Epoka literacka - okres w historii literatury powszechnej lub narodowej, w którym dominują zazwyczaj pewne prądy lub kierunki literackie.

Antyk (starożytność).

XIII w. p.n.e. (początki piśmiennictwa) - (476 r.).upadek cesarstwa zachodniorzymskiego

Carpe diem - (używaj dnia)
Non omnis moriar (nie wszystek umrę) Horacy

Średniowiecze

Europa: (476 r.).upadek cesarstwa zachodniorzymskiego - w XV w. (wynalezienie druku przez Jana Gutenberga ok. 1450, upadek Cesarstwa bizantyjskiego - rok 1453, koniec wojny stuletniej w 1453 roku, odkrycie przez Krzysztofa Kolumba w 1492 roku Ameryki).

Polska: początek 966 (chrzest Mieszka I)

Renesans (odrodzenie)

Europa: XIV(Włochy), w pozostałej części Europy Północnej w XV-XVI - ok. 1600.
Polska: druga połowa XV w.- przełom XVI i XVII w..

Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie nie jest mi obce. Terencjusz

Barok

Europa: koniec XVI w. - koniec XVII w.
Polska: koniec XVI w.- lata trzydzieste XVIII w.

Cóż będę czynił w tak straszliwym boju,

Wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie?

Królu powszechny, prawdziwy pokoju

Zbawienia mego, jest nadzieja w tobie! M. Sęp - Szarzyński

Oświecenie

Europa: lata 1688-1789.
Polska: lata 1740 (powstanie Collegium Nobilum) - 1822 (wydanie Ballad i romansów Mickiewicza)

Myślę, więc jestem Kartezjusz

Romantyzm

Europa: 1789 r.- Rewolucji Francuskiej - lata czterdzieste XIX w.
Polska: 1822 r. - 1863 r. (upadek powstania styczniowego)

Czucie i wiara silniej mówi do mnie

niż mędrca szkiełko i oko A. Mickiewicz

Pozytywizm

Europa: lata 40 Kurs filozofii pozytywnej Comte`a - lata 70. XIX wieku

Polska: 1863 do 1890 roku.

Nieście więc wiedzy pochodnię na czele

I nowy udział bierzcie w wieków dziele

Przyszłości podnoście gmach! Adam Asnyk

Młoda Polska (modernizm, neoromantyzm)

Młoda Europa: koniec w. XIX - 1918

Młoda Polska :1891 (wydanie pierwszego tomu poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera) - 1918 (odzyskanie przez Polskę niepodległości).

Jakaż jest przeciw włóczni złego twoja tarcza,

Człowiecze z końca wieku?... Głowę zwiesił niemy. K. Przerwa-Tetmajer

Dwudziestolecie międzywojenne

1918-1939

Ojczyzna moja wolna, wolna...

Więc zrzucam z ramion płaszcz Konrada A. Słonimski

Literatura współczesna

1 września 1939 r - czasy obecne.

Zostanie po nas złom żelazny

i głuchy, drwiący śmiech pokoleń T. Borowski

PERIODYZACJA LITERATURY

EPOKA LITERACKA - okres w historii literatury powszechnej lub narodowej, w którym dominują zazwyczaj pewne prądy lub kierunki literackie.

Antyk (starożytność). XIII w. p.n.e. - 476 r.	Carpe diem - (używaj dnia) Non omnis moriar (nie wszystek umrę) Horacy
		Średniowiecze Europa: 476 r. - połowa XV w. . Polska: początek 966 (chrzest Mieszka I) - XV w.	U Twego Syna Gospodzina, Matko zwolena, Maryja Zyszczy nam, spuści nam. Kyrieeleison „Bogurodzica”
		Renesans (odrodzenie) Europa: XIV(Włochy), w pozostałej części Europy w XV-XVI - ok. 1600 r. Polska: druga połowa XV w.- przełom XVI i XVII w..	Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie nie jest mi obce. Terencjusz
		Barok Europa: koniec XVI w. - koniec XVII w. Polska: koniec XVI w.- lata 30. XVIII w.	Cóż będę czynił w tak straszliwym boju, Wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie? Królu powszechny, prawdziwy pokoju Zbawienia mego, jest nadzieja w tobie! M. Sęp - Szarzyński
		Oświecenie Europa: 1688 - 1789. Polska: 1740 - 1822	Myślę, więc jestem Kartezjusz
		Romantyzm Europa: 1789 r.- lata 40. XIX w. Polska: 1822 r. - 1863 r.	Czucie i wiara silniej mówi do mnie niż mędrca szkiełko i oko A. Mickiewicz
		Pozytywizm Europa: lata 40 - lata 70. XIX wieku Polska: 1863 - 1890 roku.	Nieście więc wiedzy pochodnię na czele I nowy udział bierzcie w wieków dziele Przyszłości podnoście gmach! Adam Asnyk
		Młoda Polska (modernizm, neoromantyzm) Młoda Europa: koniec w. XIX - 1918 Młoda Polska :1891 - 1918	Jakaż jest przeciw włóczni złego twoja tarcza, Człowiecze z końca wieku?... Głowę zwiesił niemy. K. Przerwa-Tetmajer
		Dwudziestolecie międzywojenne 1918-1939	Ojczyzna moja wolna, wolna... Więc zrzucam z ramion płaszcz Konrada A. Słonimski
		Literatura współczesna 1 września 1939 r - czasy obecne.	Zostanie po nas złom żelazny i głuchy, drwiący śmiech pokoleń T. Borowski Idź dokąd poszli tamci do ciemnego kresu po złote runo nicości twoją ostatnią nagrodę Z. Herbert

