Historia myśli ekonomicznej

08.10.2001

1. Ekonomia liberalna - A. Smith, Riccardo, Say:

• charakterystyka liberalizmu, niewidzialnej ręki rynku,

• teoria wartości, teoria podziału,

• prawo rynku Say'a,

• problem państwa.

2. Ekonomia marksowska (marksistowska - przetworzona):

• teoria wartości,

• teoria wyzysku,

• społeczne i gospodarcze implikacje tych teorii

3. Odrodzenie ekonomii klasycznej:

• Marshall, Pareto, Clarck, Gossen,

• szkoła psychologiczna

• szkoła matematyczno- lozańska,

• szkoła neoklasyczna (teoria rynku, konsumenta).

4. Ekonomia instytucjonalna (socjologiczna): Webber, Veblen

5. Ekonomia keynsowka:

• kształtowanie wydatków,

• źródła interwencjonizmu.

6. Nowa makroekonomia:

• monetaryzm Milton Friedman, Phillips (bezrobocie, inflacja),

• teoria racjonalnych oczekiwań

7. teoria własności - od własności zależy sposób gospodarowania.

8. Ordo liberalizm - społeczna gospodarka rynkowa,

9. Teoria sprawiedliwości.

15.X.2001.

Liberalizm, doktryna liberalna.

Liberalizm jest zagrożeniem sam dla siebie, jeżeli nie wypracuje wspólnoty.

Libero - początek XIX w. (wolność) w Hiszpanii.

Liberalizm nie istnieje stricto od 1812 roku.

Traktat Locka; Smith - „O bogactwie narodów” - 1766.

Z potrzebą wolności pierwszy raz spotykamy się w Grecji.

Wolność - prawo naturalne człowieka.

Zasady liberalizmu:

1. Wolność - podstawa liberalizmu.

2. Prawo - umowa społeczna (cywilizacja rzymska wnosi prawo), Rzymianie mówili o prawie własności.

3. Odpowiedzialność człowieka za własne czyny.

Konstytucja Francuska - 1789 rok (wolność, równość, braterstwo) - dobro państwowe jest ważniejsze niż dobro indywidualne - etatyzm

Rewolucja Angielska - państwo to tylko „stróż nocny”

Cel człowieka - maksymalizacja korzyści własnych (wyrażone w pieniądzu - „homo economicus”)

Maltus i Spencer - odpowiedzialność człowieka za własne czyny “jeżeli biedny, to sam jesteś temu winien”

Wspólnota:

• akceptacja wolności,

• dzielenie sprawiedliwe,

• zasługi względem pracy.

Rynek - najsprawiedliwsza forma podziału (bogaci, biedni).

Liberalizm - pochwała różnorodności.

4. Indywidualność.

5. Rozum.

6. Prawo uniwersalne.

7. Prawo wolnej konkurencji.

8. Państwo stoi na straży prawa własności i jest egzekutorem.

Własność ma zobowiązania społeczne:

• jest odpowiedzialna za biedę,

• jest ograniczona tym „że nie wolno jej bezgranicznie używać”

Państwo broni niezbywalnych i nienaruszalnych praw.

22.X.2001.

Angielska ekonomia klasyczna

A. Smith; J. Say; Mill; Maltus - XIX wieczna ekonomia klasyczna

Ekonomia klasyczna:

• wartość,

• podział,

• bogactwo,

• funkcje państwa.

Smith - badał prawa natury (które są odbiciem przyrody, prawa naturalne, niezbywalne, nie zależą od systemów, działają zawsze tak samo, niezależnie od woli ludzkiej), które rządzą człowiekiem.

Wg Milla - prawa, które mogą być modyfikowane .

Dwie opcje dotyczące wykorzystywania zasobów:

• maksymalizacja zasobów,

• minimalizacja kosztów.

Homo economicus - poddawany ciągle prawom naturalnym:

• chęć zysku,

• chęć zaspokojenia potrzeb,

• człowiek leniwy, egoista, wygodny,

• chciwość,

• racjonalne działanie, rozum.

