Dokumentacja i teczka awansu zawodowego

1. Plan rozwoju zawodowego

Plan rozwoju zawodowego nauczyciela jest to program działań, które nauczyciel zamierza podejmować w ramach odbywanego stażu. Plan rozwoju zawodowego powinien uwzględniać następujący zakres zagadnień merytorycznych:

• Specyfika i potrzeby szkoły;

• Zadania przewidziane do realizacji określone w rozporządzeniu MENIS (powinności i wymagania);

• Wymagania kwalifikacyjne niezbędne do uzyskania stopnia awansu.

Należy pamiętać, aby w planie znalazły odbicie umiejętności, wiedza i doświadczenie nauczyciela.

Plan rozwoju zawodowego jest dla nauczyciela podstawowym dokumentem - to w nim planuje swój rozwój. Zanim stażysta napisze plan - powinien dokonać analizy swych umiejętności i wiedzy, rozważyć kierunki rozwoju, dążenia zawodowe, oraz zdecydować, jakie działania powinien podjąć, aby doskonalić swój warsztat pracy.

W planie warto umieścić informacje o nauczycielu:

1. Dane personalne, kwalifikacje, nauczany przedmiot;

2. Informacja o stopniu, o jaki się nauczyciel ubiega;

3. Staż pracy.

W ramach rozszerzenia tych informacji można podać także informacje dotyczące dotychczasowego przebiegu pracy: otrzymane nagrody, formy doskonalenia, dane dotyczące uczniów (laureaci olimpiad i konkursów).

2. Sprawozdanie z realizacji planu

Sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego to dokument, w którym nauczyciel charakteryzuje i opisuje przebieg stażu. Zanim jednak nauczyciel stażysta napisze sprawozdanie, powinien na bieżąco monitorować i dokumentować wykonywanie zadań z PRZ, tzn. gromadzić w swoim portfolio dowody realizacji (sprawozdania, karty pracy, karty obserwacji, scenariusze i konspekty lekcji, zaświadczenia o ukończonych formach doskonalenia zawodowego itp.).

Pozwoli to na usystematyzowanie realizowanych zadań oraz ułatwi sporządzenie ostatecznej wersji sprawozdania po zakończeniu stażu.

Cechy dobrego sprawozdania z realizacji planu rozwoju zawodowego

Sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego to dokument, w którym nauczyciel charakteryzuje i opisuje przebieg stażu. Nie warto odkładać napisania sprawozdania na ostatnią chwilę, lepiej do jego napisania przygotowywać się podczas całego stażu. Dlatego dobrze jest dokumentować w trakcie trwania stażu jego przebieg.

Jest to prezentacja, opis i ocena poziomu realizacji ustalonych na okres stażu celów. Powinno ono uwzględniać stopień realizacji planu, podawać konkretne działania, ich ocenę, wpływ na rozwój zawodowy nauczyciela i na jakość pracy szkoły. Sprawozdanie winno zawierać również wnioski do dalszego rozwoju zawodowego oparte o refleksję nad uzyskanymi efektami, słabymi i mocnymi stronami.

Należy pamiętać, aby sprawozdanie uwzględniało działania wynikające ze specyfiki i potrzeb szkoły, wymagań na stopień awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego, określonych rozporządzeniem, oraz z własnej koncepcji rozwoju i potrzeb. Tak przygotowane sprawozdanie będzie miało duży wpływ na decyzję dyrektora szkoły podczas oceniania dorobku zawodowego nauczyciela, jak również będzie dobrą podstawą do przygotowania ustnego wystąpienia na posiedzenie komisji kwalifikacyjnej.

