METODY-*obserwacje- a)bezpośrednie-*najgłęb.wwiercenie 12,3km w głąb litosfery-półw Kolski. 11,8km/200∙/cis 1500atmosfer; *kopalnie surowców-najgłębsz. Kopaln złota w Carletonoville w RPA-gł 3,8km; *erupcje wulkanicz.-lawa,chmura pyłowo-gazowa są z ognisk magmowych znajdujących się na głęb do kilkuset km. b)pośrednie-analiza rejestrowanych na powierzchni fal sejsmicznych. Mogą załamywać, odbijać, zmieniać prędkość na granicy oddzielającej warstwy o różnych właść.fiz. strefy, gdzie zachodzą zmiany fal- warstwy nieciągłości. Im większa gęstość tym większa prędkość fal. Budowa Wnętrza Ziemi- kartony-1 zaczątki skorupy ziem. 1)Skorupa ziemska- budowa zmienna w pionie i poziomie. a)kontynentalna(gr 35-40 km; pod górami 80km)-granit,bazalt b)oceaniczna(od kilkuset m. w str.grzbietów oceaniczn. Do kilku km w brzegach ocean)-magmowe skały bazaltowe |skały osadowe 2)Płaszcz Ziemski- (góra-Si,Mg,Al./dół-Fe,Ni)zróżnicowana budowa.W górnej części -warstwa perydotytowa-zb ze skał o dużej gęst(perydoty). Stosunkowo chłodna i razem ze skorupą ziemską tworzy twardą,kruchą-litosferę. Później warstw. Skał półplastycznych-astenosfera-do 400km. Wysoka temp->skały zachowują się jak plastyczne ciało stałe. Głębiej rośnie ciśnienie i chroni skały przed topnieniem. 3)Jądro-cz.zew- zachowuje właść. Ciała ciekłego. Podczas ruchu Ziemi, wirująca materia wytwarza wokół Ziemi pole magnetyczne- magnetosferę.-zatrzymuje ona cząsteczkowe promieniowanie słoneczne, które mogłoby zniszczyć wszelkie formy życia na Ziemi.; cz wew-stały stan skupienia. Zb z żelaza i domieszek np.niklu.
Geologiczne dzieje Ziemi; ok. 4,6mld lat, uksztaltowaly się-litosfera, wnętrze ziemi, atmosfera, hydrosfera, biosfera. W cięgu 100tys Ziemię zasiedlił człowiek. Geologia historyczna- odtwarzanie i badanie dziejów
1)Prekambr- archaik (prapoczątek a)archaik 4600-2500 (3,5-bakterie cudzożywne (pobierały siarkowodór), sinice (fotosynteza) [cienka skorupa ziemska zbudowana głownie ze skał bazaltowych była b. niestabilna. Uległa ciągłemu przetapianiu i przeobrażaniu. Wyst. Intensywny wulkanizm. Ogromne ilości gazów wydzielane z magmy (m.in. pary wodnej, dw węgla, związków iarki) dąły początek atmosferze (beztlenowej) i hydrosferze.] b)proterozoik(era pierwotnych zwierzat) 2500-542 [zakrzepłe fragmenty magmy tworzą mikrokontynenty (kartony), które w wyniku ruchu płyt litosfery pod koniec proterozoiku połączyły się w 1 subkontynent- Pangea I]. Intensywne ruchy górotwórcze zachodzą wzdłuż krawędzi kartonów i prowadzą do ich rozrastania. (W wodach prymitywne zwierzęta tkankowe-jamochłon, pierścienice, gąbki, stawonogi)
2)Paleozoik(er dawnych zwierzat) 542-251- skamieniałość przewodnia- Trylobit (rozkład Pangei na przełomie proteozoiku i paleozoiku); kambr (gąbki, małże, stawonogi-trylobity-elem.szkieletu), ordownik (koralowce, głowonogi); sylur (ryby!) i dewon (rośliny lądowe-psylofity; skrzypy, widłaki, paprotniki);płazy (orogeneza kaledońska- g. Świętokrz, Skandynawskie, Kaledońskie, Grampian), karbon (lasy; latające owady; gady)(intensywny rozwój roślinności; paprocie, skrzypy, wilgotność, powstawał węgiel kamienny), perm (połączenie kontynentów w Pangeę II; traspresja i represja mórz- powstawały pokłady soli kamiennej- z parowania mórz). Orogeneza hercyńska-KiP- Sudety, G. Przylądkowe, poł cz Apallachów, g Wododziałowe, Rudawy, Ardezy, Szumawa, smocze. (dzrea iglaste)
