Sąsiedztwo warzyw zalecane na jednej grządce ;

Fasola karłowata - ogórki, kapusta, rzodkiew czarna, rzodkiewka, buraki ćwikłowe, sałata,seler.

Fasola tyczna - cykoria, andywia, rzodkiew czarna, rzodkiewka, buraki ćwikłowe, sałata, seler.

Groch - koper włoski, ogórki, kapusta, marchew, rzodkiew czarna, rzodkiew sałata.

Koper włoski - cykoria, endywia, groch, ogórki, sałata.

Ogórki - fasola karłowa, fasola tyczna, groch, koper włoski, por, buraki ćwikłowe, czosnek, kapusta, sałata, seler, szparagi, cebula.

Czosnek - ogórki, marchew, buraki ćwikłowe, sałata, pomidory.

Kapusta - fasola, groch, ogórki, por, boćwina, rzodkiew czarna, rzodkiewka, buraki ćwikłowe, sałata, seler, szpinak, pomidory.

Por - ogórki, kapusta, marchew, sałata, pomidory.

Boćwina - kapusta, marchew, rzodkiew czarna, rzodkiewka.

Marchew - cykoria, endywia,groch, czosnek, por, boćwina, rzodkiew czarna, rzodkiewka, sałata, pomidory.

Buraki ćwikłowe - fasola, kapusta, ogórki, czosnek, kapusta, sałata, cebula.

Sałata - fasola, cykoria, endywia, groch, koper włoski, ogórki, czosnek, kapusta, por, marchew, rzodkiew czarna, rzodkiewka, buraki ćwikłowe, szparagi, pomidory, cebula.

Szpinak - kapusta, rzodkiew, pomidory.

Cebula - cykoria, endywia, ogórki, marchew, buraki ćwikłowe, sałata.

O tym, czy nasze warzywa uprawiane w ogródkach będą dorodne i zdrowe często decyduje sąsiedztwo innych roślin.

My się lubimy ....

- kalarepa dobrze rośnie w towarzystwie buraków ćwikłowych, cebuli, ogórków, selera i grochu,
- rzodkiewka lubi sąsiedztwo grochu, sałaty, szpinaku, cebuli i truskawek,
- burak ćwikłowy najlepiej rośnie obok fasoli karłowej, kalarepy, cebuli, sałaty, pomidorów, pora i selera,
- pietruszka ma dobry wpływ na pomidory, ogórki, selery, rzodkiewkę i ... różę!
- marchew dobrze rośnie obok szczypiorku, cebuli, sałaty, kopru, grochu i fasoli,
- seler lepiej rośnie, gdy ma za sąsiada fasolę karłową, pora, pomidora, warzywa kapustne, ogórki, czosnek i buraki,
- fasola powinna być uprawiana obok dyni, ogórków, koperku, selera, grochu, szpinaku, porów lub kukurydzy,
- fasolka szparagowa najlepiej się udaje obok truskawek,
- groch dobrze wpływa na ogórki, marchew, kukurydzę cukrową, rzodkiewkę, fasolę, rzepę a zwłaszcza na ziemniaki,
- pomidory doskonale rosną w towarzystwie kapusty, selera, pietruszki.

