PSYCHOLOGIA - zajmuje się naukowym badaniem zachowań i procesów psychicznych człowieka. Przedmiotem jest człowiek w aspekcie zachowania:

♠ jego system nerwowy,

♠ wrażenia,

♠ spostrzeganie,

♠ myślenie,

♠ uczenie się,

♠ pamięć,

♠ inteligencja,

♠ język,

♠ dojrzewanie i rozwój,

♠ osobowość i temperament,

♠ stres,

♠ zdrowie,

♠ zaburzenia psychiczne,

♠ zachowania seksualne,

♠ zachowania w otoczeniu społecznym,

Czynniki pierwszego wrażenia:

♠ wiek,

♠ wygląd,

♠ płeć,

♠ wzrost,

♠ kultura osobista,

♠ ubiór:

• fryzura,

• zapach,

• dłonie (paznokcie),

• dodatki,

• makijaż

♠ komunikacja niewerbalna(mowa ciała):

• mimika (oczy, usta),

• gesty,

• postawa,

• kontakt wzrokowy, │ dystans

• kontakt dotykowy, │ interpersonalny

• pozawerbalny cechy mowy (sposób, ton).

Pierwsze wrażenie jest bardzo trwałe, trudno je zmienić, ponieważ powstał by dysonans poznawczy ( musieli byśmy się przyznać, że się pomyliliśmy). Jeżeli jednak zostanie zmienione jest zmienione już trwało i emocje z tym związane stają się silniejsze.

Ubiór:

• włosy - (k) spięte, odsłonięta twarz; (m) krótkie,

• ubranie - (k) kostium; (m) garnitur (ciemny - grafit, granat),

• buty - mają kryć palce i pięty,

• biżuteria - (k) minimalna ilość; (m) zegarek,

• makijaż - delikatny.

Komunikacja niewerbalna:

• kontakt wzrokowy (70%),

• uśmiech - zwyczajny, sympatyczny, spontaniczny,

• gesty - otwarte lecz jak najmniej,

• postawa - wyprostowana, idąc nie mówimy, pozycja otwarta (obie nogi na ziemi, a ręce na stole - bez machania i tupania), w rękach najlepiej coś trzymać (np. teczkę, ale nie zasłaniamy brzucha).

Trzeba być pewnym siebie i komunikatywnym. Nie można mówić za wolno. Podchodzimy nie za blisko i nie za daleko (ok. 1m.). siadamy na miejscu, które jest pod kątem 90° do rozmówcy.

Atrakcyjność - podoba nam się osoba, która jest podobna do nas, ma podobne poglądy, z którą mamy częsty kontakt.

Eksperyment Ascha: prawie 90% ludzi podaje odpowiedź tak jak grupa.

Efekt aureoli - związany z powstaniem pierwszego wrażenia i polega na przypisywaniu danej osobie cech na podstawie jednej dominującej cechy.

Efekt hallo - ocenianie człowieka na podstawie pierwszego wrażenia. Podobny do mnie dobry, niepodobny zły.

METODY BADAWCZE W PSYCHOLOGII

Badania są prowadzone na zwierzętach i często są przekładane na ludzi.

1) Obserwacja - postrzeganie rzeczywistości tak jak się ona dzieje w sposób celowy, planowy, uzasadniony i obiektywny. Pozwala na postawienie hipotez i wstępnych wniosków. Może mieć charakter obserwacji wewnętrznej (samoobserwacja) i charakter obserwacji zewnętrznej gdy obserwuje jednostka lub grupa.

Cechy:

♠ celowość - musi istnieć cel,

♠ planowość - kiedy najlepiej prowadzić obserwację,

♠ selektywność - aspekty najbardziej interesujące,

♠ obiektywność - chłodno opisujemy zachowanie (nie możemy być subiektywni).

Podział:

♠ treść: • całościowa,

• wycinkowa,

♠ czas: • dorywcza,

• systematyczna: - okresowa,

- ciągła,

♠ warunki: • naturalne,

• regulowane: - częściowo,

- laboratoryjnie,

♠ liczba obserwowanych: • jednostkowa,

• grupowa,

♠ pozycja obserwatora: • jednostkowa,

• grupowa,

♠ sposób obserwowania: • obserwacja otwarta,

• obserwacja zamknięta (próbki czasowe lub zdarzeń).

2) Eksperyment (nie podaje się powodu badania).