3)Mezozoik-(srodkowa era zwierzat) 251-65- skam. Amonit, beleminit.;dinozaury Trias- (ssaki)(Rozchodzenie się płyt litosferycznych; Rozpad Pangei II na Gondwanę (kontynenty półk poł) i LLaurazję (półk półn); jura (ptak-archeopteryks), kreda (kwiaty-mongolie)(początek tworzenia się Atlantyku i częste transgresje i regresje morskie)-wyginięcie dinozaurów
4)Kenozoik(nowozytna era zwierzat);(trąbowce,nosorożce,wielbłądy,konie,ssaki drapieżne) trzeciorzęd- [intensywny wulkanizm. Powstanie wschodnioafr. Systemu dryftowego; powstanie pokładów węgla brunatnego, soli kamiennej] Orogeneza alpejska- Kordyliery, Andy, cz Atlasu, Pireneje, Apeniny, Karpaty, Kaukaz, Alpy, Pamir. Powstanie Gór zrębowych- Sudety, Łysogóry, Ural (ssaki naczelne).Czwartorzęd-Ocieplenie klimatu, rozczłonkowanie kontynentów; Powtanie Bałtyku. Zlodowacenia na półkuli półn. Lądolody rozprzestrzeniały się kilkakrotnie w Ameryce Półn z Półw Labrador, w Europie z Półw Skandynaws oraz mniejsze w Azji, na półw Tajmy.->holocen
Rozwój życia- ok. 3,5mld-; homo sapiens-35-100tys lat temu. Składniki litosfery-właśćć. Miner- Minerał-podstawowy składnik litosfery-powstał w sposób naturalny-budowa krystaliczna(uporządkowany sposób ułożenia. Nie posiadają;mineraloidy.np.opał)-jednolite właściwości fiz (twardość,barwa,połysk,łupliwość) i chem. Skały-nagromadzone w naturaln.war. różne minerały lub wiele ziaren tego samego miner.Minerały skałotwórcze-kwarc-skalenie-miki (granit),halit,kalcyt,gips.
SKAŁY MAGMOWE- 1)głębinowe jawnokrystaliczne [granbi,sjenit,dioryt,gabro](stygnięcie magmy we wnętrzu Ziemi) 2)wulkaniczne-wylewne-[porfir kwarcowy,bazalt,andezyt]budowa skrytokrystaliczna. (porfirowe-krystalizacja rozpoczęta we wnętrzu, końcowy etap na powietrzu) OSADOWE- 1)okruchowe- a)luźne(żwir,piasek,pył,ił,glina,less) powstał w wyn nagromadzenia się odruchów skalnych, będących produktem wietrzenia wcześniej istniejących skał; b)zwięzłe(zlepieniec,piaskowiec,mułowiec,iłowiec,łupek ilasty) złożone z osady mogą ulegać zagęszczaniu i cementowaniu odruchów. 2)organiczne-a)ze szczątków roślinnych-trof->węgiel brunatny->kamienny. B)zwierzęcych-wapień(z węglanu wapnia muszli skorupiaków, szkieletów koralowców,liliowców,otwornic),radiolaryt(ze szkielecików promienic),opoka(z gąbki). c)rośl+zw-ropa naft,gaz ziem. 3)Chemiczne-(sól kam,potasowa,dolomit,wapień,gips,anhydryt.)-powst w płytkich zbiornikach morsk. Lub słonych jezior.Zmiejszona na skutek parowania obj wody prowadzila do wzrostu stęż. Rozpuszcz.w niej soli, pozniej do ich wytrącania. SK.METAMORFICZ (gnejs(z granitu),marmur(z wapienia), kwarcyt (z piaskowca)-powst w wyn.przeobraż. wcześniej już istniejąc. Skał magmowych lub osadowych pod wpływem wzrostu temp. lub ciśn. Przekształceniu ulega budowa i dkład miner. Metamorfizm termiczny-pod wpł temp-wynik przenikania ciepła z ognisk magmowych do otaczających je skał. Metamorf. Regionalny-rosnące ciśnienie przekształca skały przemieszczające się w głąb litosfery lub przykrywane grubą warstwą osadów.