DOBRE SĄSIEDZTWO

Uprawiając działkę czy ogród nie zdajemy sobie często sprawy, jak ogromne znaczenie ma wzajemne oddziaływanie roślin. Wysokie, silne rośliny doskonale nadają się do ochrony upraw słabszych, delikatniejszych. Na przykład fasola tyczna lub kukurydza mogą osłonić przed nadmiernym wiatrem rosnące ogórki. Jedno z kryteriów doboru stanowią wymagania siedliskowe. Gatunki potrzebujące słonecznego stanowiska nie powinny wzajemnie się zacieniać. Wyprostowane, wąskie liście cebuli
nie zasłaniają światła rozłożystym liściom marchwi. Również rodzaj systemu korzeniowego, rosnących obok siebie roślin, wpływa na ich rozwój. Korzeń pietruszki wnikając głęboko w glebę, pobiera wodę i składniki pokarmowe z jej głębszych warstw, podczas gdy cebula może korzystać tylko z płytszych
warstw. W ten sposób rośliny te nie muszą ze sobą walczyć o niezbędne do rozwoju minerały. Przy doborze sąsiedztwa warzyw należy też uwzględnić kolejność ich zbioru. Na przykład wcześnie zbierana kalarepa "udostępnia" swoje miejsce rosnącej obok kapuście. Dzięki temu może się ona lepiej rozrastać.
Każda z roślin wydziela, charakterystyczne dla jej gatunku, substancje chemiczne zwane fitoncydami. Ich podstawowym zadaniem jest ochrona przed szkodnikami. Fitoncydy wykazują działanie grzybobójcze, bakteriobójcze, mogą nawet hamować rozwój larw owadów. Fitoncydy emitowane przez poszczególne
rośliny mogą bardzo wyraźnie oddziaływać na wzrost "sąsiadów". Powszechnie znany jest niekorzystny wpływ orzecha włoskiego na inne uprawy. Wiedza o roślinnych sympatiach i antypatiach pozwala na bardziej wydajne wykorzystanie ogrodu. I tak pory dobrze jest wysadzać blisko marchwi, która
stymuluje ich wzrost. Również pomidory, cebula, groch i rzepa lubią jej sąsiedztwo. Rzodkiewkę warto wysiać obok sałaty. Sałata działa odstraszająco na szkodniki atakujące rzodkiewkę. W walce z pasożytami będą wzajemnie się wspierać kapusta i pomidory. Za kapustą siejemy ogórki. Buraki najlepiej rosną przy selerach. W pobliżu powinno znaleźć się miejsce dla pietruszki. Groch lubi towarzystwo kopru, fasola - dyni i szpinaku. Uprawiane współrzędnie z warzywami zioła polepszają ich smak, jednocześnie odstraszając swym zapachem szkodniki. Mięta chroni przed mszycami i pchełkami. Bazylia pomoże nam w walce z mączniakiem ogórka i muchawkami. Czosnku nie znoszą owady, myszy a także nornice i ślimaki. Kwiaty roślin przyprawowych mogą wabić pszczoły, co ma duże znaczenie w przypadku warzyw dyniowatych zapylanych przez nie. Rośliny ozdobne też są naszymi sprzymierzeńcami w staraniach o wyższe plony. Buraki zyskują na sąsiedztwie z astrami, nagietki chronią przed szkodnikami rozsadę pomidorów. Dobrym połączeniem jest róża z pietruszką lub czosnkiem. Wysiana na brzegach grządek aksamitka chroni pomidory i truskawki przed nicieniami.
Wśród krzewów czy drzew owocowych nie należy uprawiać warzyw. Warto tam wysiać facelię" koper, gorczycę białą" łubin wieloletni. Facelia wzbogaca glebę w fosfor i potas, łubin pozostawia azot i wapń. Niekorzystnie na drzewa owocowe wpływają niektóre kwiaty, m.in. orliki, peonia, miłek wiosenny.
Dobrymi towarzyszami są lak i naparstnica, które działają stymulująco. Nasturcja przyciągając do siebie mszyce, zapobiega ich inwazji na drzewka owocowe. Przed wieloma chorobami chroni chrzan, czosnek i szczypiorek. Truskawki powinny rosnąć w pobliżu cebuli, która zapobiega szarej pleśni. W przypadku malin zalecany jest siew niezapominajki odstraszającej kistnika maliniaka. Nieco miejsca poświęćmy pod uprawę roślin przyciągających pszczoły. Istotnym elementem na działce ekologicznej może być żywopłot. Przede wszystkim chroni przed wiatrem, ogranicza mechaniczne uszkodzenia roślin, może
odstraszać szkodniki" stanowić barierę dla nasion chwastów. Te zadania doskonale spełniają rzędy kukurydzy, malin czy słonecznika. Zrezygnujmy z głogu, berberysu i tarniny, które hamują rozwój upraw.

