający na strukturowanie myślenia

• Tekst odtworzony - wzorowany na czymś.

---