Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą maja prawo do wyboru szereg form opodatkowania spośród kilku możliwych. Inne osoby fizyczne oraz osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej rozliczają się wyłącznie według zasad ogólnych podatku dochodowego od osób fizycznych albo podatku dochodowego od osób prawnych, stosownie do swojego statusu. Osoby te mogą wybierać spośród następujących form opodatkowania:
Zryczałtowane:
1. karta podatkowa,
2. ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.
Na zasadach ogólnych:
1. jedna stawka 19% (podatek liniowy),
2. według skali.
Wybór formy opodatkowania nie jest jednak ograniczony. Najważniejszym argumentem przemawiającym za wyborem określonej formy opodatkowania jest opłacalność wyboru, jednak czasami osoby, które nie radzą sobie z obowiązkami w zakresie dokumentowania operacji gospodarczych, powinny wybierać bardziej zryczałtowane formy opodatkowania, bo wiąże się to z mniejszymi obowiązkami. Opłacalność wyboru formy opodatkowania to nie tylko najniższe podatki, ale najniższe koszty prowadzenia działalności w ogóle. Decydując się na wybór formy rozliczenia, musimy wziąć pod uwagę:
rodzaj działalności, którą zamierzamy uruchomić,
wysokość przychodu,
wysokość kosztów jego uzyskania,
rozmiar prowadzonej działalności (do karty podatkowej).
Na wybór formy opodatkowania mamy czas:
do 20 stycznia roku podatkowego lub
do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia działalności, nie później jednak niż do dnia uzyskania pierwszego przychodu - jeżeli rozpoczynamy prowadzenie działalności w trakcie roku podatkowego.
Jeżeli zdecydujemy się na:
opodatkowanie dochodów według jednolitej 19% stawki podatku albo
w formie ryczałtu albo
w formie karty podatkowej,
o wyborze tym powiadamiamy pisemnie właściwego naczelnika urzędu skarbowego.
Karta podatkowa
Jest to najprostsza forma opodatkowania, nie wymaga konieczności prowadzenia podstawowych ewidencji, zastrzeżona jest jednak dla drobnej działalności (art. 23 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym). Na przykład:
usługowej lub usługowo-wytwórczej (krawiectwo, fryzjerstwo, usługi kosmetyczne, szklarskie, stolarskie, złotnicze, zegarmistrzowskie itp.),
usługowa w zakresie handlu detalicznego żywnością i artykułami nieżywnościowymi (handel obwoźny, niewielki sklepik),
w zakresie usług gastronomicznych bez sprzedaży napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5%,
w zakresie usług transportowych wykonywanych przy użyciu jednego pojazdu (transport ciężarówką, taxi).
Nie można korzystać z karty jeśli:
prowadzi się także inną pozarolniczą działalność gospodarczą,
małżonek prowadzi działalność gospodarczą w takim samym zakresie,
korzysta się z usług osób niebędących pracownikami poza zakupem usług specjalistycznych,
zatrudnia się zbyt dużo pracowników.
Działalność opodatkowana kartą musi być prowadzona w zakresie opisanym w załącznikach do ustawy. Stawki są bardzo zróżnicowane i zależą od wielkości miejsca wykonywania działalności gospodarczej oraz liczby zatrudnianych pracowników.
By móc korzystać z karty trzeba złożyć wniosek na formularzu PIT-16 (w kolejnych latach, jeśli korzystamy z karty, nie trzeba składać wniosku, ale jeśli się chce zmienić formę opodatkowania, np. z ryczałtu na kartę, to trzeba to zrobić do 20 stycznia).
Naczelnik urzędu skarbowego wyda decyzje o wysokości miesięcznego podatku.
Tę kwotę pomniejszoną o część składki na ubezpieczenia zdrowotne (7,75% podstawy) należy wpłacać do 7 dnia następnego miesiąca do urzędu skarbowego. Podatek za grudzień wpłaca się do 28 grudnia.
Do 31 stycznia następnego roku należy złożyć deklarację PIT 16A o wysokości zapłaconych składek na ubezpieczenia zdrowotne. (Stan na dzień 2010 r.).
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Przy prostej formie opodatkowania konieczne jest prowadzenia ewidencji przychodów. Forma ta dozwolona jest dla podatników, których przychody z działalności nie przekraczają 250 000 euro rocznie (ok. 1 094 tys. zł) oraz tych, których nie przekraczają 150 000 euro rocznie.