Zalety:

• dowolność tworzenia,

• możliwość powtarzalności,

• możliwość sprawdzania faktycznych zachowań.

Wady:

• nie każde zjawisko da się sztucznie wywołać,

• kwestie etyczne.

Metoda eksperymentalna jest metodą badania relacji przyczynowo skutkowych:

1. Badacz losowo przydziela uczestników eksperymentu do dwóch sytuacji identycznych pod każdym względem z wyjątkiem jednego zdefiniowanego pod każdym względem.

2. Upewnia się, że zmienna niezależna rzeczywiście zadziała. Badacz zakłada, że ta właśnie zmienna będzie powodowała zmiany w relacjach ludzi.

3. Badacz opisuje zachodzące relacje.

Zmienna - właściwość przyjmująca jakąś wartość:

• niezależna - to ta, którą badacz manipuluje po to aby stwierdzić, że ma ona wpływ na jakąś inną zmienną;

• zależna - to ta którą badacz mierzy po to aby stwierdzić, że zależy ona od poziomu innej zmiennej;

• zakłócająca (uboczna) - to taka, która może zakłócać wyniki badań, bywa że została nie uwzględniona przez badacza.

Hipoteza - przypuszczenie tymczasowe o występowaniu jakiegoś zjawiska z prawdopodobieństwem większym od zera.

Cechy hipotezy:

• jest twierdzeniem, nie ma formy pytającej,

• musi być odpowiedzią na problem, ale w oparciu o coś (np. badania),

• musi być odpowiedzią jak najprostszą,

• powinna być tak sformułowana żeby łatwo ją było przyjąć lub odrzucić (nie może być w formie zdania złożonego),

• nie może przyjmować postaci zbyt szerokiej generalizacji,

• musi być adekwatną odpowiedzią na problem.

Trafność eksperymentu - badacz nie może wiedzieć co jest badane.

3) Testy psychologiczne (mogą je prowadzić tylko psycholodzy) - przyrządy, zbiory pytań bądź sytuacje służące do badania psychologicznego jednostek lub grup poprzez wywołanie u nich określonych obserwowalnych reakcji werbalnych lub niewerbalnych będących w miarę możności reprezentowanych próbami ich zachowania.

Cechy testu:

• musi być wystandaryzowany (badacz każdorazowo prowadzi test w ten sam sposób), (musi posiadać instrukcje - musi zarysowywać co badamy, jak odpowiadać, czas trwania, anonimowość),

• musi być obiektywny (badacz nie ma wpływu na wynik),

• musi być znormalizowany (istnieje norma do której się odnosi wynik, musi istnieć podręcznik do testu),

• musi być trafny (mierzy to do czego badacz go przeznaczył),

• musi być rzetelny (dokładny) - dokładnie mierzy to co mierzył).

4) Wywiad - najczęściej prowadzony z powiązaniu z obserwacją. Metoda, która służy do uzyskania niezbędnych informacji na temat jednostek lub grup w toku prowadzenia rozmowy. Nie każda rozmowa jest wywiadem.

Rodzaje:

• swobodny (otwarty) - ma charakter swobodnej rozmowy w czasie której staramy pozyskać interesujące nas informacje,

• ustrukturyzowany - istnieje w nim przygotowany standard pytań i standard ich stosowania,

• częściowo ustrukturyzowany -istnieje zestaw pytań, które muszą być zadane, ale też ma charakter bardziej swobodny tzn. o pewne kwestie można dopytywać, ale można zmieniać kolejność pytań w zależności od potrzeby.

Aspekty wywiadu:

• atmosfera,

• przygotowanie osoby, która ten wywiad prowadzi,

• czas trwania od 40 min. do 1 h.,

• niewskazane pytania osobiste,

• nie można być subiektywnym,

• prowadzimy notatki,

• powinna go kończyć osoba, która go prowadzi.

PROCESY POZNAWCZE (aby człowiek mógł orientować się w otaczającym go świecie, czynności, które w dużej mierze sterowane są przez strukturę mózgu.)

♠ wrażenia i wrażliwość;

♠ spostrzeganie;

♠ wyobrażenie i wyobrażenia;

♠ uwaga;

♠ pamięć;

♠ myślenie.