Kompost czyli złoto ogrodników

Kompost jest najlepszym i - jeśli zrobi się go samodzielnie - najtańszym nawozem organicznym.

Nie tylko nawozi glebę, ale poprawia też jej strukturę. Nic zatem dziwnego, że w starych książkach ogrodniczych nazywany bywa złotem ogrodników.

Kompostowanie resztek organicznych jest najlepszym sposobem pozbycia się ich z gospodarstwa domowego i ogrodu. Skoszona trawa, suche rośliny, liście - każdy, kto ma ogród, wie, ile może się ich nazbierać w ciągu roku. Zamiast wyrzucać je na wysypisko śmieci i za to płacić - lepiej zrobić kompost. Wzbogaca on glebę w próchnicę, dzięki czemu gleba staje się pulchna i przewiewna, a jednocześnie zatrzymuje wodę. Jest on dla roślin źródłem łatwo przyswajalnych substancji odżywczych. Kompost nadaje się dla wszystkich roślin i co bardzo ważne - nie można nim "przenawozić".

Co można kompostować?

Do kompostowania nadają się wszystkie odpadki organiczne z gospodarstwa domowego: obierzyny, nacie, resztki kuchenne (oprócz mięsa, ryb i kości), fusy z herbaty i kawy (można wyrzucać razem z filtrem), popiół z kominka, zawartość odkurzacza, pocięty papier (oprócz gazet) oraz wszystkie odpady pochodzenia roślinnego z ogrodu. Odpowiednie są nawet gałęzie drzew i krzewów, pod warunkiem jednak, że zostaną wcześniej drobno pocięte (najlepiej i najszybciej w specjalnym rozdrabniaczu do gałęzi).

Uwaga! Gałęzie drzew i krzewów zawierają mało azotu, dlatego kompostując je, trzeba dodać mineralnego nawozu azotowego (na przykład 3 kg saletry amonowej na 1 m³ kompostowanego materiału) lub nawozu organicznego, zawierającego dużo azotu (na przykład 6 l suchego nawozu kurzego na 1 m³ kompostowanego materiału; nawóz kurzy można kupić w sklepach ogrodniczych).

Jak leśna ściółka

Gotowy kompost powinien mieć przyjemny zapach leśnej ściółki i przypominać wilgotną czarną ziemię. Jeżeli są w nim nierozłożone części, trzeba go przesiać przez rozpiętą na ramie siatkę o otworach 1,5-2 cm i to, co pozostanie na siatce, dodać do świeżo kompostowanego materiału. Kompost można stosować przez cały rok, najlepiej jednak dodawać go do gleby wiosną lub jesienią. Rozkłada się go na na powierzchni gleby warstwą około 2 cm (ale można go też dodać więcej) i delikatnie się z nią miesza.

Kompost tradycyjny

Najlepiej, jeśli miejsce kompostowania znajduje się w cieniu, osłonięte od wiatrów, na przepuszczalnym podłożu, na lekkim wzniesieniu, aby w czasie deszczu nie gromadziła się w nim woda. Dobry kompost powstaje wtedy, gdy przetwarzany materiał jest lekko wilgotny, a powietrze ma dostęp do wszystkich jego warstw. Pierwszą warstwą układanego stosu kompostowego powinny być pocięte gałęzie (kawałki długości  10-15 cm) i grube łodygi bylin, lekko przysypane ziemią lub dojrzałym kompostem. Następnie układa się warstwami: zgromadzone odpadki organiczne (około 20 cm), ziemię (około 2 cm), to przesypuje wapnem, dolomitem lub kredą (2 kg/m³ pryzmy) i na wierzch dokłada następne warstwy w tej samej kolejności.
Stos co jakiś czas polewa się wodą, by był stale lekko wilgotny. Po około dwóch miesiącach należy kompostowany materiał przełożyć tak, aby część z wierzchu stosu znalazła się na jego spodzie. Do kompostowanego materiału warto dodać szczepionkę bakteryjną - Activit, Kompostin lub Radivit - przyspieszającą rozkład materii organicznej. Po jej użyciu nie będzie trzeba przekładać kompostowanego materiału, nie będzie on też wydzielał nieprzyjemnego zapachu. Gdy temperatura spadnie poniżej zera, warto okryć stos kompostowy słomianymi matami. Dzięki temu zimą także będą zachodziły procesy tworzenia kompostu, choć znacznie wolniej niż latem. Dojrzały kompost otrzymuje się po 10-12 miesiącach. Kompost można przygotować w pryzmie kompostowej lub kompostowniku.