Złoże surowców min-minerały lub skały użyteczne w gospodarce nagromadzone w dużej ilości nadające się do eksploatacji.a)endogeniczne (magmowe i metamorficzne) b)egzogeniczne-wynik wietrzenia lub nagromadzenia materiału organicznego lub min. Złoża osadowe maja postać pokładów lub soczewek.(węgiel kam i brun,łupki miedzionośne,skały okruchowe) Eksploatacja pokładów-kopalnie odkrywkowe lub głębinowe, np.sól kamienna-lekka i plastyczna, pod naciskiem tworzy wysady(słupy,diapry)solne.-metoda hydrauliczna (rozpuszczenie soli w wodzie i wypompowanie na powierzchnie) lub głębinowa. Pułapki geologiczne-warstwa skał nieprzepuszczalnych pod którą gromadzą się ropa i gaz ziemn. Złoża magmowe lub metamorficzne wyst w formie żył lub gniazd; w intruzjach magmowych lub ich otoczeniu. Ciepło wydzielające się z zestalającej się magmy przenika przez sąsiednie skały i je przeobraża. Wypływająca woda odkłada w szczelinach lub porach rudy metali-cyny,Cu,Pb,Fe.Pozyskanie-w kopalniach głęb. Płyty tektoniczne (litosferyczne) a)typu kontynentalnego-grubsze(Euroazjatycka,Afrykańska) b)oceanicznego-ciensze(Pacyficzna) c)kilkanaście mniejszych(kokosowa,arabska,fińska) Astenosfera-półpłynna warstwa skalna, po której przemieszczają się te płyty. Prądy konwekcyjne-powst. Na skutek emisji ciepła z gorącego jądra i częściowo z płaszcza ziemsk. a)W wyniku ogrzania powstają powolne, szerokie strumienie unoszące ciepłą materię, nazwane konwekcyjnymi prądami wstępującymi (w strefach dryftowych). Pod wpływem ich oddziaływania astenosfera, jako warstwa plastyczna odkształca się. Znajd. Się powyżej krucha litosfera pęka. W zewn. Warstwach płaszcza materia ochładza się i pogrąża. Na grzbiecie osiadającego strumienia materii przenoszone i rozsuwane SA płyty litosf. B)prądy zstępujące-w str subdukcji. GRANICA/strefa RYFTU-ROZBIEŻNA- płyty oddalają się od siebie, szczelina oddzielająca płyty-ryft wypełnia się lawą. W miarę oddalanie się płyt wypływają kolejne potoki lawy, krzepnąc budują one grzbiety. W osiowej części ryftu są najmłodsze skały-im dalej tym starsze. Fragmenty płyt przemieszczają się w różnym tempie, a na granicach powstają poprzeczne uskoki, zwane są transformacyjnymi. Występują w strefie skorupy oceanicznej. Ich przebieh wyznaczają grzbiety biegnące najczęśc. W środk. Częściach oceanów. Wyjątek we wsch Afryce. STREFA SUBDUKCJI/zbieżna-wyst w miejscu, gdzie 2 płyty zbliżają się do siebie. Płyta oceaniczna, ze wzgl na większą gęstość skał, zagłębia się pod płytę kontynentalną. Pogrązający się fragment litosfery, na skutek wzrostu temp i ciepła tarcia ulega topnieniu. Powstają ogniska magmowe i zjawiska plutoniczne, a na powieszch. Zjawiska wulkani. Skały w wyniku rosnących temp i cisn ulegają metamorfizmowi. Przesuwanie się płyt względem siebie wywołuje silne naprężenia w skałach trzęsienia ziemi. Gromadzone na powieszch. Płyty ocean. Morskie osady są zadzierane na krawędzi płyty kontynentalnej i fałdowane. Subdukcja 2 płyt ocean- na krawędzi powstają rowy oceaniczne i łuki wyspowe. STREFA KOLIZJI-ze wzgl