25.05 Psychologia wykład.

Stres - ( nacisk na system )

♦ bodziec

• klasa czynników zakłócających dzisłanie, zagrażających lub

uniemożliwiających zaspokojenie potrzeb ( Reykowski )

♦ reakcja

• nieswoista reakcja organizmu na wszelkie stawiane mu żądania ( Selye )

bodziec

1. ogólnie wszelka siła, która zastosowana wobec organizmu, wywołuje istotną modyfikację

jego postaci, zazwyczaj z konotacją, że jest to zniekształcenie lub wypaczenie - przyczyna

reakcja

2. stan napięcia psychicznego, wywołany przez siły i naciski o których mowa w znaczeniu 1, -skutek

( Reber, słownik psychologii )

Ujęcie relacyjne ( Lazarus, Folkman )

Stresem jest określana relacja między osobą a otoczeniem, oceniana przez jednostkę jako obciążająca

lub przekraczająca jej zasoby, i zagrażająca jej dobrostanowi.

Eustres Dystres

• ↓

dana sytuacja zagraża, szkodzi

mobilizuje nas do działania nie możemy sobie poradzić

`pozytywny' człowiek czuje się małowartościowy

samoocena - ocena możliwości

Stres psychologiczny

Proces, którego przyczyną jest relacja między osobą a otoczeniem, oceniana przez nią jako obciążająca

lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca dobrostanowi. Następstwem tej relacji i takiej oceny jest stan stresu,

obejmujący silne emocje, przeważnie negatywne (strach, lęk, złość, wrogość) oraz sprzężone z nimi zmiany

fizjologiczne i biochemiczne, przekraczające ewidentnie podstawowy poziom aktywacji.

STRES

(ocena wspólna bardzo wielu teorii stresu)

• jest stanem organizmu, bardziej ekstremalnym niż stany normalne

• zakłada interakcję organizmu z jego otoczeniem

• wymaga obecności zagrożenia spostrzeganego i ocenianego poznawczo przez jednostkę

• powoduje uruchomienie regulacyjnych funkcji psychiki, gdyż normalne reakcje przystosowawcze są

niewystarczające (Terelak)

H. Seyle wyróżnił:

• zmiany specyficzne (lokalny zespół adaptatycjny LAS) zależne od rodzaju działającego stresora i pojawiające się w miejscu jego zadziałania.

• zmiany niespecyficzne (ogólny zespół adaptacyjny GAS) związane z ogólną mobilizacją organizmu, niezależne od rodzaju czynnika szkodliwego, które zostały nazwane stresem.

Trzy stadia ogólnego zespołu adaptacyjnego

• stadium reakcji alarmowej

mobilizacja sił zbrojnych organizmu, po fazie szoku pojawia się faza przeciwdziałania

szokowi

• stadium odporności

cechuje się względną adaptacją, organizm przystosowuje się do dzoałania w warunkach

bardziej ekstremalnych

• stadium wyczerpania

następuje utrata zdolności obronnych, zakłócanie czy zablokowanie

mechanizmów przystosowawczych

Stresor

Wszystko to, co stawia przed organizmem (jednostką) jakieś wymagania (Seylę)

Sytuacje trudne (Tomaszewski)

• Zakłócenia (przeszkoda, zwłoka, brak zaskoczenia, zawód, wymagania).

• Zagrożenia (fizyczne, pozycji społecznej, wartości).

• Deprywacja-niezaspokojenie potrzeb (niedociążenie, monotonia, izolacja, uwięzienie)

• Przeciążenia (wysiłkiem fizycznym lub umysłowym)

Czynniki stresu (Terelak)

• Psychologiczne (j.w.)

• Fizyczne (klimat, hałas, wibracje, oświetlenie, promieniowanie)

• Chronobiologiczne (zaburzenia rytmów biologicznych)

• Socjologiczne (związanych ze strukturą grupy i organizacji)

Frustracja - sytuacja kiedy na naszej drodze jest przeszkoda

sytuacja trudna = sytuacji stresowej

Źródła stresu (Lazarus i Cohen)

• Kataklizmy - nieprzewidywalne wypadki zdarzające się jednocześnie całym społecznościom lub grupom osób, wywierające silny wpływ negatywny na jednostkę.

• Stresory osobiste - zdarzenia dot. jednostki, niekiedy nieprzewidywalne, silnie wpływające na jej funkcjonowanie, angażujące wiele wysiłku w procesy radzenia sobie.

• Stresory drugoplanowe - codzienne kłopoty życiowe, stosunkowo drobne zdarzenia życia codziennego.

dokończenie wykładu na ćwiczeniach

Style radzenia sobie ze stresem

Charakterystyczny dla jednostki repertuar strategii radzenia sobie

z sytuacjami stresowymi

• Zadaniowy - ukierunkowany na zmianę obiektywnej sytuacji.

• Emocjonalny - ukierunkowany na redukcję napięcia emocjonalnego (koncentracja na negatywnych emocjach, poczucie winy nie pomaga w radzeniu sobie).

• Unikowy - ukierunkowany na odwrócenie uwagi od stresora

Zadaniowy - priorytetem jest wykonanie zadania.

Emocjonalny - dla ludzi wrażliwych, idealistów, styl obronny.

Unikowy - nie chcemy przeżywać stresu, uciekamy od danej sytuacji.

∗STRATEGIA∗

to jak się zachowamy w danej sytuacji

1. Analiza aktualnej sytuacji.

2. Cech osobowości (inteligencja, wiedza, samoocena, temperament).

3. Style (radzenia sobie ze stresem).

4. Aktualny stan psychofizyczny organizmu.

przykłady czynników istotnych dla zdrowia w modelu pato- i salutogenetycznym

Rodzaj czynnika	Model patogenetyczny (czynniki szkodliwe dla zdrowia)	Model salutogenetyczny (czynniki sprzyjające zdrowiu)
Emocje	Negatywne, zalegające	Pozytywne, związane z postawą optymizmu i nadziei
Motyw zdrowotny	Brak zainteresowania lub nadmierna koncentracja na własnym zdrowiu	Umiarkowane zainteresowanie własnym zdrowiem
Zachowanie	Ryzykowne dla zdrowia np.palenie tytoniu	Zdrowy styl życia
Osobowość	Wzór zachowania A	Osobowość odporna, poczucie koherencji
Czynniki sytuacyjne	Pole życiowe ryzykowne dla zdrowia	Zdrowe pole życiowe

3

---