Dla przypomnienia zapis z rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli określający powinności nauczyciela stażysty ubiegającego się o awans na stopień nauczyciela kontraktowego:

§6.1 Nauczyciel stażysta ubiegający się o awans na stopień nauczyciela kontraktowego w okresie odbywania stażu powinien w szczególności:

1) poznawać organizację, zadania i zasady funkcjonowania szkoły, w tym:

1. przepisy związane z funkcjonowaniem szkoły;

2. sposób prowadzenia dokumentacji obowiązującej w szkole;

3. przepisy dotyczące zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków nauki i pracy;

2) uczestniczyć jako obserwator w zajęciach prowadzonych przez opiekuna stażu lub innych nauczycieli, w wymiarze co najmniej jednej godziny zajęć w miesiącu, oraz omawiać z prowadzącym obserwowane zajęcia;

3) prowadzić zajęcia z uczniami, w obecności opiekuna stażu lub dyrektora szkoły, w wymiarze co najmniej jednej godziny zajęć w miesiącu, oraz omawiać je z osobą, w obecności której zajęcia zostały przeprowadzone;

4) uczestniczyć w wewnątrzszkolnych formach doskonalenia zawodowego nauczycieli.

2. Wymagania niezbędne do uzyskania stopnia nauczyciela kontraktowego obejmują:

1. Znajomość organizacji, zadań i zasad funkcjonowania szkoły, w której nauczyciel odbywał staż.

2. Umiejętność prowadzenia zajęć w sposób zapewniający właściwą realizację statutowych zadań szkoły, w której nauczyciel odbywał staż.

3. Znajomość środowiska uczniów, ich problemów oraz umiejętność współpracy ze środowiskiem uczniów.

4. Umiejętność omawiania prowadzonych i obserwowanych zajęć.

Przepisy nie określają formy sprawozdania z realizacji planu rozwoju zawodowego. Stąd też wybór formy sprawozdania należy do nauczyciela. Można je przedstawić różnorodnie, tak do jego treści, jak i formy. Najważniejsze jest, żeby zawierało ono logiczną i w miarę precyzyjną prezentację, opis i ocenę osiągnięć, ukazujące dorobek zawodowy za okres stażu.

Oto propozycja planu sprawozdania:

1. Strona tytułowa:

• tytuł dokumentu,

• okres stażu,

• imię i nazwisko,

• status zawodowy,

• stanowisko,

• pełnione funkcje,

• nazwa i adres szkoły.

2. Wstęp:

• prezentacja swojej osoby (np. kwalifikacje, ewentualnie podstawa skrócenia stażu, osobiste predyspozycje i zainteresowania, inne ciekawe informacje promujące osobę), zadania realizowane w szkole;

• krótka diagnoza środowiska szkolnego i jego potrzeb.

3. Rozwinięcie:

• przedstawienie realizacji zadań ujętych w PRZ (zgodnie z powinnościami lub wymaganiami rozporządzenia o awansie zawodowym);

• analiza problemów pojawiających się w czasie realizacji planu, sposoby przezwyciężania trudności;

• okoliczności wspierające realizację zadań, osoby współdziałające i pomagające w realizacji zamierzonych w PRZ celów;

• można dokonać analizy stażu (np. słabe i mocne strony) i na tej podstawie ustalić wnioski do dalszej pracy, wskazać kierunki dalszego rozwoju zawodowego;

• jeżeli w trakcie stażu PRZ był modyfikowany, należy wyjaśnić okoliczności i powody zmian w planie;

• realizację zadań można potwierdzić załącznikami (jeśli wymaga tego dyrektor szkoły; lub nauczyciel pragnie przedstawić szczególnie ciekawe dowody realizacji zadań).

4. Podsumowanie:

• autorefleksja dotycząca przebiegu stażu;

• przedstawienie planów związanych z dalszym rozwojem zawodowym przy uwzględnieniu wniosków z przebiegu stażu i wspomagania rozwoju szkoły;

• podziękowania dla osób pomagających w realizacji stażu;

• ewentualnie przypisy i bibliografia, jeśli określona literatura była wykorzystywana w sprawozdaniu.

