ODPORNOŚĆ

1. Odporność - suma mechanizmów chroniących ustrój wyższy przed zakażeniami drobnoustrojami.

2. Rodzaje odporności nabytej (swoistej):

a) czynna:

• naturalna - po przebyciu zakażenia

• sztuczna - po podaniu szczepionki

b) bierna:

• naturalna - matczyne przeciwciała

• sztuczna - po podaniu surowicy odpornościowej lub immunoglobuliny

3. Antygeny - czynniki natury ożywionej lub nieożywionej, które po wniknięciu do organizmu wzbudzają wystąpienie jednego, kilku lub wszystkich czterech typów odpowiedzi immunologicznej (humoralnej, komórkowej, swoistej tolerancji immunologicznej, pamięci immunologicznej).

4. Immunogen - substancja nie wzbudzająca odpowiedzi immunologicznej, lecz łącząca się z przeciwciałami poprzez swoiste miejsce wiążące.

5. Alergen - antygen, który wywołuje stan nadwrażliwości zwany alergią.

6. Anatoksyna - egzotoksyna zmian chemicznych lub fizycznych pozbawiona toksyn, lecz z zachowaną silną immunogennością.

7. Hapten - antygen resztkowy lub niepełnowartościowy, ma zdolność łączenia się z przeciwciałem ale nie indukuje jego syntezy, nie jest immunogenem.

8. Przeciwciała - immunoglobuliny, białka wytwarzające się pod wpływem antygenu, mają zdolność wiązania się z nim, komórki plazmatyczne wytwarzają przeciwciała.

9. Autoprzeciwciała - przeciwciała skierowane przeciwko własnym komórkom i tkankom.

10. Odporność wrodzona (nieswoista):

a) bariery anatomiczne:

• ciągłość skóry

• względna suchość powierzchni skóry

• kwaśne pH skóry

• kwasy tłuszczowe wydzielane przez gruczoły łojowe

• śluz wydzielany przez drogi oddechowe

• uszy - przeciwbakteryjne właściwości woskowiny

• makrofagi pęcherzyków płucnych

• makrofagi nabłonka jelit

• kwas solny żołądka

• kwas żółciowy - niszczy błonę komórkową drobnoustrojów

• łzy

• spłukujące działanie moczu

• pH moczu

• pH pochwy

• spermina - hamuje wzrost bakterii G+

• czynniki fizyczne:

• temperatura ciała - słabo rosną mikroorganizmy

• ciśnienie tlenu - hamuje wzrost beztlenowców

• równowaga humoralna - zmienia stany zapalne

• wiek - dzieci do 3 lat, dorośli powyżej 75 roku życia

• kwaśne środowisko zaburza większość patogennych mikroorganizmów, co ułatwia wzrost bakterii niepatogennych np. pałeczki kwasu mlekowego w pochwie i jelitach

b) humoralne mechanizmy obronne:

• lizozym - białko o właściwościach enzymu; występuje w granulocytach wielojądrzastych, w mocytach, w makrofagach płucnych oraz w większości płynów tkankowych; działa silnie na bakterie G+, słabiej na G-

• laktoferyna i transferyna - białka wiążące jony żelaza, działają przeciwbakteryjnie, związane są z konkurencją o jony żelaza z bakteriami dla których te jony są niezbędne do życia

• białko C-reaktywne - wykrywa się je w surowicy już w pierwszej dobie zakażenia przebiegającego z gorączką

• układ dopełniacza - składa się z ponad 20 białek, uaktywniony układ rozpoczyna reakcję łańcuchową i enzymatyczną

• cytokiny - białka lub sygnały za pomocą których porozumiewają się komórki:

• interleukiny - substancje o charakterze peptydów i białek, wytwarzane są przez wiele komórek biorących udział w odpowiedzi immunologicznej, nie mają zdolności wiązania antygenu

• interferony - są białkami wytwarzanymi zwykle przez komórki zainfekowane wirusem, które chronią przed infekcją

• czynniki stymulujące powstawanie kolonii

• peptydowe czynniki wzrostu

c) komórkowe mechanizmy obronne:

• fagocyty - komórki mające zdolność pochłaniania i niszczenia cząstek organicznych: bakterii, pierwotniaków, obumarłych komórek, resztek komórek i tkanek oraz deponowania w swym wnętrzu cząstek kurzu, drobnych obcych ciał, barwników oraz krystaloidów

• komórki NK (natural kiler) - naturalne komórki zabijające, są granularnymi limfocytami odgrywającymi ważną rolę w nadzorze immunologicznym, są cytotoksyczne i niszczą komórki nowotworowe

• eozynofile - ich ziarnistości zawierają enzymy działające toksycznie na niektóre pasożyty

• neutrofile - pełnią w układzie immunologicznym rolę „kamikadze”

• bazofile - zawierają duże ziarnistości w których występują liczne mediatory (histamina, prostaglandyna)

• monocyty - mają zdolność fagocytozy, odpowiedniki makrofagów, występują w tkankach

• trombocyty - mogą fagocytować kompleksy immunologiczne, są pobudzane przez czynnik aktywnej płytki (PAF)

• limfocyty - krwinki białe z dużym jądrem i małą zawartością cytoplazmy, uczestniczą w swoistej odpowiedzi immunologicznej, przekazują informację antygenową do wykonawczych komórek immunologicznie kompetentnych i biorą udział w biosyntezie przeciwciał

• limfocyty B - jednojądrzaste komórki układu limfatycznego pochodzące ze szpiku kostnego, rozpoznają antygen poprzez receptor immunoglobulinowy, aktywowany limfocyt B różnicuje się w kierunku plazmocytu posiadającego zdolność syntezy

• limfocyty T - funkcjonalnie heterogenna populacja limfocytów dojrzewających w grasicy, współdziałają one z limfocytami B w odpowiedzi immunologicznej typu odporności humoralnej, pełnią również funkcję komórek regulujących odpowiedź immunologiczną

---