Wrażenia - stanowią wstępną i najbardziej formę procesu poznawczego. Są psychologiczna reakcją na bodźce zmysłowe. Powstaje wtedy, gdy na zakończenia nerwowe w narządach zmysłowych (receptory) oddziaływają bodźce ze świata zewnętrznego lub z wnętrza organizmu. Każdy przedmiot może być bodźcem działającym jednocześnie na kilka zmysłów. Człowiek może doznawać kilku wrażeń jednocześnie.

Cechy wrażeń:

• jakość;

• intensywność;

• czas trwania.

Zjawisko kontrastu wrażeń:

• następcze;

• współczesne ( np. szary przedmiot na szarym tle wydaje się jaśniejszy niż ten sam przedmiot na tle białym).

Typy wrażeń w zależności od rodzajów receptorów. Przy odbieraniu bodźców możemy wyróżnić wrażenia:

• wzrokowe,

• słuchowe,

• węchowe,

• smakowe,

• dotykowe,

• ciepła i zimna,

• bólu,

• mięśniowo-ruchowe,

• równowagi,

• ustrojowe.

Wrażliwość - cecha człowieka która sprawia ze ten sam bodziec działający z tą samą siłą w podobnych warunkach może wywołać zróżnicowane pod względem intensywności wrażenia u różnych ludzi a nawet u tego samego człowieka w różnych okresach jego życia

Istnieje szczyt wrażeń

Spostrzeganie proces odzwierciedlenia w świadomości przedmiotów lub zjawisk otaczającego świata w skutek tego procesu przedmioty działają aktualnie na wszystkie zmysły

I powstaje subiektywny obraz rzeczywistości spostrzeżenie

Cechy

Natychmiastowość

Uporządkowana struktura

Znaczenie ( co w jakim porządku będzie spostrzegane )

Selektywność (powiązana ze znaczenie)

Stałość

Czynniki wyznaczające proces spostrzegania

Potrzeby

Wartości

Doświadczenia i oczekiwania

Schematy poznawcze stereotypy uprzedzenia

Prawa w procesie spostrzegania

Prawo bliskości

(elementy położone blisko siebie w porównaniu z innymi bardziej oddalonymi tworzą figurę)

Prawo podobieństwa

(elementy podobne do siebie w porównaniu z innymi mniej podobnymi tworzą figurę)

Prawo domykania

( system percepcyjny dodaje brakujące elementy i domyka kształt niekompletnej figury)

Prawo ciągłości

(dwie nałożone na siebie figury o różnej regularności kształtu łatwiej spostrzegane są osobno niż jako jedna zgodnie z regularnością kształtu)

Spostrzeżenia paranormalne

Patologia spostrzegania

Nadwrażliwość spostrzegania - bodźce oddziaływujące z małą siła odbierane są (oddziaływają) z dużą siła

Niewrażliwość (nie do wrażliwość )- silne bodźce odbierane są z małą siłą

Brak poczucia rzeczywistości -człowiek nie potrafi określić czy otaczająca go rzeczywistość jest prawdziwa lub nieprawdziwa

Brak poczucia czasu- u chorych którzy nie potrafią określić co było kiedyś

Deformacja wielkości przestrzennych ( nie wiemy czy coś jest większe czynniejsze )

i kształtu (makropsja -otaczające przedmioty wydają się większe niż w rzeczywistości -

i mikropsja )

złudzenie -obieranie działających bodźców i spostrzeganie ich ale w sposób błędny .

da się to zweryfikować

halucynacje - spostrzeganie przedmiotów lub zjawisk które w rzeczywistości nie istnieją :

wzrokowe

słuchowe

dotykowo-ruchowe (dotykowo-smakowe )

Wyobrażenia wytworzone w umyśle (obrazy przedmiotów ,zjawisk

Rodzaje wyobraźni

Mimowolne

Dzieją się mimo naszej woli

Dowolna

Celowe

Świadoma

Twórcza

Uwaga stan aktywności nerwowej utrzymujący człowieka w zakresie jego poznawczej orientacji stwarza niezbędne warunki pokierowania myślami i działaniami

Cechy uwagi

Zakres - Polega na równoczesnym skupianiu uwagi na określonej liczbie przedmiotów

Napięcie uwagi - To siła z jaką potrafimy się skupiać na danym przedmiocie kształtuje się mnie więcej do siudmego roku życia fakt iż się skupiamy świadczy o dojrzałości psychicznej

Trwałość - Zdolność koncentrowania się na czymś przez dłuższy czas

Podzielność uwagi - Związana z zakresem ale obejmuje wykonywanie czynności

Przemienność uwagi- zdolność z jaką człowiek potrafi przejść od jednej czynności do innej której charakter jest zupełnie inny

