Miłość trudna

Miłość trudna - Miłość trudna to nie tyle uczucie nie odwzajemnione i nie­szczęśliwe, co skomplikowane, pełne uwarunkowań wewnętrznych i zewnęt­rznych. Przyczynami komplikacji uczu­ciowych mogą być: różnica charakte­rów, bariery społeczne czy moralne, jak i wydarzenia (np. historyczne) niezależ­ne od zakochanych. Miłość trudna jest uczuciem długotrwałym, nierzadko speł­nionym, jednakże przynoszącym cier­pienie. Ze względu na swe bogactwo psychologiczne i emocjonalne stała się jednym z najpopularniejszych tematów literackich, a teksty o niej traktujące przewyższają pod względem artystycz­nym te, które mówią o miłości szczęś­liwej.

„Pieśń nad pieśniami" - Wspaniały poemat miłosny i mistyczny, opisujący losy dwojga zakochanych poszukują­cych się nawzajem podczas jednej nocy. Jakkolwiek łączy ich niezwykłe uczucie i silna fascynacja erotyczna, na prze­szkodzie ich związkowi stoi niedojrza­łość Oblubienicy, jej brak zdecydowa­nia, a także potęga i doskonałość Ob­lubieńca. Istotna jest również różnica wieku między nimi, jednakże nie stanie ona na przeszkodzie związkowi kochan­ków.

Mitologia - 1) Miłość Dejaniry do Heraklesa, pełna zazdrości, niezwykle namiętna, stała się przyczyną śmierci herosa. Dejanira, chcąc pozyskać sobie dozgonną miłość męża, uszyła mu ko­szulę, którą unurzała we krwi podstęp­nego centaura. Kiedy Herakles przy­wdział ją, jego ciało zaczęły trawić ognie. Tak to zazdrość doprowadziła do tragicznego końca miłości. 2) Zakocha­na do szaleństwa w Jazonie, Medea pomogła mu zdobyć złote runo Kol­chidy, a także zmyliła pościąg za stat­kiem Argo. Po latach jednak Jazon (już jako jej mąż) spotkał inną kobietę, z któ­rą chciał połączyć swe życie. Odtrącona i zrozpaczona, Medea w akcie zemsty zabiła synów swoich i Jazona, a także przyczyniła się do śmierci kochanki męża.

Legendy arturiańskie - Uczucie Lan-celota i Ginewry, w pełni odwzajem­nione, skazane jest jednak na niepowo­dzenie. Kochankowie postępują wbrew przyjętym normom etycznym (Lancelot zdradza swego króla, Ginewra - męża), nie mogą żyć razem, co staje się przy­czyną ich cierpień. Na drodze do szczęś­cia stoi także zawiść Mordreda, siost­rzeńca króla Artura, który wykryje ro­mans królowej i rycerza i przyczyni się do rozpadu Okrągłego Stołu.

J. Bedier (oprać.) „Dzieje Tristana i Izoldy" - 1) Niezwykle dramatyczna i pełna wyrzeczeń miłość Tristana i Izol­dy naznaczy życie kochanków piętnem cierpienia. Jakkolwiek Tristan opuszcza dwór króla Marka, a Izolda pozostaje z mężem, będą oni sobie wierni do końca życia (patrz: śmierć - bohaterów literackich). 2) Król Marek nie oddala od siebie żony, choć zdaje sobie sprawę z jej uczucia do Tristana. Nadal kocha Izoldę i godzi się z losem. Dowodem jego wielkoduszności i miłości do żony może być decyzja o pochowaniu jej obok ukochanego.

W. Szekspir „Romeo i Julia" - Miłość dwojga kochanków zmącona jest niena­wiścią pomiędzy ich rodzinami. Romeo i Julia, bezgranicznie w sobie zakocha­ni, zmuszeni są ukrywać swe uczucia przed światem i samotnie walczyć z przeciwnościami losu (np. wygnanie Romea czy planowany ślub Julii z Pary­sem). Dramatyczny splot wydarzeń do­prowadzi do ich śmierci. Patrz: miłość i śmierć.

