Uderz pięścią w stół. Nadzieje i wątpliwości wokół polityki twardej ręki.
„Bóg jest sędzią sprawiedliwym, który za dobre wynagradza a za złe karze”.
Podążając za druga z sześciu prawd wiary to nadzieje wokół polityki twardej ręki mogą być tylko po śmierci, gdyż pewne jest, że będzie to kara lub nagroda sprawiedliwa i dostosowana do czynów popełnionych za życia (dla kogoś, kto w Boga wierzy oczywiście).
W polskiej rzeczywistości jest jednak trochę inaczej i ja osobiście nie pokładałbym nadziei w polityce twardej ręki, związanej z karaniem. Kara z psychologicznego punktu widzenia jest narzędziem wykorzystywanym w celu zmiany zachowania człowieka, który zachował się niezgodnie z normami społecznymi. Osiąga swój cel w większym stopniu, gdy między osobą wymierzającą karę i odbiorcą tej kary istnieje więź emocjonalna np. ojciec - syn. Zakładam, zatem że między przestępcą a sędzią wymierzającym karę, czy prokuratorem przedstawiającym zarzuty takiej pozytywnej relacji nie ma. Dlatego co za tym idzie będzie narastał w nim bunt i proces resocjalizacji będzie tylko statystycznie ujęty na kartce papieru.
Przeprowadziłem rozmowę z byłym więźniem aresztu śledczego w Gdańsku i zapytałem, „jakie nadzieje i wątpliwości widzi w polskim systemie penitencjarnym”. Jego wypowiedź wskazywała główne źródło zagrażające idei systemu resocjalizacyjnemu na pozostawienie byłych więźniów w ich środowisku. „Stary gdybym wrócił na chatę, to pewnie dalej bym szarpał fury, bo co stara chleje, stary chleje - patologia. Uciekłem do ciotki, chodzę teraz na terapie do monaru, mam prace, dziewczynę - chce być innym człowiekiem”.
Chciałbym w tym miejscu zwrócić uwagę, że jest to ogromna wątpliwość systemu resocjalizacyjnego i co za tym idzie polityki twardej ręki.
Resocjalizacja to nie fakt istnienia pewnego zjawiska, tylko długotrwały proces, który jest aktualizowany i modernizowany. Sugerując się tymi słowami uważam, że właśnie w tych aktualizacjach i modernizacjach, kryje się nadzieja polityki twardej ręki, który pozwoliłem sobie interpretować, jako proces resocjalizacji. Dobrym przykładem są tworzone przez min. prof. Marka Konopczyńskiego nowe metody resocjalizacyjne takie jak: twórcza resocjalizacja. Wg. Konopczyńskiego twórcza resocjalizacja wyraża się w dwóch zakresach:
Operacyjnym. Jest działalnością opartą na kreowaniu potencjałów rozwojowych nieprzystosowanego społecznie człowieka. Nie koncentrujemy się na deficytach tylko na możliwościach i talentach.
Teoretycznym. Mówi, że twórcza resocjalizacja jest działalnością opartą na metodach kulturo-technicznych, czyli na wykorzystaniu resocjalizacyjnych możliwości plastyki, muzyki, teatru i sportu.
Ze względu na to, że istotnym elementem wpływającym na popełnianie przestępstw jest brak akceptacji własnej osoby oraz zaburzony system wartości. Pracując metodami twórczej resocjalizacji osoba zaczyna siebie akceptować, w odczuciu, że wobec innych jest równy lub lepszy. W ten sposób buduje się nowy prawidłowy system wartości, a osoba potrafi samodzielnie żyć w społeczeństwie.
Ojciec Święty Jan Paweł II w swoim wystąpieniu, w Watykanie 26 listopada 2006 roku powiedział: „Odwet i represja stoi w sprzecznością z autentyczną resocjalizacją skazanych, która winna być celem kary pozbawienia wolności. Dlatego tak ważna jest refleksja, czy we wszystkich europejskich krajach próbuje się ten cel osiągnąć. Więzienie ma bowiem poza izolacją, zapewniać więźniom ochronę, opiekę i resocjalizację poprzez profesjonalne środki oddziaływania na nich, zmierzające do ich poprawy moralnej.” W swojej wypowiedzi papież wyodrębnił karę od resocjalizacji.
Podobne zdanie ma prof. Konopczyński wskazując, że resocjalizacja nie może być utożsamiana z karą. Gdy tak się dzieje resocjalizacja będzie przez więźniów uważana jako element kary, a efektem będzie, że zostaną tylko same wątpliwości wokół polityki „twardej ręki”. Pozostanie w nich bunt i brak motywacji do poprawy.
Istotnym elementem życia społecznego powiązanym z nadziejami, które pokładać można w resocjalizacji jest usunięcie, lub próba wypierania stygmatyzacji i etykietowania byłych więźniów. Bez tych elementów ich szanse na powrót do świata ogólnie przyjętych norm i zasad uznawanych za słuszne byłby o wiele łatwiejszy. Wszystko tak naprawdę zależy od nas, czy potrafimy w drugiej osobie zauważyć człowieka. Zapewne gdyby wszyscy byli pewni Sądu Ostatecznego świat byłby wspaniałym miejscem, z czego można wnioskować, że samo straszenie karą może wywierać podobne, jak nie takie same efekty. Dlatego nie karać, karać i jeszcze raz karać tylko resocjalizować.
Materiały źródłowe:
Ogólnopolski Portal Służby Więziennej
http://kurator.webd.pl/pliki/pliki/resocjalizacja/r7.pdf
http://kurator.webd.pl/pliki/pliki/resocjalizacja/r3.pdf
Łukasz Pawul
GWSH nr alb. 10553