Budowle i przybudówki
Alkierz - narożna, wyodrębniona część budowli.
Alkowa - wnęka, zwykle bez okna, przylegająca do pokoju lub mały pokój bez okien, służy zwykle za sypialnię.
Altana - chłodnik - niewielki pawilon ogrodowy o lekkiej konstrukcji i ażurowych ścianach.
Ambit - obejście - przedłużenie naw bocznych otaczające prezbiterium.
Amfilada - jednotraktowy układ wnętrz z wejściami na jednej osi, poziomie i kondygnacji.
Antresola - mezzanin - rodzaj półpiętra, niskie pomieszczenie (głównie mieszkalne) wydzielone w górze na wysokim parterze.
Antykamera - pokój dla dworzan i służby, poprzedzający apartamenty w pałacach, służyła też za poczekalnię dla oczekujących na audiencję.
Apsyda - absyda, absydiola - półkolista lub wieloboczna nisza zamykająca prezbiterium lub nawę.
Arkosolium - nisza grobowa, kuta w skałach katakumb, w portykach świątyń.
Arkus - łukowa brama ogrodowa ustawiana na końcu alei ogrodowej lub parkowej (XII-XIII w.).
Badija - średniowieczny arabski zameczek pustynny.
Bagatela - pałacyk lub pawilon mieszkalny otoczony ogrodem.
Belweder - pałac, willa, pawilon ogrodowy usytuowany na wzniesieniu, z którego roztaczał się rozległy, piękny widok, także nadbudówka nad najwyższą kondygnacją budynku, najczęściej pałacowego, zwykle z tarasem.
Berso - bindaż - kryty chodnik zamknięty półkolistą kratownicą, podtrzymującą pnącza lub gałęzie drzew.
Bungalow - jednokondygnacyjny budynek mieszkalny, najczęściej drewniany, otoczony werandami.
Cella - naos - prostokątne pomieszczenie w świątyniach greckich, w którym znajdował się posąg bóstwa.
Czasza - kalota - podstawowa część sklepienia kopulastego w kształcie ściętej kuli.
Dansker - w zamkach krzyżackich wieża wysunięta za lico muru połączona z nim krytym, napowietrznym pomostem, pełniąca rolę ustępu.
Donżon - stołp - baszta wewnątrz zamku.
Eksedra - otwarta półokrągła nisza z ławą równoległą do ściany.
Ermitraż - pawilon parkowy, zwykle na uboczu, w formie małego domku.
Gabinet - pomieszczenie w pałacu (od XVI w.), zwykle bez oddzielnego wyjścia na korytarz, przeznaczone do pracy lub przechowywania zbiorów.
Galeria - podłużne pomieszczenie w kształcie empory, ganku, loggi lub przejścia, otwarte lub oświetlone z jednej strony, łączące ze sobą dwie części budowli lub dwie osobne budowle.
Ganek - parterowa lub piętrowa przybudówka przed wejściem do budynku lub długie przejście na zewnątrz budynku w formie otwartego korytarza, balkonu, krużganku. Zamknięta (lub otwarta) albo wsparta na kolumnach, słupach z balustradą.
Glorieta - nadbudówka w formie otwartego pawiloniku kolumnowego - zwieńczenie wieży lub niewielki, otwarty pawilon ogrodowy (parkowy).
Hełm - zwieńczenie wieży (w kształcie ostrosłupa, stożka, bani, gruszki, cebuli itp.) wykonane z drewna lub stali, kryte dachowką, blachą lub gontem.
Iglica - zwieńczenie w kształcie wysmukłego ostrosłupa lub stożka, stanowiące zakończenie wieży, budynku lub hełmu.
Kasr - arabski zamek lub pałac.
Kasztel - w niektórych typach zamków, warowny budynek mieszkalny.
Kazba - w architekturze muzułmańskiej (w miastach) obronny zespół mieszkalny.
Konak - w Turcji i niektórych krajach bałkańskich - wielki dom, willa, gmach rządowy.
Kopuła - sklepienie zamknięte w kształcie czaszy, wznoszone nad pomieszczeniami o planie centralnym.
Kruchta - przedsionek kościoła w formie wyodrębnionego pomieszczenia wewnątrz lub osobnej parterowej przybudówki.
Krużganek - perydrom - długi ganek kolumnowy lub filarowy (zwykle arkadowy) obiegający budynek, przeważnie wokół wewnętrznego dziedzińca.