W. Szekspir „Otello" - Otello, ciemno­skóry generał, o wiele starszy od Des-demony, od początku ich związku oba­wia się, że zostanie odtrącony. Trak­towany przez innych jak pan as, pełen kompleksów, z łatwością daje się wciąg­nąć w intrygę Jagona. I choć kocha swą młodą i piękną żonę, nie ufa jej i podej­rzewa ją o zdradę. Wątpliwości Otella, jego przeraźliwa zazdrość, jak i poryw-cza natura, staną się przyczyną tragedii małżeńskiej. Patrz: zdrada.

W. Szekspir „Sonety" - Podmiot liry­czny (sam autor) nie ukrywa miłości do adresata większości sonetów - mężczy­zny. Na uwagę zasługuje dramatyzm tego uczucia, niemożność spełnienia i ujawnienia go przed światem, jako że nawet w tamtych czasach (dość dużej swobody obyczajowej) homoseksua-lizm traktowany był jak grzech i perwer-sja.

J.W. Goethe „Cierpienia młodego Wertera" - Miłość Wertera do Lotty jest złożona i trudna nie tylko dlatego, że nigdy się nie spełni. O jej dramatyzmie decyduje przede wszystkim charakter bohatera, nadwrażliwego i skompliko­wanego wewnętrznie. Jego nadmierna uczuciowość i skłonność do refleksji zamienią zwykłą miłość w uczucie peł­ne pasji i cierpienia, prowadzące Wer­tera do śmierci. Patrz: samobójstwo.

J.W. Goethe „Faust" - Odmłodzony przez Mefista doktor Faust nawiązuje romans z Małgorzatą. O ile jednak Mał­gorzata jest zdolna poświęcić życie dla tej miłości, o tyle jej kochanek pragnie nadal poznawać świat i zdobywać wie­dzę. Prosta dziewczyna nie jest w stanie zrozumieć jego pasji. Porzuca on uko­chaną, gdy ta trafia do więzienia za zabicie ich dziecka.

A. Mickiewicz „Dziady" cz. IV - Mi­łość Maryli i Gustawa, pojmowana przez bohatera jako komunia dusz, nie może się spełnić. Wychowany na prero-mantycznej literaturze, Gustaw nie po­trafi przeżyć rozstania z ukochaną i jej ślubu z innym. Kiedy popełnia samobój­stwo, a potem błąka się po świecie jako upiór, nadal rozpamiętuje to nieszczęś­liwe uczucie, które jednocześnie nadało jego życiu sens i stało się przyczyną jego największej tragedii.

E. Bronte „Wichrowe Wzgórza" - 1)

Na drodze miłości Katarzyny i Heathc-liffa stanęły bariery społeczne i obycza­jowe. Ona, córka właściciela majątku, nie mogła poślubić przybłędy i służące­go. Jednakże tym, co zadecydowało o dramatyzmie i bogactwie ich uczucia, było podobieństwo tych dwóch postaci. Tak samo namiętni i nieustępliwi, gwał­towni i uparci, stale walczyli ze sobą, by pogodzić się dopiero przed śmiercią Katarzyny (patrz: miłość silniejsza niż śmierć). 2) Młoda Katarzyna i Hareton przechodzą drogę od najbardziej zacię­tej wrogości do przyjaźni, a potem miło­ści. Dzieli ich nie tylko wykształcenie, ale przede wszystkim podobieństwo charakterów (oboje są nieustępliwi i du­mni), jak ł animozje między ich rodzina­mi. Ostatecznie jednak pogodzą się, a ich zaręczyny zakończą waśń między rodami Eamshawów i Lintonów

G. Flaubert „Pani Bovary" - Miłość Emmy Bovary do kochanków (Rudolfa i Leona) jest niezwykle namiętna i zabo­rcza. Emma żąda od nich prawa wyłącz­ności, nieustannie rozpamiętuje swe uczucia i przeżycia, nie dopuszcza moż­liwości porażki. Taki stan rzeczy do­prowadzi ją niemal do obłędu i stanie się jedną z przyczyn jej śmierci.