Pryzma kompostowa. Układa się ją ze zgromadzonego wcześniej materiału. Ta tradycyjna metoda nadaje się do dużych ogrodów, w których nietrudno o odosobnione miejsce, gdzie można ukryć pryzmę. Dobrze ułożona pryzma powinna w przekroju mieć kształt trapezu szerokości u podstawy do 1,5 m i wysokości 0,8-1,2 m, bo tylko wtedy dociera do jej wnętrza powietrze. Długość pryzmy nie ma znaczenia. Pryzmę należy ustawić tak, aby słońce w południe nie padało na jej długi bok, bo będzie ją nadmiernie wysuszać. Po ułożeniu pryzmę należy przykryć około 10-centymetrową warstwą ziemi.

Kompostownik. Układa się w nim warstwami zgromadzony wcześniej materiał lub dokłada na bieżąco. Taki sposób kompostowania polecany jest do małych ogrodów, w których ilość odpadów jest niewielka. Estetyczne kompostowniki w przeciwieństwie do pryzmy nie szpecą otoczenia, łatwo je też ukryć wśród roślin.

Kompost z liści

W niektórych ogrodach jesienią jest bardzo dużo liści opadłych z drzew. Doskonale nadają się one do kompostowania. Najlepiej kompostować wymieszane liście różnych gatunków. Szczególne znaczenie ma to w przypadku drzew, których liście zawierają dużo garbników i wolno się rozkładają (dąb, kasztanowiec). Do pryzmy należy dodać nawozu azotowego - na przykład 1 kg saletry amonowej na 1 m³ zwilżonych liści. Kompost gotowy jest po 1-2 latach.

Uwaga! Lepiej nie kompostować liści orzecha, ponieważ zawierają związki chemiczne, które hamują wzrost innych roślin.

Kilka prawd o kompostowaniu

• Kompostowniki i pryzmy warto zakładać pod bzem czarnym, leszczyną, kaliną koralową i grabem, bo rośliny te sprzyjają kompostowaniu.

• Dobrym dodatkiem do kompostu jest mączka bazaltowa (1 kg/m³), która jest bogata w mikro- i makroelementy potrzebne roślinom, a także wpływa korzystnie na strukturę powstającego nawozu (mączkę bazaltową można czasami kupić w sklepach ogrodniczych).

• Fusy od kawy przywabiają do pryzmy dżdżownice, które przetwarzają masę biologiczną.

• Chwasty z nasionami, rośliny i owoce porażone przez choroby należy spalić i dopiero popiół dodawać do kompostowanego materiału.

• Trawę z koszenia trawników przed kompostowaniem dobrze jest wymieszać z innymi odpadkami - inaczej utworzy zbitą, nie przepuszczającą powietrza warstwę i spowoduje gnicie.

• Gałęzie, grube łodygi, głąby i inne twarde odpadki lepiej rozdrabniać przed kompostowaniem, żeby przyspieszyć ich rozkład.

• Pryzmę kompostową można obsiać łubinem, aby zwiększyć zawartość azotu w kompoście.

Nie należy:

- kompostować na podłożu nieprzepuszczalnym, na przykład na betonie lub bardzo ubitej glebie (na takim podłożu nie wolno też stawiać termokompostownika);
- kompostować w miejscu silnie nasłonecznionym;
- ubijać kompostowanego materiału;
- sadzić na pryzmie kompostowej roślin - wprawdzie będą dobrze rosły, ale zmniejszą wartość powstającego nawozu. Lepiej posadzić koło pryzmy rośliny płożące, na przykład dynię, i pędami przykryć pryzmę.

---