Krypta - sklepione podziemie kościoła, usytuowane zwykle pod prezbiterium, przeznaczone do składania relikwii lub chowania zmarłych.
Latarnia - okrągła lub wieloboczna wieżyczka nad dachem lub kopułą z gęsto rozmieszczonymi oknami, zwieńczona osobnym hełmem.
Liwan - iwan - przysklepiona sala (bardzo wysoka), otwarta z jednej lub z dwóch stron, charakterystyczna dla architektury islamu.
Loggia - odrębny budynek lub pomieszczenie otwierające się na zewnątrz arkadami, ozdobne pawilony, wgłębne portyki lub balkony wnękowe.
Mirador - ganek, okno lub balkon z pięknym widokiem (Hiszpania).
Monopter - okrągła budowla bez ścian, z kolumnadą wspierającą dach.
Monostyl - kolumna ustawiona pojedynczo, stanowiąca często rodzaj pomnika.
Monument - duży pomnik, rzeźba, obelisk itp. wystawiony ku czci osoby albo na pamiątkę jakiegoś wydarzenia.
Oficyna - skrzydło pałacowe lub wolno stojący budynek w pobliżu pałacu lub dworu, lub boczne skrzydło kamienicy czynszowej.
Pałac - reprezentacyjna budowla mieszkalna pozbawiona cech obronnych, stanowiąca rezydencję królewską lub magnacką. Od XIX w. nazwa okazałego gmachu będącego siedzibą władz lub instytucji państwowych, społecznych itp.
Pendant - dzieło (budowla) stanowiące symetryczny odpowiednik innego (np. dwie wieżyczki, dwa pawilony po obu stronach pałacu itp.).
Pergola - budowla ogrodowa, składająca się z jednego lub dwu rzędów słupów podtrzymujących poziomą konstrukcję kratową.
Piano nobile - kondygnacja pałacu mieszcząca apartamenty reprezentacyjne, wyróżniająca się od pozostałych większą wysokością, wielkością okien oraz bogatą dekoracją.
Pierzeja - ciąg frontowych elewacji stanowiący jedną stronę placu lub rynku.
Podcień - pomieszczenie w przyziemiu budynku, nie występujące z lica muru, ograniczone filarami lub kolumnami, usytuowane wzdłuż elewacji budynku albo obiegające go dookoła.
Pronaos - przedsionek świątyni greckiej, dziedziniec przed świątynią.
Rogatka - niewielki budynek wznoszony po obu stronach głównego traktu wiodącego do miasta, dla straży pobierającej opłaty. Przeważnie oryginalnie zdobiony w elementy architektoniczne.
Sabil - w architekturze islamu studnia publiczna, umieszczana często w pawilonie otoczonym ozdobną kratą.
Salon - reprezentacyjne pomieszczenie przeznaczone głównie do przyjmowania gości, odznaczające się bogatym wystrojem - występuje w pałacach od baroku.
Seraj - w krajach muzułmańskich - rezydencja władcy, palac sułtana.
Suterena - część budynku znajdująca się częściowo poniżej poziomu gruntu, przeznaczona na mieszkanie.
Tambur - bęben - cylindryczna lub wieloboczna podbudowa kopuły.
Terem - w pałacach carskich i bojarskich na Rusi najwyższa kondygnacja mieszkalna, przeznaczona głównie dla kobiet.
Tolos - okrągła budowla otoczona kolumnadą.
Treliaż - trejaż - ażurowa, przeważnie drewniana kratownica, obrośnięta pnączami, czasami tworząca ściany ogrodowych wnętrz, często ozdobna.
Transept - nawa poprzeczna, przecinająca nawę główną przed prezbiterium.
Torana - brama pomnik na dwóch słupach (Indie).
Weranda - przybudówka przy domu, kryta dachem, bez ścian lub ze ścianami oszklonymi.
Westybul - foyer - reprezentacyjne pomieszczenie (rodzaj przedsionka, przedpokoju) przy głównym wejściu do gmachów.
Willa - nietypowy budynek mieszkalny niewielkich rozmiarów, zwykle powiązany z założeniem ogrodowym.
Zamek - warowna budowla mieszkalna, przeważnie murowana, stanowiąca zwykle kompleks architektoniczny otoczony murem obronnym lub nie, otoczony basztami lub bramami, często ze zwodzonym mostem.