NAKŁADKI UŁATWIAJĄCE PRACĘ Z SYSTEMEM DOS
System DOS działa głównie w trybie tekstowym. Wszystkie polecenia wydaje się za pomocą klawiatury. Nakładki na system operacyjny są programami, których zadaniem jest przejęcie niektórych funkcji systemu operacyjnego, co sprawia, że obsługa komputera staje się łatwiejsza i przyjemniejsza. Są to np.:
- Norton Commander - najpopularniejszy menedżer plików, program do zarządzania plikami i katalogami w systemie DOS i Windows. Napisany przez Johna Sochę i firmowany przez Peter Norton Computing, stąd jego nazwa.
Koncepcja działania programu oparta była na schemacie poleceń systemu DOS:
polecenie katalog_źródłowy\plik katalog_docelowy\plik
i stąd pomysł podziału okna programu na dwa panele prezentujące listy plików w obu katalogach, źródłowym i docelowym - model ten zakorzenił się do tego stopnia, że nie wyrugowała go z użycia zupełnie odmienna technika zarządzania folderami i plikami stosowana w Eksploratorze Windows, będącym raczej jedną z konsol administracyjnych Windows niż menedżerem plików. Wszystkie polecenia wydawane są za pomocą klawiszy funkcyjnych (klawisze F1 do F10), a w późniejszych wersjach programu również za pomocą myszy i techniki przeciągnij i upuść.
Program miał wbudowany prosty edytor plików tekstowych i oferował podgląd takich plików. Można było wykorzystywać go również do uruchamiania innych programów, większość kodu Nortona Commandera usuwana była wówczas z pamięci operacyjnej, zwalniając miejsce dla procesu potomnego, pozostawał w niej jedynie niewielki, rezydentny program ładujący, odpowiedzialny za ponowne wczytanie kodu głównego programu po zakończeniu pracy procesu potomnego.
W krótkim czasie Norton Commander stał się jednym z najpopularniejszych programów w swojej klasie i wzorem do naśladowania dla konkurencji. Jednym z klonów Nortona Commandera był polski Foltyn Commander, innym z nich jest do dziś rozwijany ukraiński Volkov Commander. Na Nortonie Commanderze wzorowany jest również linuksowy Midnight Commander i przeznaczony dla Windows Total Commander (dawniej Windows Commander), oraz bardzo podobny do oryginału i pracujący w trybie wiersza poleceń Windows - Far Manager (rosyjskiego autorstwa), a także CNW Commander przeznaczony dla systemu Novell NetWare.
Sam Norton Commander rozwijał się dalej i wraz z rozwojem systemów rodziny Windows wydano jego wersje 5.51 dla DOS i 2.01 dla Windows w pełni wykorzystującą możliwości tych systemów. Program obsługuje długie nazwy plików i umożliwia między innymi podgląd zawartości plików w najpopularniejszych formatach (Microsoft Office i inne), archiwizowanie dokumentów do formatu zip i inne.
Do roku 1999 program był rozwijany przez firmę Symantec Corporation. Od tego czasu zaprzestano dalszego rozwijania programu.
- Dos Navigator - klon programu Norton Commander napisany w Pascalu przez RIT Research Labs dla systemu DOS. Aktualnie jego kod źródłowy został udostępniony na liberalnej licencji zbliżonej do licencji X11 (MIT). Obecnie rozwijane są dwa niezależne projekty.
- DosShell - dostarczany razem z systemami MS-DOS i PC-DOS 4.0 i zaniechany po wersji 6.0 (ale będący częścią "Supplemential Disk" aż do MS-DOS-a 6.22). Ta powłoka miała stać się graficzną alternatywą dla command.com i nie była kompatybilna z późniejszymi wersjami Microsoft Windows, takimi jak Windows 95.
DOS Shell pozwala na wykonanie podstawowych operacji na plikach i katalogach, umożliwia także uruchamianie programów. Uruchamia się go komendą "dosshell", program umożliwia zdefiniowanie podstawowych kolorów i stylów wyświetlania, potrafi także obsłużyć myszkę. Generalnie Shell funkcjonalnością bardzo przypomina windowsowego Menadżera Plików
FAR manager - program rozprowadzany na licencji shareware i BSDL typu menedżer plików, określany przez producenta, firmę RARLAB, jako File and archive manager. Jest drugim sztandarowym produktem tej firmy obok archiwizatora RAR.
FAR pracuje na platformie Microsoft Windows. Program pracuje wyłącznie w trybie tekstowym, a jego interfejs przypomina swój pierwowzór -Norton Commandera, łącznie z klawiszami skrótów, dolną belką i górnym menu, jednak FAR posiada znacznie więcej funkcji od poprzednika, przewyższa go również wydajnością.