Rodzaje uwagi

Mimowolna ( coś odruchowo przykuwa uwagę

Dowolna

Pamięć

Własność organizmu (układu nerwowego polegająca na utrwalaniu poznania rzeczywistości analizując pamięć wyróżnia się trzy procesy pamięci

Przyswajanie (zapamiętywanie)

Przechowywanie materiału (pamiętanie )

Przetwarzanie (aktualizacja zapamiętanego materiału )

Pamięć zależy od (pozytywne czynniki )

Motywacji

Zainteresowania

Zdolności kojarzenia

Szybkości kojarzenia

( negatywne czynniki )

Dekoncentracja

Nadmierne napięcie stres

Podział pamięci (kryteria )

Rodzaj zapamiętywanego materiału i proces przyswajania

Pamięć mechaniczna (gdy materiał nie trzyma się kupy )

Pamięć logiczna

Sam proces przyswajania

Pamięć dowolna (celowe przyswajanie )

Pamięć mimowolna

Przechowywanie w pamięci

Pamięć bezpośrednia ( to co zostaje zapamiętane pojednorazowym odzwierciedleniu materiału

Pamięć odroczona (zapamiętywanie ma charakter trwały

Proces aktualizacji zapamiętywanego materiału

Pamięć rozpoznawana(materiał zapamiętany jest spostrzegany ponownie podczas aktualizacji)

Pamięć odtwórcza (materiał nie jest ponownie spostrzegany podczas aktualizacji)

Pamięć :

Gatunkowa -doświadczenie nagromadzone podczas pokoleń przekazywane z pokolenia na pokolenie

Osobnicza -związana z indywidualnym doświadczeniem

Pojemność pamięci ludzkiej jest nieograniczona

Myślenie

Czynność poznawcza dzięki której dochodzi do pośredniego i uogólnionego poznania rzeczywistości .ma charakter aktywny i twórczy

Myśli -zjawiska umysłowe będące podstawową formą odzwierciedlania rzeczywistości przez

Jednostkę .mogą się ujawniać pod postacią :pojęć ,ocen ,sądów

Myślenie spełnia dwie podstawowe funkcje

Pozwala na lepsze poznanie świata

Organizuje ludzkie działania

Cechy

Zakres

Szybkość

Giętkość

Krytycyzm ( sam analizuje myśli i je krytykuje )

Klasyfikacja myślenia

Intuicyjne i dyskursywne

Twórcze odtwórcze

Obrazowo -ruchowe (do 2,5 roku)

Konkretno wyobrażeniowe (powyżej 3 lat )

Abstrakcyjno logiczne (pojęciowe )

Zaburzenia myślenia

Treści myślenia

Urojenia

Idee nadwartościowe

Natręctwa myślowe

Toku myślenia

Przyspieszenie toku myślenia aż do gonitwy myśli

Spowolnienie toku myślenia

Rozkojarzenie myśli

Uczucia i emocje

Cechy uczuć

Znak-umożliwia wyróżnić uczucia pozytywne i negatywne

Jakość -pozwala odróżnić jedno uczucie od innych

Intensywność - siła i częstotliwość pojawienia się danego uczucia względem danego obiektu

Głębia i trwałość - powiązanie uczuć z postawami człowieka

Źródła uczuć

Potrzeby fizjologiczne

Kontakt z innymi ludźmi

Poznawania otaczającego świata

Poznawanie samego siebie

Wspomnienia

Plany

Marzenia

Podział uczuć

Zewzględu na źródła uczuć wyróżnia się

Intelektualne

Moralno-społeczne

Estetyczne

Religijne

Ze względu na ludzkie działania

Mobilizujące do działania (steniczne )

Demobilizujące do działania (asteniczne )

Ze względu na intensywność przeżywania

Nastroje

Afekty

Namiętności

Nastroje - procesy uczuciowe o nieznacznym natężeniu trwające dłuższy czas.

Charakteryzują się nierównomiernym przebiegiem

Afekty -przeżycia wywołane przez różnorakie zdarzenia zewnętrzne lub wewnętrzne

Charakteryzują się nagłym początkiem i są krótkotrwałe .różnią się stopniem intensywności od zdenerwowania do stanów bardzo gwałtownych , których następuje obniżenie logicznego myslenia czy obniżenie poziomu świadomości a nawet utraty

Namiętności - stany emocjonalne charakteryzujące się dużą intensywnością , znaczną siłą napięcia, długim okresem trwania. Ukierunkowywuje myślenie, spostrzeganie. Bywa że całkowicie pochłania ludzką uwągą.