PROCES HISTORYCZNOLITERACKI

PRZEOBRAŻENIA, JAKIM PODLEGA LITERATURA W CZASIE

EPOKA LITERACKA (okres w dziejach literatury)	PRĄD (KIERUNEK) ARTYSTYCZNY zespół tendencji utrwalony w wielu dziełach powstałych w czasowej bliskości	KONWENCJA LITERACKA - zespół norm wypracowanych w danej epoce, pozwalający usytuować utwór w świetle obowiązujących zwyczajów artystycznych. Każda epoka tworzy swoją własna konwencję. Konwencja może powracać w kilku epokach KLASYCYZM - odwołuje się do antycznej tradycji, stosuje zasadę decorum (odpowiedniości stylu do treści), dąży do harmonii, jasności i czystości stylistycznej MARINIZM - dąży do zadziwienia i zaskoczenia odbiorcy, wirtuozerii, utwory utrzymane w tej konwencji mają bogatą formę i często błahą treść SENTYMENTALIZM - charakteryzuje się uczuciowością, czułostkowościa, odwołaniami do natury, wprowadzeniem elementów mowy potocznej, melodyjnością. ROMANTYZM - ukazuje namiętności, najbardziej osobiste przeżycia wybitnej jednostki, kierującej się wyobraźnią i uczuciem jako mechanizmami poznania świata, odwołującej się do szczerości i prostoty ludzi REALIZM - skupia się na obiektywnym przedstawieniu doświadczanej rzeczywistości NATURALIZM - próbuje z fotograficzną dokładnością pokazywać rzeczywistość, sięga po tematy tabu, odkrywa brutalizm życia, zbliża dzieło literackie do dokumentu IMPRESJONIZM - usiłuje przedstawiać chwilowe, niepowtarzalne, subiektywne odczucia, odbierane wszystkimi zmysłami, charakteryzuje się wyraźnym rozluźnieniem budowy utworów literackich SYMBOLIZM - sugeruje rzeczywistość, pozostawiając duży margines interpretacyjny, jego cechą charakterystyczną jest wieloznaczność EKSPRESJONIZM - przywiązuje szczególną wagę do przeżyć wewnętrznych, intuicji, spontaniczności, to „krzyk duszy” artysty ONIRYZM - wykorzystanie snu jako motywu lub zasady konstrukcji utworu, zwykle dzieło ma wtedy charakter irracjonalny, sprzeczny z zasadami prawdopodobieństwa
			Antyk (starożytność).	klasycyzm
			Średniowiecze	literatura parenetyczna motywy wanitatywne
			Renesans (odrodzenie)	humanizm, klasycyzm
			Barok	marinizm, poezja metafizyczna, sarmatyzm
			Oświecenie	klasycyzm, sentymentalizm, rokoko
			Romantyzm	bajronizm, gotycyzm, orientalizm, osjanizm, szekspiryzm, walterscotyzm
			Pozytywizm	naturalizm, realizm,
			Młoda Polska (modernizm, neoromantyzm)	ekspresjonizm, franciszkanizm, impresjonizm, modernizm, naturalizm, neoklasycycyzm, neoromantyzm, symbolizm,
			Dwudziestolecie międzywojenne	awangarda, Awangarda Krakowska, dadaizm, ekspresjonizm, futuryzm, katastrofizm, kubizm, psychologizm, surrealizm (nadrealizm)
			Literatura współczesna	behawioryzm, egzystencjalizm, mitologizm, neoklasycyzm, Nowa Fala, poezja lingwistyczna, postmodernizm, realizm magiczny, socrealizm (realizm socjalistyczny), turpizm