Nie można korzystać z ryczałtu, jeśli podatnik:
korzysta ze zwolnienia okresowego od podatku dochodowego,
prowadzi aptekę, lombard, kantor wymiany walut lub określone wolne zawody,
zmienia formy z działalności prowadzonej samodzielnie na spółkę z małżonkiem, ze spółki z małżonkiem na prowadzoną samodzielnie, z samodzielnie przez jednego małżonka na samodzielnie przez drugiego małżonka,
rozpoczynający działalność albo jego wspólnik (w roku podatkowym lub poprzedzającym) wykonywali czynności wchodzące w zakres działalności w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy.
Stawki ryczałtu to 20%, 17%, 8,5%, 5,5% i 3%.
20% od przychodów osiąganych z działalności w zakresie określonych wolnych zawodów. (Wolny zawód to działalność gospodarcza wykonywana osobiście przez lekarzy, lekarzy stomatologów, lekarzy weterynarii, techników dentystycznych, felczerów, położne, pielęgniarki, tłumaczy oraz nauczycieli w zakresie świadczenia usług edukacyjnych polegających na udzielaniu lekcji na godziny jeśli działalność ta nie jest wykonywana na rzecz osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej albo na rzecz osób fizycznych dla potrzeb prowadzonej przez nie pozarolniczej działalności gospodarczej, z tym że za osobiste wykonywanie wolnego zawodu uważa się wykonywanie działalności bez zatrudniania na podstawie umów o pracę, umów zlecenia, umów o dzieło oraz innych umów o podobnym charakterze osób, które wykonują czynności związane z istotą danego zawodu,
17% od przychodów ze świadczenia niektórych usług niematerialnych, m.in. wynajmu samochodów osobowych, hoteli, pośrednictwa w handlu hurtowym,
8,5% od przychodów m.in. z działalności usługowej, w tym od przychodów z działalności gastronomicznej w zakresie sprzedaży napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5%,
5,5% od przychodów m.in. z działalności wytwórczej i budowlanej,
3% od przychodów m.in. z działalności usługowej w zakresie handlu oraz z działalności gastronomicznej, z wyjątkiem przychodów ze sprzedaży napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5%.
Obowiązkowe ewidencje to: ewidencja przychodów, wykaz środków trwałych i wartości niematerialnych oraz prawnych, ewidencja wyposażenia i ewentualnie ewidencje pracownicze.
Podatek ryczałtowy obliczany jest jako iloczyn przychodów (pomniejszonych o składki na ubezpieczenie społeczne podatnika i osób współpracujących) i stawki ryczałtowej, a następnie pomniejszany o część składki zdrowotnej. Wpłacany powinien być do 20 dnia następnego miesiąca, a za grudzień do 31 stycznia następnego roku. Deklaracja tylko roczna PIT-28 powinna zostać złożona do 31 stycznia następnego roku. Podatek może być opłacany również kwartalnie.
Ryczałtowiec musi przeprowadzić spis z natury materiałów i towarów na dzień założenia ewidencji i na koniec każdego roku podatkowego.
Ryczałtowcy obliczają przychód stanowiący podstawę naliczenia ryczałtu według zasad określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych (głównie art.11 i art.14). Sposób prowadzenia ewidencji przychodów określa głównie przepis art.15 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym oraz Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie prowadzenia ewidencji przychodów i wykazu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
Możliwość prowadzenia ewidencji przychodów zależna jest od wybranych zasad opodatkowania - ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Wybierając takie zasady opodatkowania należy złożyć w urzędzie skarbowym pismo informujące o wyborze:
przed uzyskaniem pierwszego przychodu, w przypadku rozpoczęcia działalności gospodarczej (w braku oświadczenia złożonego w tym terminie obowiązywać będą zasady ogólne - KPiR),
do 20 stycznia roku podatkowego, w przypadku kontynuacji działalności gospodarczej przy zmianie zasad opodatkowania od 1 stycznia nowego roku (w przypadku spółki oświadczenie składają wszyscy wspólnicy) (Stan na 1 stycznia 2010 r.).
Jeżeli zasady opodatkowania nie ulegają zmianie od roku poprzedniego, oświadczenia o wyborze zasad opodatkowania składać nie trzeba.
Ewidencje ryczałtu wybiera się raz na rok, można zatem w każdej chwili powrócić do zasad ogólnych od 1 stycznia roku następnego. Osoby fizyczne oraz spółki, które nie przekroczyły w danym roku określonych ustawą limitów mogą powrócić do księgi przychodów i rozchodów od początku roku następnego, pod warunkiem powiadomienia naczelnika urzędu skarbowego przed rozpoczęciem roku podatkowego (a nie jak przy wyborze formy opodatkowania do 20 stycznia roku podatkowego).
6