Ratownikiem medycznym jest:
osoba, która ukończyła policealną szkołę średnią i uzyskała dyplom ratownika medycznego;
osoba, która ukończyła szkołę wyższą lub wyższą szkołę zawodową na kierunku lub w specjalności ratownictwo medyczne realizującą w programie nauczania co najmniej cele, treści kształcenia oraz liczbę godzin objęte podstawą programową kształcenia w zawodzie ratownik medyczny i uzyskała tytuł licencjata.
Najczęściej zadawane pytania w sprawie ratowników medycznych:
Czy ratownik medyczny posiada „prawo wykonywania zawodu”?
Dokument pod nazwą „Prawo wykonywania zawodu” w Polsce posiadają następujące grupy zawodowe w ochronie zdrowia: lekarze, lekarze dentyści, farmaceuci, diagności laboratoryjni, pielęgniarki, położne, felczerzy. Obowiązek posiadania tego dokumentu wynika wprost z przepisów ustaw regulujących powyższe zawody. Są to następujące akty prawne:
Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza (Dz.U. z 2002 r. Nr 21, poz. 204 z późn.zm.);
Ustawa z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (Dz.U. z 2004 r. Nr 53, poz. 533 z późn.zm.);
Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej (Dz.U. z 2004 r. Nr 144, poz. 1529);
Ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz.U. z 2001 r. Nr 57, poz.602 z późn.zm.);
Ustawa z dnia 20 lipca 1950 r. o zawodzie felczera (Dz.U. z 2004 r. Nr 53, poz. 531 z późn.zm.).
Przedstawiciele ww. zawodów zatem nie mogą podjąć pracy zawodowej, jeśli nie posiadają ważnego dokumentu „Prawo wykonywania zawodu”.
Przedstawiciele pozostałych zawodów w ochronie zdrowia, nie posiadających odrębnych regulacji ustawowych, wykonują swój zawód zgodnie z umiejętnościami zawodowymi, uzyskanymi w toku kształcenia. A zatem do podjęcia pracy uprawnia je dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe. W tym przypadku jest to dyplom ratownika medycznego.
Jakie akty prawne normują status prawny ratownika medycznego?
Aktem prawnym zawierającym wykaz zawodów i specjalności występujących w Polsce jest rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. Nr 265, poz. 2644). W rozporządzeniu tym pod pozycją 322905 został wpisany zawód ratownika medycznego, zaś pod pozycją 223908 wpisano specjalistę ratownictwa medycznego.
Zawód ten jest wpisany również w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 8 maja 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz. U. Nr 114, poz. 1195 z późn. zm.) pod pozycją 322[06].
Ponadto, zgodnie z taryfikatorem kwalifikacyjnym, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 29 marca 1999 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w publicznych zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 30, poz. 300) w publicznym zakładzie opieki zdrowotnej istnieje stanowisko ratownik medyczny oraz stanowisko starszy ratownik medyczny.
Poza ww. aktami prawnymi wskazującymi status prawny ratownika medycznego istnieje także ustawa z dnia 25 lipca 2001 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz.U. Nr 113, poz. 1207). Zgodnie z art. 30 ust. 1 ratownik medyczny, obok lekarza ratunkowego i pielęgniarki ratunkowej, jest osobą uprawnioną do podejmowania medycznych działań ratowniczych.
Jak zdobywa się w Polsce kwalifikacje ratownika medycznego?
Aktualnie zdobycie uprawnień zawodowych ratowników medycznych w Polsce możliwe jest poprzez ukończenie dwuletniej szkoły policealnej kształcącej w zawodzie ratownik medyczny (absolwent dwuletniej policealnej szkoły kształcącej w zawodzie ratownik medyczny jest pełnoprawnym członkiem systemu ratownictwa medycznego) lub w oparciu o studia pierwszego stopnia. Jednakże zakres uprawnień zawodowych po ukończeniu szkoły policealnej jest pod względem merytorycznym równorzędny zakresowi uprawnień zawodowych ratownika medycznego, który ukończył 3-letnie studia licencjackie w specjalności ratownictwo medyczne. Są to dwie alternatywne drogi dojścia do zawodu. W zawodzie ratownika medycznego nie przewiduje się kształcenia na poziomie magisterskim.
Kształcenie w tym zawodzie w szkole policealnej odbywa się wyłącznie w systemie stacjonarnym.
