Witam,
Przesyłam materiały dotyczące rębni, są przygotowane na podstawie podręczników T. Puchalskiego, A. Jaworskiego oraz ZHL. Proponuję także wykorzystać jako pomoc dydaktyczną internetowy poradnik e-rębnie przygotowany przez zespół autorów z Katedry Hodowli Lasu SGGW w Warszawie pod kierunkiem dr. J. Zajączkowskiego.
Pozdrawiam
Dr R. Korzeniewicz
Zalety rębni zupełnej, biorąc ogólnie, polegają na:
1) Prostocie czynności gospodarczych,
2) Przejrzystości i łatwym zapewnieniu porządku w gospodarstwie nawet przy prymitywnie wyszkolonej obsłudze, wskutek oddzielenia w czasie na każdej powierzchni zrębu, zabiegów, ścinki, odnowienia
i pielęgnowania drzewostanu,
3) Koncentracji poszczególnych robót i większej masy wyrobionego drewna, określonych sortymentów na danej powierzchni, co ułatwia kontrolę i umożliwia stosowanie mało skomplikowanej, pełnej mechanizacji prac,
4) Łatwości wykonania odnowienia; młode pokolenie, powstające po usunięciu starodrzewia, nie jest narażone na uszkodzenia przy ścince i wywozie,
5) Szybszym wzroście odnowienia, w pełnym oświetleniu, nie hamowanym ocienieniem,
6) Przejrzystym układzie drzewostanów ułatwiającym orientację i planowanie prac leśnych,
7) Łatwości kontroli administracyjnej.
Do cech ujemnych należy:
1) Narażenie odsłoniętej powierzchni zrębów zupełnych na przesuszenie lub zabagnienie gleby względnie w terenach falistych na erozję wodną a także erozję wietrzną, szczególnie szkodliwą na glebach luźnych, powodującą uruchomienie lotnych piasków,
2) Utrata przez glebę zazwyczaj korzystnych właściwości fizycznych i chemicznych, (struktury gruzełkowatej i związków pokarmowych),
3) Częste zachwaszczenie gleby, przy czym następuje zużycie uruchomionych na odsłoniętym zrąbie związków pokarmowych przez rośliny nie będące celem produkcji,
4) Trudności odnowienia gatunków, wymagających za młodu ochrony przed przymrozkami, często kończy się powstawaniem monokultur. Pociąga to za sobą nie tylko zwiększone wydatki na uprawy, lecz także na ochronę lasu, gdyż jednowiekowe drzewostany szczególnie narażone są na żywiołowe klęski elementarne, gradacje szkodliwych owadów i grzybów,
5) Zmiana warunków ekologicznych, zwłaszcza na dużych zrębach zupełnych, które stwarzają klimat powierzchni otwartej, sprzyjający tylko najmniej wybrednym tzw. pionierskim gatunkom drzew jak: sosna, modrzew, brzozy, osika, olsze, w pewnych okolicznościach świerk; rębnia zupełna nie stwarza warunków pozwalających na odbudowę niektórych złożonych zbiorowisk leśnych,
6) Zmniejszone walory estetyczne i krajobrazowe; drzewostany nie spełniają najczęściej postulatów ochrony przyrody.
Zasady realizowania rębni stopniowej gniazdowej udoskonalonej
1) Zasada wychowania, czyli selekcji i uszlachetniania. Jej realizacja polega na dostosowaniu intensywnych zabiegów hodowlanych do naturalnych faz rozwojowych drzewostanu, zróżnicowanych nawet w obrębie jednego, złożonego strukturalnie drzewostanu.
2) Zasada pielęgnacji zapasu, postulująca identyfikację w terenie i możliwie najlepsze wykorzystanie szczególnych, naturalnych zdolności przyrostowych niektórych drzew, zwłaszcza tych o korzystnej jakości. Drzewa takie pozostawia się dłużej na pniu w celu uzyskania przyrostu z prześwietlenia, uprzednio przygotowując je do tej roli podczas cięć przygotowawczych.
