Materiały edukacyjne

z przedmiotu analiza

i ocena zagrożeń

Poniżej został przedstawiony i ogólnie omówiony schemat postępowania w trakcie przeprowadzania analizy i oceny zagrożeń na stanowisku pracy.

W opracowaniu zostały przedstawione dwie metody, które będą wykorzystywane podczas szacowania ryzyka na stanowiskach pracy w czasie zajęć na 3 semestrze na kierunku technik bezpieczeństwa i higieny pracy.

1.Cel i zakres pracy.

Celem pracy jest przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy

i wyznaczenie dopuszczalności tego ryzyka, rozumianego jako prawdopodobieństwo wystąpienia

u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych, w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy.

2.Podstawy prawne i metodologiczne.

Obowiązek oceny ryzyka zawodowego oraz informowania o nim pracowników spoczywa na pracodawcy.

Sposób przeprowadzenia oceny, zasady dokumentowania oraz stosowane działania profilaktyczne wynikają z następujących aktów prawnych:

• Ustawa Kodeks Pracy z dnia 26 czerwca 1974r. - z póź. zm.

• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 129 poz.844)

• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej (DZ.U. Nr 62 poz. 287)

• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996r. w sprawie rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby (Dz.U. Nr 62 poz. 287)

• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pacach transportowych (Dz.U. Nr 26 poz. 313)

• Norma PN-68/M-78010 pt.: ”Transport wewnętrzny. Drogi i otwory drzwiowe. Wytyczne projektowania”.

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1996r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych i szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.U. Nr 114 poz. 545 z póź. zm.).

3. Definicje i pojęcia.

Bezpieczeństwo i higiena pracy - stan warunków i organizacji pracy oraz zachowań pracowników zapewniający wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami w środowisku pracy.

Identyfikacja zagrożeń - proces rozpoznawania zagrożenia oraz charakterystyka tego zagrożenia.

Ocena ryzyka - proces analizowania i wyznaczania jego dopuszczalności.

Ryzyko resztkowe - ryzyko pozostające po zastosowaniu środków bezpieczeństwa.

Ryzyko zawodowe - to możliwość wystąpienia niepożądanych, związanych z wykonywana pracą zdarzeń powodujących straty, w szczególności niekorzystnych skutków zdrowotnych będących wynikiem zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub związanych ze sposobem wykonywania pracy.

Zagrożenie - to stan pracy, mogący spowodować wypadek lub chorobę.

Stanowisko pracy - przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę.

Szacowanie ryzyka - proces ustalania prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożeń oraz ciężkości szkodliwych następstw tych zdarzeń.

Środki ochrony indywidualnej - środki przeznaczone do noszenia lub używania przez pracownika

w celu ochrony przed zagrożeniami, które mogą mieć wpływ na jego bezpieczeństwo i zdrowie podczas pracy.

Zarządzanie ryzykiem zawodowym - proces oceny ryzyka i podejmowania na podstawie jej wyników działań zmierzających do ograniczenia tego ryzyka lub utrzymania go na określonym poziomie.

4. Proces oceny ryzyka zawodowego.

Ocena ryzyka zawodowego jest procesem wieloetapowym, dostarczającym danych niezbędnych do właściwego zarządzania ryzykiem.

Proces ten powinien być prowadzony systematycznie, krok po kroku, w celu zapewnienia,

że wszystkie zagrożenia zostały zidentyfikowane i znane jest związane z nimi ryzyko.

Przed dokonaniem oceny ryzyka zawodowego należy odpowiedzieć na następujące pytania:

• Jakie zdarzenie wypadkowe może wystąpić?

• Jakie jest prawdopodobieństwo tego zdarzenia?

• Jakie mogą być skutki tego zdarzenia dla zdrowia pracownika?

Proces zarządzania ryzykiem

5.Ocena ryzyka zawodowego.

Zagrożenia występujące na poszczególnych stanowiskach pracy zidentyfikowano poprzez:

• obserwację procesu pracy,

• wywiad z pracownikami,

Podczas wyznaczania poziomu ryzyka zawodowego związanego

ze zidentyfikowanymi zagrożeniami brano pod uwagę:

• rejestr wypadków przy pracy,

• tabele przydziału odzieży ochronnej i roboczej oraz środków czystości,

• obserwację procesu pracy.

Dla oszacowania prawdopodobieństwa szkód oraz wartościowania ryzyka zawodowego można stosować rożne metody w zależności od rodzaju stanowisk pracy, dla których dokonuje się analizy oraz od trybu i rodzaju wykonywanej pracy.

Metoda - Wstępna analiza zagrożeń PHA

Jest metodą indukcyjną, pozwalającą na jakościowe oszacowanie ryzyka. Metoda zakłada możliwość powstania wypadku i szacuje jakościowo możliwe skutki wypadku lub możliwą utratę zdrowia. Może być stosowana na wszystkich etapach badań, konstruowania i budowy, tzn w fazach prowadzenia prac rozwojowych, projektu wstępnego i technicznego oraz przy modyfikacjach maszyn i urządzeń.

Analiza ryzyka prowadzona metodą PHA obejmuje etapy:

• określenie granic obiektu, dla którego wykonywana jest ocena ryzyka,

• sporządzenie listy zidentyfikowanych zagrożeń,

• oszacowanie ryzyka tzn. określenie możliwych strat poprzez stopień szkód S i prawdopodobieństwa szkód zdarzenia P, z jakim szkody mogą wystąpić,

• wartościowanie ryzyka wyrażone poprzez wskaźnik ryzyka W, które określa zależność:

W = S * P

S - stopień szkód,

P - prawdopodobieństwo szkód zdarzenia.