Zasadnicze cechy FAR managera są typowe dla menedżera plików - obsługa zarządzania plikami i folderami na dyskach lokalnych i sieciowych oraz wydawanie poleceń odbywa się przede wszystkim z klawiatury, co dla zaawansowanego użytkownika jest znacznie szybsze od jakiegokolwiek interfejsu opartego o posługiwanie się myszą.
- Foltyn Commander - menedżer plików, program do zarządzania plikami i katalogami w systemie DOS i Windows. Napisany przez Łukasza Foltyna, twórcę komunikatora Gadu-Gadu.Foltyn Commander wzorowany jest na programie Norton Commander firmy Peter Norton Computing.
- Volkov Commander - narzędziowy program komputerowy, menedżer plików pracujący w systemie operacyjnym DOS (może być uruchamiany także pod Windows), wzorowany na programie Norton Commander. W stosunku do swego poprzednika jest bardziej funkcjonalny. Napisany w asemblerze (program tworzący kody) zajmuje niecałe 100 kB, przez co doskonale nadaje się na dyskietkę systemową.
Przydatne cechy aplikacji to m.in.: śledzenie stanu wykorzystywania zasobów pamięci, dzielenie i łączenie plików, porównywanie zawartości katalogów, przypisywanie odpowiednich zdarzeń do określonych rozszerzeń.
- The DOS Controller - Program zajmuje nie wiele miejsca na dysku twardym (50kb) i przedstawia nam podstawową funkcjonalność która jak na tamtejsze czasy jest dość atrakcyjna pokazując to w trybie graficzno-tekstowym. Program mimo małego rozmiaru ma sporą funkcjonalność. Program możemy obsługiwać myszką.
Rolę nakładek graficznych pełniły też wczesne wersje systemu Windows:
Wersja 1.0 jako jedyna pozwalała na ograniczone uruchamianie aplikacji MS-DOS w trybie wielozadaniowym, koncentrując się raczej na stworzeniu standardów interakcji z użytkownikiem, modelu uruchamiania aplikacji i stabilnego interfejsu programowania aplikacji (API) natywnych do późniejszego wykorzystania. Dzięki silnemu wsparciu Microsoftu w kwestiach kompatybilności wstecznej, nie tylko możliwe jest ogólnie bezproblemowe uruchamianie przeznaczonych dla Windows 1.0 programów na nowszych wersjach systemu, ale nawet rekompilacja ich kodu źródłowego i w ten sposób tworzenie względnie nowoczesnych aplikacji po drobnych przeróbkach.
Windows 1.0 często uznawano za "fronton" dla systemu operacyjnego MS-DOS - określenie to dotyczyło również późniejszych wersji programu. Rzeczywiście, samo środowisko uruchamiane było z linii poleceń DOS-u, programy napisane dla Windows mogły wywoływać funkcje MS-DOS, a same były, podobnie, jak w DOS-ie, zawarte w plikach o rozszerzeniu.exe. Pliki .exe stosowane w Windows miały jednak własny format - "nowy wykonywalny" (New Executable, NE) - który mógł być przetwarzany tylko w środowisku Windows i który pozwalał między innymi na ładowanie porcji kodu i danych na żądanie. Aplikacje w założeniach miały odwoływać się do pamięci tylko poprzez system zarządzania pamięci Windows, który tworzył programowy model pamięci wirtualnej, co pozwalało na uruchamianie aplikacji przekraczających swoimi rozmiarami dostępną w komputerze pamięć operacyjną.
Traktowanie Windows jako wyłącznie nakładki kosmetycznej na MS-DOS jest mniej uzasadnione, jeśli weźmie się pod uwagę fakt, że prace Microsoftu nie zmierzały do stworzenia nowego systemu operacyjnego, a tylko środowiska graficznego, w którym można by uruchamiać aplikacje. Windows 1.0 zawierał własne sterowniki kart graficznych, myszy, klawiatur, drukarek i portów komunikacji szeregowej. Aplikacje miały w założeniu wyłącznie wywoływać elementy API oparte na tych sterownikach. Biorąc pod uwagę ówcześnie bardzo ograniczoną obsługę grafiki w systemie MS-DOS i równie ograniczoną użyteczność pozostałych usług systemu, aplikacje dosowe musiały odwoływać się bezpośrednio do urządzeń (lub czasami doBIOS-u komputera) podczas wykonywania swoich zadań. Środowisko Windows 1.0 nie było wiec frontonem dla MS-DOS, gdyż uzupełniało i częściowo zastępowało jego funkcje. Poziom zastępowania usług dosowych wzrastał w kolejnych edycjach produktu.
Pewne cechy Windows 1.0 wskazują jednak na to, że termin "fronton dla MS-DOS" jest uzasadniony. Przykładem może być stosowanie dosowego mechanizmu obsługi plików i wynikający z tego fakt, że Windows nie mógł działać samodzielnie. Kolejną "frontonową" cechą jest to, że Windows udostępniał aplikacjom możliwość wywoływania funkcji, z których wiele było wykonywanych za pomocą o wiele prostszych funkcji w środowisku MS-DOS.