3) Zasada ładu przestrzennego, polegająca na uprzednim zaplanowaniu i konsekwentnym stosowaniu granicy transportowej - w celu ułatwienia organizacji zrywki i ograniczenia powstających podczas niej szkód w odnowieniach.
Zalety rębni stopniowej gniazdowej udoskonalonej
1) Możliwość dowolnego regulowania dopływu światła do odnowienia, z wykorzystaniem osłony górnej i bocznej, a tym samym możliwość regulowania stosunków konkurencyjnych między różnymi gatunkami występującymi w odnowieniu.
2) Możliwość odnawiania wszystkich pożądanych gatunków drzew - zarówno światłożądnych, jak i cienioznośnych - w jednym drzewostanie.
3) Wykorzystywanie wielu lat nasiennych, dzięki czemu zwiększa się prawdopodobieństwo uzyskania zadowalającego samosiewu.
4) Możliwość uporządkowania odnowienia, ułatwienia pozyskania, zmniejszenia szkód przy ścince i zrywce.
5) Możliwość koncentrowania ewentualnego przyrostu z prześwietlenia na najcenniejszych drzewach.
6) Tworzenie drzewostanów o dużym zróżnicowaniu wiekowym, stanowiących wartościowe fragmenty ekosystemu leśnego.
7) Zasady stosowania rębni IVd tworzą szerokie ramy dla twórczej inicjatywy i swobody gospodarowania gospodarza lasu.
Wady rębni stopniowej gniazdowej udoskonalonej
1) Rębnia IVd jest trudniejsza w prowadzeniu niż inne formy rębni stopniowych, wymaga znaczącej obecności i zaangażowania personelu inżynieryjnego przy projektowaniu cięć i nadzorowaniu prac.
2) Wszystkie czynności wykonywane w ramach tej rębni muszą być zaplanowane w czasie i przestrzeni - wymaga ona szczegółowego planowania hodowlanego na dobrym poziomie.
3) Niezbędne jest właściwe udostępnienie terenu, w tym istnienie rozwiniętej sieci dróg leśnych.
4) Wraz z postępem rębni wzrastają trudności w prowadzeniu rębni: ryzyko szkód od wiatru, zachwaszczenie gleby, pogorszenie się cech samosiewów.
Cechy lasu przerobowego za Ammonem
1) las przerobowy nie na wieku rębności,
2) drzewostan jest stale różnowiekowy (wszechgeneracyjny),
3) zapas w zmieszanym i piętrowym układzie rozmieszczony jest stosunkowo równomiernie na całej powierzchni,
4) przeważa piętrowo wykształcona budowa drzewostanu o zwarciu pionowym lub schodkowym, przestrzeli wypełniona jest równomiernie masą asymilacyjną igieł i liści,
5) w tym samym drzewostanie występują wszystkie fazy rozwojowe drzew, wszystkie lub prawie wszystkie klasy wieku, grubości i warstwy drzew,
6) proces odnowienia nigdzie nie jest celowo przerwany na czas dłuższy,
7) drzewostan egzystuje stale, nigdy nie jest całkowicie wyrąbywany,
8) przyrost jest pobierany głównie na drodze selekcji związanej z poprawą jakości,
9) nie na frontu cięć tj. granicy między odsłoniętym podrostem (młodnikiem) i starodrzewem oraz kierunku cięć,
10) granica transportowa ma znaczenie techniczne (związane z pobieraniem plonu i zrywką) a nie hodowlane,
11) na jednostce kontrolnej zachodzą jedynie niewielkie wahania zapasu,
12) las przerębowy jest formacją dynamiczną i mimo jego pozornej stałości stale zmieniają się jego składniki.
Zabiegi hodowlane w lesie przerębowym
Wyróżnia się dwa zabiegi:
1) właściwe cięcia przerębowe,
2) pielęgnowanie podrostu.