Egoizm - pcha do maksymalnego zysku, korzyści własnej

Wg Smitha człowiek oprócz egoizmu kieruje się również życzliwością, altruizmem (do pewnego stopnia).

Lenistwo - rozwój techniczny:

• najmniejszym kosztem,

• zwiększenie poziomu bogactwa.

Chciwość - aktywność, zysk.

Trzy funkcje państwa:

• bezpieczeństwo zewnętrzne,

• bezpieczeństwo wewnętrzne,

• ochrona prawna.

Podaż - najważniejsza kategoria u klasyków, zasoby są ograniczone, rzadkie.

Wg Malthusa - kiedy rośnie ludność to zasoby ziemi maleją.

Bogactwo - wytworzone, zasoby.

Samo bogactwo uzależnione jest od pracy ogólnej.

Czas pracy i wartość pracy określa wartość samego dobra - wg Smitha.

Na wartość mają wpływ (wg Saya):

• praca,

• kapitał,

• ziemia.

Na poziomie

• gospodarki naturalnej - bogactwo to sama praca,

• gospodarki rozwiniętej - bogactwo to ziemia , praca i kapitał.

Poziom bogactwa zmienia się w zależności od:

• podziału pracy,

• specjalizacji pracy,

• pojemności rynku,

• wymiany.

Wartość jest odbiciem pracy.

Dobro:

- użyteczne (nie stanowi wartości wymiennej)

- zależność od wymiany.

Wysokość zysków wpływa na wysokość renty. W długim okresie płaca odtwarza się po realnych kosztach stałych.

29.XI.2001.

Ricardo i Malthus

Ekonomia klasyczna:

• interes indywidualny pokrywa się z interesem publicznym,

• nie nadwyżek potażowych,

• niewidzialna ręka rynku jest siłą uzdrawiającą,

• optymistyczna wizja gospodarki,

Malthus: jeżeli są oszczędności - dochody, globalna wielkość akumulowanych przechodzi w fundusz inwestycyjny a to w dochody.

• Oszczędności nie są wycofywane z rynku,

• Jeżeli rosną inwestycje to także rośnie popyt na pracę,

• Krótkookresowa wartość pracy,

• Malejąca produktywność ziemii - dobro rzadkie,

• Ziemia ma ograniczone możliwości zwiększenie wydajności, koszty wytworzenia z ziemi są coraz większe.

Przyrost naturalny - finansowany przez nadwyżkę, ogranicza cenę pracy.

Naturalny mechanizm rynkowy sprawi, że podaż pracy = popytowi na pracę, mimo że istnieje przyrost naturalny, zostanie przywrócona równowaga na rynku pracy.

Wg Malthusa nie opłaca się pomagać ludziom, którzy nie myślą

Mill - żeby nie było problemów problemów problemów przyrostem naturalnym trzeba wydać prawa, które regulują tę kwestię. Można mieć dzieci, ale tylko ci któ®zy potrafią zapewnić życie w dobrobycie.

Prawa wyborcze przysługują tym, którzy posiadają:

• majątek,

• wykształcenie.

Funkcją państwa jest wyrównywanie warunków startu.

W ekonomi klasycznej podaż kapitału wyznacza poziom oszczędności. Stopa % wyznacza tylko produktywność produktywność rentowność kapitału.

Pieniądz nie wpływa na sferę realną. Sfera realna uzależniona jest od postępu technicznego, wiedzy, wydajności

12.XI.2001.

Ekonomia marksowska

Baza, nadbudowa - to pojęcie wprowadził Marks oraz powiedzenie „byt kształtuje świadomość”.

Siły wytwórcze - wiedza, sposoby zarządzania, technologii, to co powstaje w wyniku zmagania się człowieka z przyrodą.

Baza - będzie tu własność i stosunki produkcji (sposób produkcji, narzędzia i przedmioty produkcji).

Nadbudowa - kultura, religia, obyczaje, tradycja, światopogląd, to co nie jest w bazie.

Jeśli dojdzie do konfliktu między bazą i nadbudową to...