3. Dokumentacja formalna zamieszczona w teczce stażysty

1. Wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego na stopień awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego.

2. Dokumenty potwierdzające posiadane kwalifikacje zawodowe - poświadczone kopie.

3. Zaświadczenie dyrektora szkoły zawierające informacje o:

• wymiarze zatrudnienia nauczyciela oraz nauczanym przez niego przedmiocie lub rodzaju prowadzonych zajęć w dniu wydania zaświadczenia oraz w okresie odbywania stażu;

• dacie zatwierdzenia planu rozwoju zawodowego nauczyciela;

• dacie złożenia przez nauczyciela sprawozdania z realizacji planu rozwoju zawodowego;

• uzyskanej przez nauczyciela ocenie dorobku zawodowego za okres stażu oraz dacie jej dokonania.

Układ dokumentacji w teczce stażysty

1. § 9 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia: dokumenty potwierdzające posiadane kwalifikacje zawodowe - poświadczone kopie.

2. § 9 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia: zaświadczenie dyrektora szkoły zawierające informacje o:

wymiarze zatrudnienia nauczyciela oraz nauczanym przez niego przedmiocie lub rodzaju prowadzonych zajęć w dniu wydania zaświadczenia oraz w okresie odbywania stażu;

dacie zatwierdzenia planu rozwoju zawodowego nauczyciela;

dacie złożenia przez nauczyciela sprawozdania z realizacji planu rozwoju zawodowego;

uzyskanej przez nauczyciela ocenie dorobku zawodowego za okres stażu oraz dacie jej dokonania.

4. Dodatkowa dokumentacja

Poniżej znajdziecie Państwo wzory dokumentów, które mogą być przydatne podczas stażu dla dokumentowania w swym portfolio poszczególnych faktów.

4.1 Ocena dorobku nauczyciela

Dorobek zawodowy to trwałe, potwierdzone i pozytywnie ocenione rezultaty pracy nauczyciela na płaszczyźnie rozwoju i sukcesów jego wychowanków oraz w odniesieniu do rozwoju szkoły, w której pracuje, a także wzbogacenie przez niego metod, organizacji i warsztatu pracy własnej i innych nauczycieli.

Jakie warunki decydują o wspierającym charakterze oceny dorobku zawodowego nauczyciela?

• Wspólne omówienie warunków realizacji planu rozwoju zawodowego oraz odbywania stażu.

• Ustalenie na początku stażu przedmiotu oceny dorobku nauczyciela (spełnienie wymagań, rozwój zawodowy nauczyciela zgodny z rozwojem szkoły).

• Rzetelny przekaz informacji na temat przyrostu kompetencji oraz realizacji konkretnych zadań w odniesieniu do planu rozwoju zawodowego.

• Ustalenie sposobu monitorowania przebiegu stażu.

• Zwrócenie uwagi na mocne strony nauczyciela.

W ocenianiu dorobku zawodowego nauczycieli należy odwołać się do niezależnie sformułowanych kryteriów, takich samych dla wszystkich ocenianych, niezależnie od osobistych preferencji oraz osobistych odczuć oceniającego.

Aby ocena była sprawiedliwa powinna:

• odzwierciedlać rzeczywisty poziom odpowiedzi, wytworu, dorobku, prezentacji itp. (trafna);

• być dokonywana w oparciu o reprezentatywne dane o osobie ocenianej i jej działalności (rzetelna);

• odnosić się do wszystkich obszarów podlegających ocenie (pełna).