EPOKA LITERACKA	SŁOWA - KLUCZE	TWÓRCY	Filozofia
				Antyk (starożytność).	klasycyzm, liryka, epika - epos, dramat - tragizm, teogonia, kosmogonia, antropogenia, monoteizm, politeizm, decorum, mimesis, mitologia, topos, parabola, biblizmy, alegoria,	Homer, Sofokles, Tyrtajos, Safona, Anakreont, Horacy,	Sokrates, Platon, Arystoteles, stoicyzm, epikureizm, hedonizm, cynizm
				Średniowiecze	Teocentryzm, uniwersalizm, literatura parenetyczna, scholastyka, historiografia, hagiografia, asceza, vanitas - memento mori, chanson de geste, ars bene moriendi, danse macabre	Twórcy anonimowi, Gall Anonim, Słota, Dante, Francois Villon,	św. Augustyn, św. Tomasz, św. Franciszek
				Renesans (odrodzenie)	humanizm, klasycyzm, reformacja, utopia, dramat szekspirowski	Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Piotr Skarga, Andrzej Frycz - Modrzewski, Francesco Petrarca, Boccacio, William Szekspir,	Erazm z Rotterdamu, Mikołaj Machiawelli, Tomasz Morus
				Barok	kontrreformacja, marinizm, vanitas, koncept, poezja metafizyczna, sarmatyzm, francuski klasycyzm,	Mikołaj Sęp - Szarzyński, Wacław Potocki, Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Jan Chryzostom Pasek, Molier	Blaise Pascal, Galileusz, Giordano Bruno
				Oświecenie	klasycyzm, sentymentalizm, rokoko, racjonalizm, empiryzm, cogito ergo sum, ateizm, deizm, libertynizm	Adam Naruszewicz, Ignacy Krasicki,Franciszek Karpiński, Franciszek Dionizy Kniaźnin, Jan Potocki, Stanisław Staszic, Wolter, Jan Jakub Rousseau, Denis Diderot, Daniel Defoe	Kartezjusz, Baruch Spinoza, Izaak Newton, John Locke
				Romantyzm	bajronizm, gotycyzm, orientalizm, osjanizm, szekspiryzm, walterscotyzm, werteryzm, prometeizm, mesjanizm, prowidencjalizm, winkelridyzm, wallenrodyzm, faustyzm, indywidualizm, subiektywizm,	Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasiński, Cyprian Norwid, Fredro, Henryk Rzewuski, Johann Wolfgang Goethe	Immanuel Kant, Fryderyk Hegel, Wilhelm i Fryderyk Schiegel
				Pozytywizm	naturalizm, realizm, ewolucjonizm, utylitaryzm, praca organiczna, praca u podstaw, empiryzm, lojalizm, scjentyzm, emancypacja kobiet, asymilacja Żydów, racjonalizm, determinizm	Adam Asnyk, Maria Konopnicka, Eliza Orzeszkowa, Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz, Fiodor Dostojewski	August Comte, John Stuart Mill, Herbert Spencer
				Młoda Polska (modernizm, neoromantyzm)	ekspresjonizm, franciszkanizm, impresjonizm, modernizm, naturalizm, neoklasycycyzm, neoromantyzm, symbolizm, katastrofizm, dekadentyzm, sztuka dla sztuki, fin de siecle, chłopomania, synteza sztuk, rozpaczliwy hedonizm, moda tatrzańska	Stefan Żeromski, Stanisław Wyspiański, Władysław Stanisław Reymont, Leopold Staff, Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa - Tetmajer, Joseph Conrad,	Arthur Schopenchauer, Friedrick Nietzsche
				Dwudziestolecie międzywojenne	awangarda, dadaizm, ekspresjonizm, futuryzm, katastrofizm, kubizm, psychologizm, surrealizm (nadrealizm), witalizm, groteska, nowoczesność, freudyzm, Czysta Forma, oniryzm	Stefan Żeromski, Witold Gombrowicz, Zofia Nałkowska, Maria Dąbrowska, Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Maria Pawlikowska - Jasnorzewska, Maria Kuncewiczowa, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Bruno Schultz, Michaił Bułhakow, Franz Kafka	Albert Einstein, Zygmunt Freud, Henri Bergson
				Literatura współczesna	behawioryzm, egzystencjalizm, mitologizm, klasycyzm tragiczny, Nowa Fala, poezja lingwistyczna, postmodernizm, realizm magiczny, socrealizm (realizm socjalistyczny), turpizm, człowiek zlagrowany, poezja ściśniętego garda, drugi obieg, teatr absurdu	Tadeusz Borowski, Gustaw Herling - Grudziński, Z. Kossak-Szczucka, Hanna Krall, Krzysztof Kamil Baczyński, Czesław Miłosz, Tadeusz Różewicz, Zbigniew Herbert,Wisława Szymborska, Miron Białoszewski, Stanisław Barańczak, Stanisaw Grochowiak, Jan Twardowski, Jan Paweł II, Stanisław Mrożek, Albert Camus C. S. Lewis, George Orwell	Jean Paul Sartre, Edmund Huserl, Martin Heidegger Umberto Eco, Jacques Derrida

---