Emocje - zaliczane do pierwotnych funkcji psychicznych człowieka. Mają charakter sytuacyjny. Są krótkotrwałe i jednorodne. Dominuje w nich impulsywność nad refleksyjnością. Są wrodzone. Neurofizjologicznie - wiążą się z procesami zachodzącymi w pniu mózgu.

Uczuci - są trwałe, nie zależą bezpośrednio od sytuacji. Cechuje je niejednorodność treściowa. Impulsywność jest podporządkowana refleksywności. Nie posiada charakteru wrodzonego( uczymy ich na drodze doświadczeń). Są związane z potrzebami wyższymi. Neurofizjologicznie - wiążą się z procesami zachodzącymi w korze mózgowej.

Czynniki wyznaczające rozwój uczuć - wrażliwość układu nerwowego:

• rozwój procesów poznawczych

• środowisko

• doświadczenia,

• aktywność.

Dojrzałość uczuciowa jest jednym z trzech elementów dojrzałości psychicznej człowieka, oprócz niej jest dojrzałość umysłowa i społeczna.

Temperament

Zasadniczo temperament odnosi się do względnie stałych cech osobowości występujących w człowieku od wczesnego dziecińśtwa i mających swoje odpowiedniki w świecie zwierząt. Temperament bedąc pierwotnie zdeterminowany przez wrodzone mechanizmy neurobiochemiczne podlega powolnym zmianom spowodowanym procesem dojrzewania oraz indywidualnie specyficznym oddziaływanniem między genotypem (uwarunkowanie genetyczne) a środowiskiem.

Osobowość

Przez osobowość rozumie się system regulacji i integracji psychicznej składający się ze zbioru cech indywidualnych oraz zachodzących między nimi relacji.

Koncepcja Costa MacCrae

Opiera się na 5-czynnikowym modelu osobowości:

1. Ekstrawersja-introwersja

2. Neurotyczność

3. Otwartość

4. Ugodowość

5. Sumiennośc

Od.1 Eksttrawertyk to osoba towarzyska, otwarta na innych ludzi, często jest to typ dominujący.

Introwertyk - osoba zamknięta w sobie, nieśmiała, preferująca samotnośc, małe towarzystwo.

Od. 2 Jest to cecha o wymiarze negatywnym, osoba wysoce lękowa, która wszystkiego się boi, postrzega rzeczywistość w czarnych barwach, osoba neurotyczna boi się zabierać głos

Od. 3 Otwartość na doświadczenia, nowe pomysły, nowe pomysły, nowe zdarzenie, jednocześnie są to osoby otwarte w rozmowie.

Od. 4 Najlepiej posiadać ugodowość na średnim poziomie, bo osoba bardzo ugodowa na wszystko się zgadza a osoba nieugodowa powoduje konflikty.

Od. 5 Sumienność jest zawsze wysoko pożądana, osoba sumienna jest dobrze poukładana, osoby niesumienne są spontaniczne w ten sposób, że nie potrafią pokierować swoim życiem

Inteligencja

Powszechnie za człowieka inteligentnego uznaje się osobę, która szybko się uczy, sprawnie operuje wiedzą w nowych sytuacjach, umie dostrzegać związki między zdarzeniami i przedmiotami. Odróznia rzeczy istotne od nieistotnych. Umie przewidywać oraz odznacza się oryginalnymi pomysłami i rozwiązaniami. Zachowanie inteligentne polega na umiejętności dostosowania do każdej sytuacji. Cehcuje się także zdolnością do analizowania, klasyfikowania, porównywania i uogólniania.

Def. Szumana

Inteligencja jest globalną sprawnością myślenia zależna od wrodzonych zadatków i od stopnia aktualizacji (od stopnia doświadczenia, wyszkolenia i rutyny w zakresie myślenia), czyli od tzw. doświadczenia intelektualnego.

Def. Spearman

Spearman rozumie przez intelignecję strukturę składającą się z dwóch czynników:

• czynnika głównego (g),

• czynnika specyficnzego (s),

Czynniki te występując razem nadają czynnościom myślowym różnorodny charakter w zależności od nasilenia jednego czynnika nad drugim.