Absolwent studiów posiada dodatkowo uprawnienia, wynikające z kierunku, który ukończył i na którym uzyskał tytuł licencjata (np. licencjat na kierunku zdrowie publiczne). Ponadto, pracodawca inaczej kwalifikuje ratownika medycznego po szkole średniej i wyższej dla celów statystycznych. W rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. Nr 265, poz. 2644) - na wniosek Ministra Zdrowia - zawód ratownika medycznego został wpisany w grupie 2239 SPECJALIŚCI OCHRONY ZDROWIA. Grupa ta obejmuje zawody, do wykonywania których niezbędne jest posiadanie piątego poziomu wykształcenia wg Międzynarodowej Klasyfikacji Standardów Edukacyjnych ISCED 97 uzyskiwanego na studiach wyższych zawodowych, studiach magisterskich i studiach podyplomowych. Jednakże - z uwagi na to, iż w Klasyfikacji Zawodów Szkolnictwa Zawodowego (rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 8 maja 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego - Dz.U. Nr 114, poz. 1195) zawód ratownik medyczny należy do zawodów kształconych w szkołach policealnych - pozostawiono go także w grupie 3229 ŚREDNI PERSONEL OCHRONY ZDROWIA. Zatem ratownik medyczny dla celów statystycznych rynku pracy, w zależności od wykształcenia, może być traktowany jako „specjalista ochrony zdrowia” lub „średni personel ochrony zdrowia”.
Czy uczelnia wyższa może nadać tytuł zawodowy licencjonowanego ratownika medycznego?
Kwestię tytułu zawodowego, jaki może zostać nadany przez uczelnię reguluje rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 23 lipca 2004 r. w sprawie dyplomów i tytułów zawodowych oraz wzorów dyplomów wydawanych przez uczelnie. (Dz.U. Nr 182, poz. 1881 i Nr 194, poz. 2003). Zgodnie z ww. rozporządzeniem absolwent studiów zawodowych może uzyskać tytuł „licencjat” na kierunku, na którym odbył studia. Zatem uczelnia nie może dać studiującym „licencji na ratownika”. Aktualnie w systemie ochrony zdrowia nie funkcjonuje również stanowisko „licencjonowanego ratownika medycznego”. Zgodnie z taryfikatorem kwalifikacyjnym, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 29 marca 1999 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w publicznych zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 30, poz. 300) w publicznym zakładzie opieki zdrowotnej istnieje stanowisko ratownik medyczny oraz stanowisko starszy ratownik medyczny. Nie jest możliwe w systemie szkolnictwa wyższego uzyskanie tytułu „ratownika licencjonowanego”, gdyż nie ma podstaw prawnych do jego nadania.
Czy możliwe są studia pomostowe dla osób posiadających tytuł zawodowy ratownika medycznego?
Art. 166 ust. 1 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym stanowi, iż studia licencjackie trwają od 6 do 8 semestrów. Okres studiów może zostać przedłużony o czas trwania praktyki. Jednakże na mocy art. 171 ust. 2 ww. ustawy student może studiować według indywidualnego planu studiów i programu nauczania na zasadach ustalonych przez Radę Wydziału. Decyzja w tej sprawie należy do uczelni.
Poza jednak ww. możliwością w świetle obowiązującego stanu prawnego szkolnictwie wyższym nie ma możliwości skrócenia okresu trwania studiów wyższych. Wyjątek w systemie stanowią „tzw. studia pomostowe” dla pielęgniarek, dla których podstawę stanowią przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 11 maja 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków prowadzenia studiów zawodowych na kierunku pielęgniarstwo lub położnictwo przeznaczonych dla pielęgniarek i położnych posiadających świadectwo dojrzałości i będących absolwentami liceów medycznych oraz medycznych szkół zawodowych kształcących w zawodzie pielęgniarki i położnej (Dz.U. Nr 110, poz. 1170), wydanego na podstawie art. 11 ust. 6 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 92, poz. 885) i dotyczy jedynie tych 2 grup zawodowych. Zmiany ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej w tym zakresie poprzedzone były długoletnimi pracami (w tym również z Komisją Europejską) w związku m.in. z koniecznością dostosowania systemu kształcenia w zawodzie pielęgniarki w Polsce do systemu obowiązującego w przepisach wspólnotowych. Przepisy niniejszej ustawy wdrażają bowiem do prawa polskiego postanowienia dyrektyw UE.