na mała gęstość skał, płyty kontynent rzadko zagłębiają się w płaszczu. W czasie zbliżania się 2 płyt kontynent. Sfałdowaniu i wypiętrzeniu ulegają osady płyty oceanicznej, znajdującej się miedzy nimi.Powstają silne naprężenia. Mogące powodować trzęsienia ziemi i uskoki. Nacisk doprowadza do przesunięć mas skalnych wzdłuż uskoków. Np. strefa śródziemnomorsko-himalajska, powstała w wyniku kolizji płyty Afryk i indoaustarlijskiej z płyt. Eurazjatycką
ZJAWISKA PLUTONICZNE I WULK.- Magma- ciekły stop glinokrzemianowy zawierający rozpuszczone gazy, o temp. 700-1000*C. Rocznie, w wyn. Topnienia skał we wnętrzu Ziemi powstaje kilka km3 magmy. Część wydostaje się na powierzchnię przez wulkany lub szczeliny, a większość pozbawiona stopniowo ciepła zastyga podczas wędrówki. Magma, krzepnąc w obrębie starszych skał, tworzy różnorodne formy zwane intruzjami. Platonizm- ogół zjawisk zw. z przemieszczeniem się magmy we wnętrzu Ziemi i powstawaniu z niej skał głębinowych. INTRUZJE MAGMOWE- naruszające układ warstw skalnych przez ich przecięcie lub częściowe roztopienie -niezgodne. Największa-batolit. Magma krzepnąca w szczelinach przecinających warstwy skał tworzy żyły niezgodne-dajki. Intruzje zgodne nie naruszaja wcześniejszego układu warstw sklanych. Tego typu intruzją jest lakoit o kształcie soczewki. Podobną formą jest lopolit. Niewielkie żyły pokładowe, ułożone między warstwami skał-sille. Intruzje są zazwyczaj ukryte we wnętrzu Ziemi. Mogą być też odsłaniane w wyniku ruchów górotwórczych lub niszczenia przykrywających je skał przez czynniki zew. Formy plutoniczne występując. Na powieszch.-np. granitowe wzgórza Dartmoo w poł-wch Anglii i granitowe partie Tatr i Karkonoszy(batolity). WULKANIZM- ogół zjawisk związ. z wydobywaniem się na powierzchnię lawy i towarzyszących jej substancji stałych i gazowych. Lawa-magma, która zetknęła się z powietrzem atmosf.i uległa odgazowaniu. Utrata gazów powoduje zmiany jej składu chem. Powstają mnierały inne niż te, które krystalizują się we wnętrz. Ziemi. Magma z ognia magmowego wędruje ku górze kominem wulkanicznym, a następnie wydobywa się na powieszch kraterem lub szczeliną w skałach. Ruch magmy wywołany jest ciśnieniem panującym w ognisku magmowym. Temp. Lawy w chwili wypływu z krateru wynosi ok. 1200*C. Jest żółta. Jeśli ochłodzi się do temp 900*, zmienia kolor na ciemnoczerwony. Zstygła lawa najczęściej jest czarna. PRODUKTY ERUPCJI- *Ciekłe-.lawa zasadowa-mniej niż 50” krzemionki-rzadka-wulkan tarczowy(Hawajki); kwasna-wiećej niż 80%krzem.-gęsta- Wulkan stożkowy(wezuwiański) obojętna-80-50%krzem.-cechy pośrednie *Stałe-podczas gwałtownej erupcji znaczna część lawy zostaje rozdrobniona i wyrzucona w powietrze. Strzępy lawy krzepną szybko i tworzą różnej wielkości produkty stałe. Największe-bomby wulkaniczne. Drobniejsze bryłki, wielkości orzecha, nazywane lapisami. Produktem stałym jest też popiół wulkaniczny. Opadające na powierzchnię ziemi popioły ulegają scementowaniu i tworzą sklały magmowe-tufy. Rozwijają się na nich b.