4.2 Przykłady zadań wzbogacających dorobek zawodowy podejmowanych przez nauczycieli (dotyczy wszystkich stopni awansu)

1. Rozwój szkoły:

• opracowanie i wdrożenie do praktyki własnego programu edukacyjnego lub wychowawczego dla klasy czy zespołu;

• oddanie do użytku szkolnego pracowni przedmiotowej, medioteki, zestawu środków dydaktycznych, zorganizowanie warsztatu aktywnej pracy dla uczniów;

• zorganizowanie skutecznego działania zespołu nauczycielskiego (przedmiotowego, nauczycieli uczących w danym oddziale klasowym, wychowawczego, problemowego), znacznie usprawniającego pedagogiczne kierowanie w szkole;

• włączenie rodziców uczniów do współkierowania klasą i szkołą, pozyskanie sponsorów wspierających szkołę itp.;

• utrzymywanie ponadstandardowej jakości nauczania w swym przedmiocie, bloku, ścieżce edukacyjnej, programie zajęć pozalekcyjnych, potwierdzone badaniem osiągnięć uczniów wystandaryzowanymi narzędziami lub opiniami ekspertów.

2. Dokonania związane z organizacją pracy i warsztatu pracy własnej i innych nauczycieli.

3. Wkład nauczyciela w doskonalenie własnej profesji, wzbogacenie badawcze, metodyczne, organizacyjne i warsztatowe.

4. Dorobek zawodowy w płaszczyźnie indywidualnego rozwoju wychowanków i osiągnięć wychowanków.

4.3 Scenariusz zajęć

Czesław Kupisiewicz w książce „Podstawy dydaktyki ogólnej" (Warszawa 1996) podaje, że plan lekcji obejmuje zazwyczaj następujące elementy:

• temat;

• cele dydaktyczne i wychowawcze wyrażone najczęściej w kategoriach czynności, jakie w wyniku lekcji mają być opanowane przez uczniów;

• przebieg lekcji (czynności przygotowawcze nauczyciela, czynności podstawowe oraz końcowe).

Czynności przygotowawcze: sprawdzenie listy obecności, lub weryfikacja zadanej pracy domowej. Czynności podstawowe: różnią się w zależności od typu lekcji. Czynności końcowe: nauczyciel planuje sposób, w jaki uczniowie utrwalą przerobiony materiał oraz decyduje, jaką zada im pracę domową.

Ten schemat scenariusza lekcji uwzględnia temat i cel zajęć. Jednak nie przewiduje przygotowania ucznia do aktywnego uczestnictwa w lekcji, jak i końcowej ewaluacji.

Szablonowy plan lekcji prezentowany przez Richarda I. Arendsa

Richard I. Arends w swojej książce „Uczymy się nauczać" (Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1995) prezentuje typowy plan jednostki lekcyjnej wykorzystywany w jednej ze szkół w stanie Minneapolis (USA).

Plan jest podzielony na trzy zasadnicze części:

• planowanie przedlekcyjne (cele podzielone na dziedzinę poznawczą, emocjonalną i motoryczną oraz materiały, wymagania organizacyjne, modyfikacje);

• planowanie śródlekcyjne (wprowadzenie i pozytywne nastawienie uczniów, sekwencja czynności uczenia się, zakończenie, praca domowa);

• planowanie zamykające (formalna i nieformalna ocena postępów oraz ewaluacja lekcji).

Książka Arendsa jest bardzo cennym przewodnikiem po tajnikach nauczania. Natomiast w kwestii planu lekcji Arends jest mało precyzyjny. Plan, konspekt i scenariusz wydają się być dla niego jedynie synonimami.

Plan lekcji proponowany przez Kaplana (1986) - zróżnicowane owoce pracy

Kaplan proponuje strukturę planu złożoną z zagadnienia, treści, procesu i rezultatu (produktu):

• zagadnienie

• treść

• proces

• rezultat

Słownik Wyrazów Obcych (PIW, Warszawa 1955) tak definiuje słowo konspekt:

(od łac. conspectus - spojrzenie) krótki zarys, streszczenie utworu, wykładu, przemówienia itp.; wykaz najważniejszych danych, spis, przegląd. Konspekt lekcji nie jest scenariuszem, lecz zarysem lekcji zawierającym najważniejsze dane.

9

---