E. Zola „Nana" -1) Podstarzały hrabia Muffat, zwolennik surowych zasad ety­cznych, zmienia się pod wpływem Na-ny, aktorki i prostytutki. Późno obudzo­na namiętność nie godzi się z jego kodeksem moralnym, co prowadzi do rozterek duchowych bohatera. Fascyna­cja Naną jest jednak tak silna, że ulega jej, by z czasem odkryć, iż nie potrafi żyć bez swej kochanki. 2) Hrabina Muf­fat, oddana matka i żona, w dojrzałym wieku nawiązuje romans z dziennika­rzem Faucherym. Ten związek nada sens jej życiu, odkryje, kim jest ona naprawdę, jednakże stanie się także przyczyną cierpienia i chorobliwej za­zdrości o kochanka.

L.N. Tołstoj „Anna Karenina" - Tytu­łowa bohaterka, wychowana wedle su­rowych zasad moralnych, zakochana w Aleksym Wrońskim, opuszcza męża i syna, by połączyć się z kochankiem. Ich miłość nie będzie jednak szczęśliwa. Na drodze staną jej: matczyne uczucia Anny, jej poczucie winy i chorobliwa zazdrość o Aleksego, a przy tym jej upór i nieugiętość. Patrz: Rosja, samobójst­wo, żona, rodzina.

F.M. Dostojewski „Zbrodnia i kara"

- Miłość Soni do Raskolnikowa, czysta i platoniczna, wsparta uczuciem miło­sierdzia, nakazuje dziewczynie walczyć z przekonaniami Rodiona. Nie tylko nakłania ona ukochanego, by przyznał się do winy, ale też przyjmuje część jego cierpienia na siebie, udając się z nim na katorgę. Sonia nie oczekuje w zamian niczego, wie również, że jej miłość jest nie odwzajemniona. Dopiero po kilku miesiącach na Syberii udało jej się pozyskać uczucie Rodiona.

B. Prus „Lalka" - Spóźniona miłość Wokulskiego jest uczuciem destrukcyj­nym, które prowadzi do klęski bohatera. Zakochany w Izabeli Łęckiej, rozpiesz­czonej arystokratce, nie znajduje dla siebie miejsca w jej świecie. Izabela nigdy nie odwzajemni tego uczucia, ponieważ potrafi kochać tylko siebie. Wokulski mami się jednak złudzeniami małżeństwa i miłości odwzajemnionej; nieustannie też analizuje swe uczucia, nie dostrzegając jednak, kim naprawdę jest jego ukochana. Kiedy prawda wy­chodzi na jaw, bohater nie widzi sensu dalszego życia. Patrz: samobójstwo.

H. Sienkiewicz „Quo vadis" - Eunice, niewolnica Petroniusza, potajemnie ko­cha swego pana. Doskonale wie o jego zamiłowaniu do romansów i w mil­czeniu znosi kolejne kobiety w życiu poety. Jej wytrwałość została jednak wynagrodzona: Petroniusz odwzajemnił uczucie Eunice i z nią właśnie spędził ostatnie miesiące swego życia

E. Wharton „Wiek niewinności" -Ne-

wland Archer, młody i zdolny prawnik u progu kariery, zakochuje się w Ellen Olensky, która uciekła od męża do Ameryki. Jego uczucie, sprzeczne z wy­znawanymi zasadami, stanie się przy­czyną rozterek bohatera, tym bardziej że jest on zaręczony z inną kobietą. Mał­żeństwo z May, podstęp żony, jak i włas­ne przekonania, staną na przeszkodzie romansowi z Ellen, aNewland będzie po latach myślał o niej jako o czymś, co go w życiu ominęło.

T. Mann „Tonio Kroger" - Miłość Tonią do Janka Hansena, a potem do Ingi Holm wynika z umiłowania przez niego tego, co piękne, proste i jasne. Bohater, zakochany w obojgu, wie dos­konale, że nigdy nie zyska wzajemności, bowiem tamci dwoje należą do innego świata. Świadomość tego będzie przy­czyną cierpień Tonią, który poczuje się wyobcowany w świecie zwykłych ludzi. Patrz: artysta, czytanie literatury.