żyzne gleby wulk-andosole. Ze stygnącej w powietrzu lawy. Która uległa silnemu spienieniu, powstaje b.lekki pumeks. Wyrzucony do wyższych warstw atmosfery drobny pył może być transportowany wokół całej kuli ziemskiej. W wyniku zatrzymywania promieniowania słonecznego może spowodować zmiany pogodowe i klimatyczne. Skały, które powstają z materiałów wyrzucanych w powietrze w czasie wybuchu i osadzone na powszechni terenu lub na dnie zbiornika morskiego, nazywają się piroklastycznymi. *Gazowe-podczas erupcji z lawy uwalniają się rozpuszczone w niej gazy. Głównym produktem gazowym jest para wodna. Po wydostaniu się z wnętrza wulkanu w powietrzu atmosferycznym gwałtownie ochładza się i ulega kondensacji. Wraz z innymi gazami oraz drobnymi produktami ochładza się i ulega kondensacji. Wraz z innymi gazami oraz drobnymi produktami stałymi tworzy się nad miejscem erupcji chmurę gazowo-pyłową, która może rozprzestrzenić się na znaczne odległości i tworzyć słup osiągający nawet 50km wys. Jeśli chmura zawiera nadmierne ilości pyłów i innych materiałów piroklastycznych, nie może wznieść się wysoko do atmosfery. Wydostaje się poza krawędź krateru i zsuwa z dużą prędkością w dół (100-500 km/h). Ze względu na wysoką temp (100*) zjawisko to nazywane jest gorącą chmurą lub pałającą lawiną. Prócz pary wodnej wulkany produkują;tlenki węgla, metan. Tlenki .WYRZUCANIE MATERIAŁU-efuzywne (lawowe), eksplozywne(materiał proplastyczny-odłamy sklane-bomby wulk), stratowulkan(mieszany);siarki,siarkowodór,chlorowodór.fluorowodór,amoniak,wodór,azot i substancje zaw.żelazo. Gazy są wydzielane bezpośrednio przez lawę lub wydostają się z licznych pęknięć i szczelin w ścianach(wyziewy). Często ich emisja poprzedza właściwą erupcję i utrzymuje się długo po jej zakończeniu. WYSTĘPOWANIE WULKANÓW- większość czynnych jest na zetknięciu dwóch płyt litosfery. w strefach subdukcji ogniska magmowe powstają w wyn. Topienia skał zagłębiającej się płyty litosfery,na skutek wzrostu temp i ciepła tarcia.Przykładem są wulkany rozmieszczone wzdłuż stref subdukcji otaczających Pacyfik. W strefach dryftowych występują najczęściej wulkany szczelinowe (Szczelina Laki na Islandii). Wypływająca z ryftów lawa tworzy grzbiety podmorskie (np.Grzbiet Środkowoatlantycki) a ich najwyższe części mogą wystawać ponad powierzchnię wody jako wyspy(Islandia). Wulkany położone z dala od krawędzi płyt litosfery zawdzięczają sobie powstawanie `plamom gorąca”-wąskie strefy w obrębie skorupy ziemskiej,pod którymi dochodzi do intensywnej emisji ciepła z wnętrza Ziemi (`pióropusze ognia”). Bo płyta litosfery stale przesuwa się nad `plamą gorąca”, z czasem powstaje kilka wulkanów tworzących szereg. Najstarsze z nich są już wygasłe. Taką genezę mają wulkany na Hawajach, Azorach i galapagos. Najczęściej są tarczowe. GEJZER-źródło z wyrzucaną w powietrze, w dość regularnych odstępach czasu,wodą. Wysokość fontanny i rytm powtarzania się zjawiska są indywidualne od gejzeru. Mechanizm powstawania związany z podgrzewaniem wody wypełniającej szczeliny skalne. W dolnych