W kapitalizmie walka klas: posiadająca i nieposiadająca (robotnicy - burżuazja).

U Marksa ciągły konflikt. Najważniejszy między światem pracy a światem kapitalistów.

Wg Marksa źródłem napięć (niesprawiedliwości , niepokoju) jest własność prywatna. Wg Marksa stan umysłu, ducha wyprzedza to co się dzieje w gospodarce.

Fazy rozwoju społeczeństwa:

• wspólnota,

• niewolnictwo,

• feudalizm,

• kapitalizm,

• socjalizm - komunizm (najwyższa forma socjalizmu),

Każda faza ma coś ze starej formy oraz zalążki nowych elementów oraz podstawowy system.

Kapitaliz - właśność prywatna

Socjalizm - własność pańśtwowa (jednoosobowe spółki Skarbu Państwa), mentalność dotyczącą państwa, filozofii pracy, mentalność systemu wartości,

Przyszłość kapitalizmu:

1. nieustanny wzrost bez perturbacji - A. Smith,

2. kapitalizm zginie z powodu sprzeczności, któr sam wytworzył; przyczyna - własność prywatna (niesprawiedliwość społeczna), spadkowa tendencja stopy zysku - Marks,

Wg Marksa nie ma możliwości wytworzenia nowej wartości, jest uruchamiany przez pracę, a więc kapitał ni ma racji bytu. Marks nie uwzględnił ryzyka (z to zapłata). Wg marksa kapitał żyje z wyzysku pracy, a kryterium sprawiedliwego podziału jest niezbędny czas społeczny. Zysk z nieopłacalnej wartości pracy - wartość dodatkowa, np. 12 godzin a więc 6 godzin dla siebie, i 6 godzin dla pracodawcy.

stopa wartości dodatkowej = stopa wyzysku

M - czas dodatkowy

V - czas pracy

C + V + M - koszty produkcji

C - kapitałstały

Co zwiększa wartość dodatkową?

• specjalizacjia,

• bezwględnie wydłużyć czas pracy (nie można teraz tego robić - prawo)

Keyns - łatwiej manipulować płacą realną niż minimalną:

• względna metoda wydłużania - intensyfikacja - wzrost wydajności,

• nadzwyczajna wartość dodatkowa.

19.XI.2001.

Instztucjolaniym

Prawo popytu i podaży - zachowanie jednostki jest racjonalne - zawsze homo economicus - uzyska maksimum zysku jeżeli tylko on będzie oszukiwać.

Fundamentem ekonomii klasycznej jest racjonalne zachowanie jednostki - to otoczenie może wpływać na homo economicusa.

Instytucje - ważne z punktu widzenia wyborów homo economicusa.

Veblen:

• człowiek nie do koca jest homo economicus,

Instytucja - całokształt myślenia, reguły postępowania, archetyp zachowania,

• pieniądz,

• prawo,

• rodzina,

• państwo,

• małżeństwo.

W człowieku walczą ze sobą dwa instynkty: pracy (żmudna powolna, jednostajna praca) i posiadania (maksimum zysku przez działanie spektakularne),

Dobra Veblenowskie - im wyższa cena tym większa pożądliwość dobra - takie skłonności stabilizują gospodarkę,

26.XI.2001.

Odrodzenie ekonomii klasycznej (nurt subiektywno- marginalny: stosowanie narzędzi ekonomicznych do opisu świata)

Lata 70 XIX - powstają największe osiągnięcia ekonomii subiektywno- marginalnej

Powinna być zachowana równowaga gospodarcza. Ekonomia klasyczna nie potrafiła wytłumaczyć dlaczego istnieje bezrobocie, inflacja.

Marks mówi, że przyczyną jest wyzysk.

Nie ma podłoża, klimatu dla rozważań klasycznych (rozwój marksizmu)

Od 19870 roku zaczyna powili się odbudowywać ekonomia klasyczna:

• szkoła austriacka, lozańska (ocena zjawisk z trochę innej strony),

Najważniejszą stroną ekonomii neoklasycznej nie jst produkcja a wymiana

Neoklasycy:

• skala mikroekonomiczna,

• wolna gospodarka,

• zadaje pytanie: czy produkcja jest najważniejsza?