Wersja 2.0 - Produkt na rynku pojawił się 1 listopada 1987, pozwalając oknom zachodzić na siebie nawzajem, co było znaczącą zmianą od poprzednika - Windows 1.0 pozwalał oknom wyłącznie na sąsiadujące położenie, co spowodowane było pozwem wytoczonym Microsoftowi przez firmę Apple, choć okna dialogowe i pozycje menu mogły w Windows 1.0 zasłaniać inne okna. Wersja 2.0 wprowadziła również operacje "Minimize" i "Maximize" w odniesieniu do okien, zastępując nazwy "Iconize" i "Zoom" edycji 1.0. Wprowadzono również bardziej skomplikowany mechanizm wywoływania funkcji nakładki kombinacjami klawiszy: jedna z liter polecenia była podkreślana, a komendę można było wywołać naciskając podkreślony znak wraz z klawiszem Alt. Zadania obsługi plików wywoływane były w programie MS-DOS Executive, którego działanie opierało się raczej na listach plików niż na ikonach.
W środowisku Windows 2.0 uruchomić można było pierwsze wersje programów Microsoft Word i Microsoft Excel, a wsparcie dla Windows ze strony firm trzecich na rynku programistycznym rosło - niektórzy producenci programów dostarczali klientom nie posiadającym Windows środowisko uruchomieniowe Windows Runtime wraz ze swoimi tytułami. Większość firm programistycznych utrzymywała jednak swoje programy w "czystym" systemie operacyjnym MS-DOS, gdyż użytkownicy Windows stanowili wciąż wąskie grono.
Wersja Windows 2.03, zawierająca nieco ikon przywodzących na myśl styl komputerów Macintosh, pojawiła się w styczniu 1988. 17 marca 1988 firma Apple wytoczyła proces firmomMicrosoft i Hewlett-Packard, zarzucając im naruszenie posiadanych przez siebie praw autorskich do systemu operacyjnego komputerów Macintosh.
Wersja 3.0 - została wydana 22 maja 1990. Zawarto w niej znacznie odświeżony interfejs użytkownika oraz ulepszenia techniczne w celu lepszego wykorzystania mechanizmów zarządzania pamięcią udostępnianych przez procesory Intela: 80286 i 80386. Programy pisane dla MS-DOS można było teraz uruchamiać w oknie (co wcześniej było dostępne w bardziej ograniczonej formie w Windows/386 2.1). Dzięki temu system udostępniał wielozadaniowość dla starszych programów. Na rynku komputerów domowych miało to mniejsze znaczenie, bo gry i inne programy rozrywkowe nadal wymagały bezpośredniego dostępu do sprzętu, a taki dawał tylko DOS.
Dodano oparty na ikonach program zarządzający innymi programami oraz program do obsługi plików (winfile), które zastąpiły stary tekstowy kombajn. Zarządzanie ustawieniami scentralizowano i przemodelowano na wzór Mac OS. Do odziedziczonych po wersjach 2.x programów Notepad, Write i gry Reversi dołączyła gra Solitaire.
Windows 3.0 był ostatnim systemem mogącym pracować w trybie rzeczywistym procesora i ostatnim, który był w pełni zgodny z programami dla starszych wersji.
Windows 3.1 miał być zgodny z poprzednimi wersjami, ale już tylko w pewnym stopniu. Wersje 3.1 i 3.11 nie mogłyby obsługiwać nowych formatów grafiki (GIF czy JPG), polegając wyłącznie na mapach bitowych.
Zwiastuny interfejsu współczesnych systemów Windows
Pulpit i Uruchom: Niemal wszystkie programy były objęte przez większy program (lub folder) o nazwie Menedżer programów. Dodatkowo miał on pasek menu, dzięki któremu można było m.in.:
uruchomić program za pomocą narzędzia Uruchom
Zamknąć środowisko Microsoft Windows 3x.
otworzyć pomoc
uruchomić Samouczek systemu Microsoft 3x
Pasek zadań: Windows 3.x ikony zminimalizowanych programów były widoczne na pulpicie.
Mój komputer: W Windows 3.x istniał Menedżer programów.
Windows 3.1 był ostatnim systemem, który nie wykorzystywał menu kontekstowego przypisanego do prawego klawisza myszy. Jednak nie oznacza to, że takie menu nie było dostępne w systemie Windows 3.1 (menu kontekstowe wykorzystywała np. aplikacja Microsoft Word 6.0).
Inne zmiany
Obsługa czcionek Środkowej i Wschodniej Europy (wersja Windows 3.1 for Central and Eastern Europe) oraz Chin (Windows 3.2)
Windows 3.1 był pierwszym systemem operacyjnym firmy Microsoft przetłumaczonym na język polski.