T. Mann „Śmierć w Wenecji" - Gus­taw Aschenbach, podstarzały intelektu­alista i pisarz, wyjeżdża do Wenecji i tam przeżywa jedyną miłość swego życia. Zakochany w Tadziu, młodym chłopcu z Polski, cierpi czując się stary i mało atrakcyjny. Uczucie do Tadzia jest tak silne i dramatyczne, że Aschen­bach nie wyobraża sobie życia bez widoku ukochanego, dlatego też nie opuszcza Wenecji pomimo szalejącej tam epidemii. Miłość pisarza z czasem przeradza się w chorobę: śledzi on Ta­dzia, nieustannie rozmyśla o nim i o so­bie jako parze (analogia do Apollina i Hiakintosa), jest zazdrosny o każdą osobę w otoczeniu ukochanego. Ta ob­sesja doprowadzi go do ciężkiej choroby fizycznej, a potem do śmierci. Patrz: piękno, śmierć (bohaterów literackich).

A. Gide „Fałszerze" - W powieści Gide'a miłość homoseksualna nie jest perwersją ani zboczeniem, ale dosko­nałym związkiem ciał i dusz. Jednocześ­nie uczucie Oliwiera i Edwarda nigdy nie zostanie zaakceptowane przez oto­czenie, ponieważ narusza normy moral­ne, a także bliskie jest kazirodztwu (Edward to wuj Oliwiera).

S. Undset „Krystyna, córka Lavran-

sa" -1) Ogromna miłość Ragnfridy do Lavranasa, swego męża, nie jest uczu­ciem szczęśliwym. Obwinia ona siebie o zdradę i spowodowanie wszystkich nieszczęść w rodzinie. Oziębia i zam­knięta w sobie, Ragnfrida tylko jeden raz zdradzi się przed mężem ze swymi uczuciami, a jej posępny i ascetyczny sposób bycia uniemożliwi zaznanie peł­nej radości w małżeństwie. 2) Wycho­wana w surowych zasadach, Krystyna zakochuje się w Erlendzie, człowieku zmysłowym, lekkoduchu o dość swobo­dnym stosunku do moralności. Ich mi­łość będzie nieustanną walką oraz ście­raniem się charakterów i światopoglą­dów. Ciągle upokarzana, Krystyna ni­gdy nie opuści swego męża, wybaczy mu zdradę, a śmierć Erlenda będzie dla niej końcem prawdziwego życia. Patrz: mąż, rodzina, żona.

M. Kuncewiczowa „Cudzoziemka" -

Adam darzy Różę wielkim uczuciem. Niestety, nie jest w stanie pojąć fas­cynacji żony muzyką, co tworzy między nimi mur nie do przebycia, tym solid­niejszy, że Róża nie jest w stanie zapom­nieć o miłości sprzed lat - Michale i zdradzie, jakiej się wobec niej dopuś­cił. Wszelkie próby Adama, by zbliżyć się do żony, kończą się niepowodze­niem. Patrz też: mąż.

Z. Nałkowska „Granica" - Miłość Ze­nona i Elżbiety od początku naznaczona jest piętnem zdrady. Zenon daje się ponieść namiętności do Justyny, a kon­sekwencje tego spadną nie tylko na niego, lecz i na jego żonę. Tolerancyjna i wyrozumiała Elżbieta nie przestanie kochać męża, wybaczy mu jego zdradę i pomoże jego kochance.

J. Lechoń „Siedem grzechów głów­nych" - Miłość opisywana w tym cyklu to przede wszystkim uczucie zmysłowe, które nie daje jednak ukojenia. Kocha­nek (podmiot liryczny) wie doskonale, iż nie może żyć bez spełnienia seksualnego, a jednocześnie ma świadomość przepaści, jaka dzieli go od obiektu miłości. Zdaje sobie sprawę z tego, że to on jest stroną bardziej zaangażowaną w tym związku i to właśnie powoduje, że cierpi i czuje się odrzucony.