• Jak gospodarować rzadkim zasobem i maksymalizować zyski

• wszystko może być sprowadzone do użyteczności,

• wymiana określona przez użyteczność.

Ekonomia klasyczna - produkcja na rynek - popyt (ekonomia subiektywno- marginalna nie jest pewna tego schematu).

W ekonomii klasycznej nie birze się pod uwagę użytecznośc, ekonomia subiektywno- marginalna mówi, że to co jest na rynku ma mieć użyteczność.

Człowiek ma określone potrzeby i szuka dóbr, które spełnią jego potrzeby,

Potrzeby różnorodne, produkty niehomogeniczne.

Potrzeby są heterogeniczne, konsument różnicuje dobra, gospodarka bez barier, ceny są elastyczne.

Cel jednostki - hedonizm filozoficzny (maksymalizacja przyjemności unikając przyrości).

Wg Arystotelesa - człowiek dąży do maksymalizacji szczęścia.

Maksymalizacja użyteczności:

• dobro ma wartość subiektywną,

• jeśli dobro nie zajdzie nabywcy, to nie ma ceny, producent plajtuje,

• potrzebna jest akceptacja danego dobra,

• na własności prywatnej ciążą prawa (np. ceny minimalnej, maksymalnej),

• homo economicus szuka dróg aby maksymalizować użyteczność krańcową

I prawo Gossena - o wartości danego dobra decyduje użyteczność krańcowa, szukamy punktu optymalnego.

II prawo Gossena - wymiana trwa tak długo, aż dojedzie do równowagi zaspokojenia wartości obu podmiotów, o wartości nie decyduje ilość ilość cza pracy (jak w ekonomii klasycznej) tylko użyteczność. Użyteczność cenie danego dobra decyduje popyt i podaż.

10.XII.2001.

Ekonomia Pareto: - istnieją biedni i bogaci, aby poprawić dobrobyt jednych i drugich ogołocimy.

Optimum Pareto - wprowadzenie pojęcia zadowolenia i przy założeniu, że mamy wiedzę o gustach konumentów (chcemy maksymalizować zadowolenie).

Nie mmożemy mienić sumy swojego zadowolenia bez zmiany sumy zadowolenia innego człowieka (wymiana sprawiedliwa).

Własność prywatna ekskluzywna - nie jest ograniczona, jeżeli coś ją ogranicza to nie jest ekskluzywna (ograniczana przez płacę minimalną)

Płaca powinna być wypadkową popytu i poday.

Homo economicus dąży do tego, aby maksymalizować zyski.

W ekonomi subiektywno- marginalnej nie ma dóbr publicznych publicznych efektów zewnętrznych.

17.XII.2001.

Keyns pyta się przy pomocy czego można osiągnąć efektywność ekonomiczną?

Keyns w przeciwności do Say'a twierdzi, że popyt nie zrównuje się zawsze z podażą - mogą nastąpić niedobory i nadwyżki.

Ricardo i Malthus - kiedy płace spadną poniżej minimum to ludzie zejdą z tego świata

Mill - twierdzi, że należy znaleźć rozwiązanie w instytucjonalizmie.

Keyns - nie ma automatycznej zamiany globalnej podaży w globalny popyt:

• nie ma wolnego rynku, rynek konkurencji niedoskonałej,

• mogą być monopole na rynku (zapożyczenie z Marksa),

• rynek jest niezrównoważony (również od Marksa).

Popyt jest nie wystarczający, bo wartość wytworzona est większa od wartości pierwotnej:

• zjawiska mają charakter przyczynowo- skutkowy (u klasyków współzależność typu funkcyjnego),

• określona przyczyna wywołuje skutek, nie ma tu sprzężenia zwrotnego,

• typowym jest stan nierównowagi,

• jeżeli osiągany równowagę bo jest to stan chwilowy

• jeżeli popyt > podaży - luka inflacyjna; jeżeli popyt< podaży - lika deflacyjna

Co wpływa na nadprodukcję?