S - stopień szkód
Poziom	Charakterystyka
1	Znikome urazy, lekkie szkody
2	Lekkie obrażenia, wymierne szkody
3	Ciężkie obrażenia, znaczne szkody
4	Pojedyncze wypadki śmiertelne, ciężkie szkody
5	Zbiorowe wypadki śmiertelne, szkody na bardzo dużą skalę na terenie zakładu
6	Zbiorowe wypadki śmiertelne, szkody na dużą skalę poza terenem zakładu
Uwaga: Poziom 1-5 dotyczy oceny stopnia szkód i prawdopodobieństwa szkód zdarzeń na terenie zakładu, poziom 6 poza terenem zakładu.

P - prawdopodobieństwo szkód
Poziom	Charakterystyka
1	Bardzo nieprawdopodobne
2	Małe prawdopodobne, zdarzające się raz na 10 lat
3	Doraźne wydarzenia, zdarzające się raz w roku
4	Dosyć częste wydarzenia, zdarzające się raz w miesiącu
5	Częste regularne wydarzenia, zdarzające się raz w tygodniu
6	Duże prawdopodobieństwo wydarzenia.

Po oszacowaniu parametrów ryzyko wartościowane jest na podstawie matrycy ryzyka.

S stopień szkód	Poziom	P - prawdopodobieństwo szkód
				1	2	3	4	5	6
		1	1	2	3	4	5	6
		2	2	4	6	8	10	12
		3	3	6	9	12	15	18
		4	4	8	12	16	20	24
		5	5	10	15	20	25	30
		6	6	12	18	24	30	36

Ryzyko wartościowane jest na trzech poziomach.

1 - 3	Ryzyko akceptowalne
4 - 9	Dopuszczalna akceptacja ryzyka po ocenie ryzyka
10 - 25 (36)	Ryzyko niedopuszczalne, wymagane zmniejszenie ryzyka.

Metoda JSA (Job Safety Analysis).

Metoda JSA jest matrycową metodą indukcyjną, pozwalającą na jakościowe oszacowanie ryzyka. W metodzie tej ryzyko zawodowe jest funkcją konsekwencji zdarzenia i prawdopodobieństwa zdarzenia. Przeznaczona jest do szacowania ryzyka związanego z zagrożeniami, sytuacjami niebezpiecznymi

i zdarzeniami niebezpiecznymi, jakie mogą wystąpić lub występują w procesie pracy. Zakłada się możliwość powstania wypadku i szacuje jakościowo możliwe skutki wypadku oraz możliwą utratę zdrowia.

W metodzie JSA określane w definicji ryzyka prawdopodobieństwo konsekwencji (skutków) zdarzenia jest uszczegółowione przez trzy parametry ryzyka tj. częstotliwość występowania zagrożeń, możliwość uniknięcia lub ograniczenia szkody i prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia.

Analiza ryzyka metodą JSA obejmuje etapy:

• określenie granic obiektu, dla którego wykonywana jest ocena ryzyka,

• sporządzenie listy zidentyfikowanych zagrożeń,

• oszacowanie ryzyka tzn. określenie możliwych strat poprzez określenie klasy

konsekwencji C i prawdopodobieństwa konsekwencji P,

• wartościowanie ryzyka,

Prawdopodobieństwo konsekwencji P określane jest zależnością:

P = F + O + A

gdzie:

F - częstotliwość występowania zagrożeń,

O - prawdopodobieństwo zdarzenia,

A - możliwość uniknięcia lub ograniczenia szkody.

Szacowanie wartości składowych parametrów prawdopodobieństwa konsekwencji przedstawiono poniżej.

F - częstotliwość występowania zagrożenia
Wartość	Charakterystyka
1	< 1 raz w roku
2	1 raz w roku
3	1 raz w miesiącu
4	1 raz w tygodniu
5	codziennie

O - prawdopodobieństwo zdarzenia
Wartość	Charakterystyka
1	nieistotne
2	mało prawdopodobne
3	wyobrażalne
4	prawdopodobne
5	zwykłe

A - możliwość uniknięcia lub ograniczenia szkody
Wartość	Charakterystyka
1	oczywiste
2	prawdopodobne
3	możliwe
4	niezbyt możliwe
5	niemożliwe

C - klasa konsekwencji
Klasa	Opis	Charakterystyka
C1	nieznaczne	nie powodujące niezdolności do pracy
C2	marginalne	krótka niezdolność do pracy
C3	poważne	dłuższa niezdolność do pracy
C4	bardzo poważne	śmierć

Po oszacowaniu parametrów ryzyko wartościowane jest w oparciu o matrycę ryzyka.

C klasa konsekwencji	P - prawdopodobieństwo konsekwencji
		P = 3 ÷ 4	P = 5 ÷ 7	P = 8 ÷ 10	P = 11 ÷ 13	P = 14 ÷ 15
C1	1	2	3	4	5
C2	2	3	4	5	6
C3	3	4	5	6	7
C4	4	5	6	7	8

Ryzyko wartościowane jest na trzech poziomach:
1 ÷ 2	Ryzyko pomijalne
3 ÷ 5	Ryzyko akceptowalne
6 ÷ 8	Ryzyko nieakceptowalne

.

Analiza ryzyka

- opis obiektu i stanowiska pracy

- identyfikacja zagrożeń

- oszacowanie ryzyka

Ocena ryzyka

Czy ryzyko jest akceptowalne?

Ryzyko

nieakceptowalne

Ryzyko

akceptowalne

Okresowe

analizy ryzyka

Określenie działań

eliminujących lub

ograniczających ryzyko

Ograniczenie ryzyka zawodowego.

Działania redukujące ryzyko

---