Cięcia przerębowe - zadania:
1) użytkowanie rębne (pozyskanie plonu),
2) ciągłe odnawianie,
3) selekcja i wychowanie,
4) utrzymanie i poprawa struktury,
5) sanitarne.
(ustalenie ważności zadań nie jest możliwe. Leśnik rozstrzyga, która funkcja jest w danym miejscu najistotniejsza)
Pielęgnowanie podrostu:
Rozpoczynamy po wykonaniu właściwych cięć przerębowych. Selekcja na ogół negatywna.
Zasady techniki hodowli lasu w lesie przerębowym:
1) Popieranie naturalnych tendencji wzrostowych i rozwojowych celem pełnego, harmonijnego i trwałego wykorzystania przestrzeni życiowej przez organy asymilacyjne drzew, zwłaszcza wartościowych.
2) Maksymalne wykorzystanie możliwości produkcyjnych przez odnawianie i wychowanie drzew w ocienieniu tak, aby każde stopniowo otrzymało możliwość pełnego rozwoju.
3) Postępowanie w lesie przerębowym powinno uwzględniać jako podstawę trzy elementy: strukturę, odnowienie związane głównie z pozyskaniem plonu i przestrzeganie zasad selekcji uszlachetniającej.
4) W lesie przerębowym użytkuje się tylko drzewa w pełni dojrzałe - z selekcją wiąże się pojecie dojrzałości.
5) W lesie przerębowym gospodaruje się na tzw. jednostce kontrolnej (3-5 ha niekiedy do 10 ha). Zabiegi powtarza się w określonym czasie zwanym obiegiem cięć (5-10 lat). O rozmiarze cięć decyduje zapas i przyrost.
Zasadnicza różnice między rębnią ciągłą a stopniowa, udoskonaloną (wg Mayers i Fabijanowskiego )
Rębnia ciągła
1) Stosuje się wyłącznie cięcia przerębowe
2) Budowa stale różnopiętrowa (wszechgeneracyjna)
3) Ogólny wygląd lasu nie ulega zmianom
4) Granica transportowa ma znaczenie tylko techniczne
5) Nie ma drzewostanu podrzędnego. Każde drzewo ma szansę wejść do drzewostanu głównego
6) Przydatność prawie wyłącznie dla gatunków cieniowytrzymałych
7) Nie ma okresu odnowienia ani wieku rębności
8) Grup odnowieniowych nie poszerza się (wielkość docelowa 2-5 arów)
9) W czasie obiegu cięć (na pow. 5-10 ha) zapas nie powinien spadać więcej niż 10 lub 20 %
10) Stan równowagi (zapasu drzewostanu) osiąga się na małej powierzchni drzewostanu (kilka ha a nawet 1 ha)
Rębnia stopniowa udoskonalona
1) Stosuje się różne rodzaje i sposoby cięć
2) Budowa-okresowo wielopiętrowa (2-3 piętra) lub kilkugeneracyjna o zmieszaniu grupowym i kępowym (grupy i kępy o różnym składzie i wieku obok siebie)
3) Wygląd lasu ulega sukcesywnym zmianom. Tendencja do tworzenia drzewostanu jedno- lub dwupiętrowego
4) Granica transportowa, oprócz technicznego ma podstawowe znaczenie hodowlane (ład przestrzenny - początek odnowienia)
5) Wyraźne rozgraniczenie między drzewostanem głównym i podrzędnym
6) Przydatność dla gatunków cłeniowytrzymałych i światłożądnych
7) Okres odnowienia długi lub bardzo długi, powyżej 40 lat, wiek rębności jest wielkością orientacyjną
8) Ośrodki odnowieniowe są systematycznie poszerzane
9) W okresie odnowienia zapas w granicach oddziału nie powinien spadać poniżej 50%
10) Stan równowagi zapasu drzewostanu można osiągnąć w ramach kilku oddziałów