• konsumpcja maleje w iarę wzrostu ochodu (konsumpcja w krótkim okresie jest słaba), rośnie krańcowa skłonność do oszczędzania,

• płaca spada, ceny produktu pozostają sztywne,

• zmiana poziomu inwestycji.

Keyns inicjuje inwestycje autonomiczne i indukowane (obniżenie stopy %), działanie mnożnika inwestycyjnego.

Wprowadza pojęcie skarmienia pieniądza.

Inwestycje są uzależnione od wartości oszczędności:

1. pieniądz transakcyjny (zależu od dochodu) - pieniądz gotówkowy, wkłady a vista,

2. pieniądz ostrożnościowy - ma czarną godzinę,

3. pieniądz spekulacyjny - zależy od stopy %,

07.01.2002.

Ortoliberalizm - lata 30 XIX - polityka gospodarcza,

Nurt trzeciej drogi , społeczna gospodarka rynkowa Tony Blair, Gerard Schreder - więcej opieki socjalnej, śroki na opikę socjalną ma wypracować społeczeństwo.

Tworzą w latach Wielkiego Kryzysu, tworzą eż w latch '30:

1. model wzrostu gospodarczego, model rynkowy - mikroekonomista Marshall (szkoła klasyczna),

2. Keyns - teoria skupiona na makroekonomii, droga wyjścia z kryzysu,

3. Ortoliberałowie - chcą łączyć różne metody bodawcze, chcą tworzyć program obiektywny i realny polityki gospodarczej,

Wg Marksa powodem kryzysu jes własność prywatna i nierówny podział dochodów

Kryzys lat 30:

• nadprodukcja,

• bezrobocie,

• inflacja,

• powstaje proletariat (ludzie bez własności, nie są właścicielami narzedzi pracy)

• alienacja pracy, efektów pracy,

• koncentracja kapitału, i władzy.

Społeczeństwo masowe - te same potrzeby, podatność na manipulowanie, ma masowy rozum, brak indywidualności (proletariat).

Szkoła Freiburska:

• Eucken,

• Ruston,

• Ropke

• Bohn,

Eucken- zajmuje się metodą badań rynkowych. Gospodarka potrzebuje współpracy iędzy konsumentem a producentem.

Metody badań marketingowych:

- metoda abstrakcyjna (Ricardo, Malthus - klasycy, neoklasycy - dedukcja),

- metoda opisowa (socjaliści, szkoła historyczna, VEblen, Marks)

Ruten - aby pokonywać kryzys należy uporać się z decentralizacją produkcji, kapitału, rozbijamy monopole, dbamy o skalę jakość, rozmiar produkcji. Społeczeństwo z proletariatu należy uczynić właścicielami - dać im odpowiedzialność.

Uwłaszczenie - próba zatarcia róznic między właścicielami a proletariatem. Ortoliberałowie starają się tu stworzyć program obiektywny, uniezależniony od interesów własnych, optymalny - uwzglednia poglądy, świadomość społeczeństwa (plan Balcerowicza miał być optymalny ale rzucił ludzi na zbyt głęboką woę - nie docenił hamulców moralnych, instytucjonalnych).

Wyróżniki teorii ortoliberalnej:

• Liberalno- chrześcijańska próba znalezienia porządku naturalnego,

• Chcieli uzyskać dla rynku religijno- metafizyczną podbudowę,

• Odwołanie się do św. Tomasza z Akwenu (uniwersalny, naturalny porządek boski),

• Społęczna nauka kościoła (odwołanie do encyklik),

• Państwo ma być silne, małe, praworządne, bezpartyjne,

• Społeczna gospodarka rynkowa (wolny rynek, sprawiedliwość)

• Ochrona umów i transakcji,

• Odpowiedzialnośc ,aterialna za decyzje,

• Łagodna progresja podatków,

• Przeciwdziałania asymetrii socjalnej, przeciwdziałanie anomaliom na rynku pracy,

• Polityka tworzenia jakości życia.

www.student.e-tools.pl

1

---