częściach gejzeru temp wzrasta szybciej; nie może się ona przemieszczać do góry i wyparować bo zalega nad nią woda o niższej temp. Ciągły dopływ ciepła powoduje że jej temp. wzrasta powyżej 100*. Wrzeć i parowac zaczyna woda znajdująca się nad nią. Ciśnienie maleje, a przegrzana woda z dolnej części gejzeru zaczyna zmieniać się parę wod. Gorąca para może zwiększyć swą objętość nawet 100x. powoduje to wyrzucenie słupa wody i pary w powietrz. Najwięcej-Półwysep Kamczatka-Rosja, PN w Yellowstone-USA, Nowa Zelandia i Islandia. Wytrącają się z gorących wód i oparów surowce w postaci pokryw min. TRZĘSIENIA ZIEMI-drgania wywołane nagłym przesunięciem się mas skalnych. Miejsce, w którym na skutek rozprężania wyzwalana jest ogromna energia, rozchodząca się w postaci fal sejsmicznych-hipocentrum(ognisko)-znajduje się w obrębie skorupy ziemskiej lub górnej części płaszcza na głeb. 8-800km. Fale sejsmiczne rozchodzą się koncentrycznie we wszystkich kierunkach. Miejsce na powierzchni ziemni znajduje się bezpośrednio nad hipocentrum, od którego najszybciej docierają afle sejsmiczne,-epicentrum(ośrodek). Od niego we wszystkich kierunkach rozchodzą się fale powierzchniowe. Sejsmograf rejestruje fale sejsmiczne-urządzenie dziala n a zaadzie wahadła poziomego i pion. PRZYCZYNY- 1)tektoniczne- wynik przesuwania się płyt litosfery. Trzęsienia ziemi powstają w strefach subdukcji na skutek powstania naprężeń związ. z zagłębieniem się jednej płyty litosfery pod drugą (Andy,Nowa Zelandia,Archipelag Malajski, Wyspy Japońskie). Mogą być związane z młodymi łańcuchami górskimi,położonymi w strefie kolizji płyt litosfery (Basen Moża Śród, Azja Mniejsza, Himalaje) oraz ze strafami dryftowymi (Grzbiet Środkowoatlantyck., wsch Afryka). Duże znaczenie mają wielkie uskoki,np.San Andreas w Kalifornii. 90% trzęsień-wynik procesów tektonicznych. 2)wulkaniczne-drgani mas sklanych wywołane przemieszczeniem się magmy oraz erupcją wulk. Stanowią ok. 7% wszystkich trzęsień. Silne trzęsienia-erupcja eksplozywna 3)zapadowe(antropogeniczne)- ich przyczyną jest zapadanie się stropów pustych przestrzeni wytworzonych w skałach w wyniku procesów naturalnych lub eksploatacji surowców min przez człowieka-tąpnięcia. Wstrząsy są silne i wyst rzadko-3% WYSTEPOWANIE TRZĘSIEŃ-obszery sejsmiczne-częste i duża częstotliwość. Pokrywają się z młodymi górami fałdowymi i rowami i grzbietami ocean. Obszary pensejsmiczne- słabe i rzadkie; mogą być stare masywy odmłodzone w czasie ostatnich ruchów górotw. Lub młode zapadliska tektoniczne. Asejsmiczne-wolne od trzęsień-stare platformy kontynent.stabilne fragm. Litosf. O dużej miąższości. PINOWE RUCHY LITOSFERY=Ruchy epejrogeniczne-powolne,pionowe ruchy-powodują wznoszenie lub obniżanie dużych fragmentów skorupy ziemskiej. O ich istnieniu świadczą zmiany położenia linii brzegowej. Jeżeli morze zwiększało swój obszar, linia brzegowa przesuwała się w głąb lądu (transgresja morza), podczas wycofania odsłaniały się nowe fragmenty lądu(regresja). Świadectwem są osady morskie spotykane współcześnie