Eysenck

Przyjmuje rozumienie inteligencji jako zespołu niezależnych od siebie 3 zdolności.

1. Zdlonośc do abstrakcyjnego myślenia.

2. Zdolnośc do uczenia

3. Zdolnośc przystosowania myśli do celów.

Thorndike

Podzielił inteligencję na 3 rodzaje:

1. Abstrakcyjna - zdolność operowania słowami i symbolami

2. Mechaniczna - zdolność operowania przedmiotami materialnymi.

3. Społeczna.

Czynniki warunkujące rozwój inteligencji:

1. Wpływ środowiska - stan materialny

2. Wpływ organizmu - stan zdrowia

3. Osobowość - zainteresowania.

Relacje interpersonalne

Typy relacji:

• rodzinne

• partnerskie

• zawodowe.

Czynniki wpływające na relacje interpersonalne:

• 1 wrażenie

• autoprezentacja związana z 1-ym wrażeniem

• atrakcyjność interpersonalna

• efekt częstości kontaktów

• podobieństwo

• proces komunikacji (sposób rozmowy)

• zalety i wady

• pochwały

• przekonanie, że dana osoba nas lubi

• atrakcyjność fizyczna

Autoprezentacja

Autoprezentacja to zachowanie zmierzające do wywołania określonego wrażenia na temat własnej osoby u innych osób z otoczenia. Autoprezentację za atrakcyjną uwazą się wtedy, kiedy prezenter wywołał zamierzone wrażenie.

Ocena autoprezentacji dzieli się na 2:

1. Ocena poznawcza - cechy, które są społecznie cenione (mądrość, inteligencja, itp.)

2. Ocena emocjonalna - określenia na ile dana osoba czuje czyjąś sympatię

Niekoniecznie obie oceny mogą być pozytywne, może zdarzyć się taka sytuiacja, że dana osoba ma cechy, które są dla nas ważne a my ich nie posiadmy, to wtedy taka osoba ma negatywną ocenę emocjonalną (nie lubimy jej).

Porównania:

1. Porównania społeczne w górę.

Porównania z ludźmi, którzy lokują się wyżej niż my w zakresie zdolności lub cechy, celem takiego porównania jest określenie danego standardu.

2. Porównania społeczne w dół.

Porównujemy się z ludźmi, którzy daną cechę lub zdolność mają niżej miż my (celem takiego porównania jest poprawa samooceny, samopoczucia).

4 Strategie autoprezentacji

1. Ingracjacja (wazeliniarstwo) - prawienie komuś komplementów, żeby wzbudzić czyjąś sympatię.

2. Promowanie siebie - opowiadanie o sobie, o swoich dobrych, mocnych stronach.

3. Pławienie się w cudzej chwale - dążenie do poprawienia własnego wizerunku przez wiązanie się z ludźmi, którzy są sławni, lub odnieśli sukces.

4. Kreowanie przyczyn możliwej porażki - tworzenie utrudnień i wymyślanie usprawiedliwień dla samego siebie, żeby w przypadku niepowodzenia dysponować gotowym wytłumaczeniem.

Efekt częstości kontaktów - zjawisk polegające na tym, że im częściej widzimy daną osobę, im częściej się z nią kontaktujemy, tym większe jest prawdopodobieństwo, że ją polubimy. Za wyjątkiem gdy ktoś od początku zrobił negatywne wrażenie to im częściej widzimy taką osobę tym bardziej jej nie lubimy.

Co robić, żeby mój sposób komunikowania był oceniany jako atrakcyjny:

1. Interesować się innymi ( w dobrym tonie)

2. Opinie przedstawiać od siebie a nie od innych (zamiast „inni mówią” powiedzieć „moim zdaniem”)

3. Nie używać ogólników „zawsze” i „nigdy”, w przypadku kiedy kogoś krytykujemy, należy też krytykę podbudować czymś pozytywnym.

4. Krytykę stosujemy zaraz po zdarzeniu

5. Starać się łagodnie wyrażać niezgodę (unikać zwrotów „absolutnie nie”)

6. Umieć przyznawać się do pomyłki. (nikt nie lubi ludzi idealnych)

7. Nie wyciągać zbyt pochopnych wniosków (panie w szczególności)

8. Nie udzielać zbyt pospiesznie porad (panowie w szczególności)

9. Podobieństwo - podobny sposób zachowania.

---