M. Dąbrowska „Noce i dnie" - Jednym z głównych wątków powieści są dzieje małżeństwa Niechciców. Bogumił, człowiek otwarty i afirmujący życie, poślubia Barbarę, kobietę nie akcep­tującą życia, nieustannie je analizującą. Ich trudna miłość to nie tylko ścieranie się dwóch osobowości i poglądów, to także walka o zachowanie własnego ja. Barbara, przez całe życie marząca o To-libowskim (ukochanym z młodości), do­piero po śmierci męża zrozumiała, że był on jedyną miłością jej życia.

M.A. Bułhakow „Mistrz i Małgorza­ta" - Małgorzata i Mistrz spotykają się po raz pierwszy już jako ludzie dojrzali, o zdawałoby się unormowanym życiu. Jednak niezwykła miłość, jaka połączy tych dwoje, zburzy pozorną stabilizację. Niepopularny pisarz i zdradzająca męża Małgorzata nie unikną przeciwności lo­su: powieść Mistrza zaprowadzi go do domu wariatów, a jego ukochana, by go odzyskać, stanie się wiedźmą w służbie u Wolanda. Patrz: miłość spełniona.

E.M. Remarąue „Łuk Triumfalny"

- Miłość Joanny Madou i Ravica to ostatnie wielkie uczucie w życiu bohate­rów. Oboje samotni i skazani na wieczną tułaczkę, nie potrafią odnaleźć się w świecie i zrozumieć samych siebie. Ich związek, początkowo czysto sensualny, okaże się niezwykle ważny, gdyż nada życiu bohaterów sens. Joanna nie wy­trzyma jednak rozstania z ukochanym i zwiąże się z innym mężczyzną, co doprowadzi do rozpadu ich związku,

a potem - śmierci bohaterki. Patrz: miłość i śmierć.

J. Andrzejewski „Bramy raju" - Ale­ksy Melissen, wychowany przez Lud­wika z Yendome i przez niego uwie­dziony, odnajduje prawdziwą i czystą miłość, gdy poznaje Jakuba. Wie, że nigdy nie dojdzie do sensualnego speł­nienia tego uczucia, ale mimo to wyru­sza z krucjatą prowadzoną przez uko­chanego. Sam niekochany, zaspokaja potrzeby cielesne z Blanką, jednocześ­nie marząc o Jakubie, któremu pozwala prowadzić innych i siebie samego na śmierć.

M. Hłasko „Ósmy dzień tygodnia" -

Agnieszka i Piotr to dwoje młodych, kochających się ludzi. Oboje próbują odnaleźć się w rzeczywistości po roku 1956, szukając ocalenia w miłości. Oka­zuje się jednak, że Piotr nie może uwol­nić się od koszmaru przeszłości (siedział w więzieniu politycznym), że nie mają miejsca wyłącznie dla siebie, a ponadto rodzice Agnieszki nie są zadowoleni z tego związku. Zdesperowana Agniesz­ka oddaje się przypadkowo poznanemu mężczyźnie, jednocześnie kończąc w ten sposób swój związek z Piotrem.

K. Brandys , Jak być kochaną" - Bo­haterka opowiadania przez pięć lat ukry­wała ukochanego mężczyznę, który ści­gany był przez hitlerowców listem goń­czym. Narażała własne życie, podej­mowała pracę w niemieckich teatrzy­kach, cierpliwie znosiła rozgoryczenie i frustrację ukochanego mężczyzny, w zamian nie dostając nic. Kiedy wojna się skończyła, ukochany bez słowa po­żegnania i podziękowania opuścił jej mieszkanie. Spotkała go dopiero po kilku latach. Patrz: retrospekcja, samo­bójstwo.

A. Moravia „Konformista" - Marcello Clerici pokochał żonę profesora Quad-riego miłością szaloną, zaborczą. Sytua­cję dodatkowo komplikował fakt, że Marcello przyjechał do Paryża, aby za­bić profesora oraz to, że Lina pragnęła nie Marcella, ale jego żony - Giulii.