na obszarach lądowych (np.wapienie na Wyżynie Krk-Częst). Innego dowodu dostarczają kamienie kolumny ze świątyni Serapisa w Neapolu. Tempo pionowych ruchów litosfery waha się od -4m/1000lat w okolicach Tunisu(półłn Afr) do +2m/1000lat u wybrzeży Normandii. Przyczyna-przemieszczanie się magmy we wnętrzu ziemi lub zmieny gęstości i obj skał w niższych częściach litosf.Skutki=zmiany w podłożu warstw skalnych; mogą doprowadzić do powst form wypukłych (wzniesień,kopuł,garbów) lub wklęsłych(obniżeń i niecek). Ruchy izostatyczne- powolne i pionowe ruchy bloków litosfery.Mniejszy zasięg i inna genezę. We wnętrzu Ziemi, pomiędzy astenosferą a litosfera,kształtuje się stan równowagi grawitacyjnej-IZOSTAZJA.-jeśli nastąpi jej zaburzenie,bloki skalne przemieszczą się. Zwiększenie się masy powoduje pogrążenie się bloków, natomiast jej zmniejszenie-dźwignięcie ku górze./wyst na obszarach współcześnie lub w przeszł zlodowaconych. Do dziś obserwowane są ruchy wznoszące,spowodowane zanikiem pokryw lodowych w Skandynawii i na półw. Labrador, mimo iż lądolód ustąpił stąd ok. 10000lat temu.Szacuje się że w tym okr obszar Zatoki Hudsona podniósł się o 300m.JEDNOSTKI GEOLOGICZNO-TEKT. 1)Platformy-duże,sztywne bloki skalne, w obrebie których zachodzą tylko ruchy pionowe. Przeważnie nie występują na nich ruchy górotwórcze,czynne wulkany i trzęsienia ziemi(obszary asejsmiczne). Przekroju pionowym platformy wyróżnić można dwa piętra: podłoże(fundament) i pokrywę skał osadowych. Na starych platformach prekambryjskich podłoże utworzone zostało z silnie sfałdowanych skał krystalicznych (skały, których ziarna miner. są wykształcone w postaci kryształów). Do tej grupy zalicza się skały magmowe i metamorf. Podłoże platform młodych ukształtowało się podczas paleozoicznych ruchów fałdowych. Duży udział w jego budowie mają sfałdowaneskaly osadowe. W 2etapie formowania platformy powstała pokrywa skał osadowych. Ukształtowane wcześniej stabilne podłoże spowodowało, że warstwy skał osadowych najczęściej nie są silnie zdeformowane. Pasma fałdowe-powst w wyn. Fałdowania i wypiętrzania się osadów zgromadzonych na dnie oceanów w syn. Subdukcji płyt litosfer. Tworzą wydłużone jednostki na krawędziach platform. Często na ich przedpolu powstają zapadliska tektoniczne. Ze względu na różny wiek fałdowań,wśród pasm fałdowych wyróżnia się kaledonidy,hercynidy i alpidy. Bud. Fałdową mają alpidy, pasma kaledońskie i hercyń zostały przemodelowane podczas późniejszych ruchów tektonicznych i współcześnie często charakteryzują się bud fałdowo-zrębową. W obrębie stabilnych, wcześniej sfałdowanych struktur geolog, w kolejnych orogenezach procesy tektoniczne prowadzą do powstawania uskoków. Wzdłuż tych pęknięć dochodzi do przesuwania się bloków skalnych. Mogą ulec wydźwignięciu, co prowadzi do powstawania zrębów tektoicnych, lub obniżeniu, skutkiem czego są rowy tektoniczne. Charakterystyczną cechą gór zrębowych jest występowanie wyniesionych masywów rozdzielonych zapadliskiem lub kotlinami, często ograniczonymi progami skalnymi.