A. Kowalska „Pestka" - Na drodze miłości Agaty i Borysa stoi jego małżeń­stwo, a także wyznawana przez niego etyka. Agata, świadoma tego, że nigdy nie opuści on rodziny, zgadza się grać rolę jego kochanki przez pięć lat. Zado­wala się nielicznymi chwilami spędzo­nymi razem, wiedząc jednak, że

- w przeciwieństwie do ukochanego

-jest całkowicie samotna. Kiedy Borys opuszcza żonę i dzieci, Agata począt­kowo cieszy się z tego. Wie jednak, iż ta decyzja zniszczy i jego, i ich miłość, dlatego też decyduje się na samobójst­wo. Patrz: samobójstwo.

J. Hurt „Skaza" - Miłość dojrzałego i dobrze sytuowanego mężczyzny do narzeczonej swego syna, burzy wszelkie stereotypy jego życia. Uświadamia on sobie, że do tej pory żył w zakłamaniu, że nie dał się ponieść prawdziwym uczuciom. Anna staje się najważniejszą osobą w jego życiu, ale jednocześnie niszczy ona to życie, jak i swego ko­chanka. Ich romans doprowadzi do wiel­kiej tragedii rodzinnej - śmierci Mar-tina, narzeczonego Anny. Patrz: wina i odpowiedzialność, ojciec.

M. Ondaatje „Angielski pacjent" -

Młoda mężatka, Katherine Cliffton, wdaje się w romans z Almasym, męż­czyzną samotnym, nie odczuwającym potrzeby stabilizacji. Ich namiętna mi­łość jest przede wszystkim walką o za­chowanie dominacji nad partnerem, udowadnianiem swej wyższości. Połą-

czeni wyjątkowymi więzami, rozstają się jednak na prośbę Katherine, kiedy postanawia ona wrócić do męża.

* „I gdy myślę o tobie to tak

jakby motyl trzepotał w dłoni uwięziony i ślepy". (H. Poświatowska)

* „Między nami jest przepaść, przepaść niezgłębiona, I choćbyśmy wykochać po brzeg dusze chcieli,

To wszystko, co nas łączy, jest miłość szalona,

A wszystko, co jest prawdą, na wieki nas dzieli". (J. Lechoń)

* „Pozginaj moje ciało, miażdż i w płyn zamieniaj, Przeplataj, krusz, zatapiaj, łam, niszcz bez litości, Tylko zbliż się choć o krok z tego oddalenia,

W którym błądząc, wciąż szukam szczęścia - Twej miłości". (W. Bąk)

* „...nie wiem, skąd się wzięła moja mi­łość do ciebie, ale skądkolwiek zaczer­pnęła swój początek i swoje pierwsze oczarowanie, nigdy cię kochać nie przestanę, ponieważ jeśli istnieję, to tylko dlatego, aby, sam niekochany, potrzebę miłości całym sobą potwier­dzić..." (J. Andrzejewski)

* „Z dzikim płomieniem w oczach przyjdziesz niespodzianie, Piorunem w serca nasze ból uderzy, co w oczach nagle stanie, By my jak wrogi, drżąca miłość w nas, na urąganie". (W. R. Benćt)

* „Kto kocha, często jest zawiedziony, często obolały i często nieszczęśliwy, ale kocha i kiedy znajdzie się na krawę­dzi grobu, obraca się, aby spokojnie spojrzeć wstecz, i powiada sobie: częs­to cierpiałem, myliłem się niekiedy, ale kochałem. To ja żyłem, a nie jakaś sztuczna istota wylęgła z mojej pychy i nudy".

(A. de Musset)

* „Kocha się tylko to, od czego się cierpi". (G. Flaubert)

* „Ludzie, którzy kochają, potrafią zadawać najboleśniejsze ciosy. Potrafią uśmiercać nie pozbawiając życia swej ofiary".

(A. Bahdaj)

---