W przypadku grupy zawodowej ratowników medycznych nie istnieją dyrektywy sektorowe, które nakazywałyby ujednolicenie kształcenia w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Uznawanie kwalifikacji odbywa się w oparciu o system ogólny, czyli poprzez porównanie programu kształcenia realizowanego przez ratownika medycznego w kraju, w którym zdobył kwalifikacje - z programem kształcenia w państwie przyjmującym. Dostrzegając jednak potrzebę stworzenia podobnej, jak w przypadku pielęgniarek i położnych, ścieżki edukacyjnej dla innych zawodów medycznych Minister Zdrowia wnioskował o wprowadzenie rozwiązań systemowych zapewniających drożność kształcenia między średnim wykształceniem zawodowym a wyższym zawodowym. Wniosek ten został pozytywnie przyjęty przez Radę Ministrów i wpisany jako jedno z zadań do realizacji w dokumencie rządowym „Krajowa strategia zatrudnienia na lata 2007-2013” w brzmieniu: „zapewnienie preferencji dla osób, które chcą kontynuować naukę w szkole wyższej na kierunku zgodnym lub pokrewnym z wykształceniem ponadgimnazjalnym”. Zapis ten należy jednak przetransponować do obowiązującego prawa w szkolnictwie wyższym. W chwili obecnej jednak żadna szkoła wyższa nie powinna kształcić krócej niż w czasie 6 semestrów.
Jaka jest rola Ministra Zdrowia w nadzorze nad policealnymi szkołami niepublicznymi kształcącymi w zawodzie ratownika medycznego?
Minister Zdrowia w zakresie kształcenia ratowników medycznych w niepublicznych szkołach policealnych, posiada uprawnienie jedynie do zaopiniowania wniosku szkoły ubiegającej się o uprawnienia szkół publicznych.
Uprawnienia szkoły publicznej nadaje organ samorządu terytorialnego, któremu szkoły ponadgimnazjalne podlegają, czyli najczęściej starosta.
Nadzór nad szkołami (publicznymi i niepublicznymi) sprawuje kurator oświaty, właściwy ze względu na siedzibę szkoły. Wszelkie nieprawidłowości w kształceniu należy zgłaszać do kuratorów oświaty w poszczególnych województwach.
Jakie zadania należą do kompetencji zawodowych ratownika medycznego?
Zgodnie z art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2001 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz.U. Nr 113, poz. 1207 z póżn.zm.) ratownik medyczny, podobnie jak lekarz ratunkowy i pielęgniarka ratunkowa, jest osobą uprawnioną do podejmowania medycznych działań ratowniczych. Medyczne działania ratownicze należy rozumieć, jako działania medyczne, służące ratowaniu osoby w stanie nagłym. Artykuł 30 ust.7 ustawy zawiera delegację dla ministra właściwego do spraw zdrowia do wydania rozporządzenia określającego zakres medycznych działań ratunkowych, które mogą być podejmowane przez ratownika medycznego, samodzielnie lub pod nadzorem lekarza ratunkowego. Artykuł ten został jednak zawieszony do dnia 31 grudnia 2006 r. poprzez ustawę z dnia 16 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym. Nie ma więc aktualnie podstawy prawnej, by wydać przedmiotowe rozporządzenie.
Jednakże wspomnieć należy, iż zgodnie z art. 44 ust. 1-2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408, z późn zm.) odpowiedzialność za zarządzanie publicznym zakładem opieki zdrowotnej, w tym również politykę kadrową i organizację pracy ponosi kierownik zakładu. Art. 11 ustawy stanowi, iż ustrój zakładu opieki zdrowotnej oraz inne sprawy dotyczące jego funkcjonowania, np. zakresy praw i obowiązków pracowników, określa statut zakładu i opracowane na jego podstawie regulaminy wewnętrzne. Pracodawca, ustalając ratownikowi medycznemu określony zakres kompetencji i obowiązków może posiłkować się opisem kwalifikacji ratownika medycznego, zawartym w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 21 stycznia 2005 r. w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach: asystentka stomatologiczna, dietetyk, higienistka stomatologiczna, opiekunka dziecięca, ortoptystka, protetyk słuchu, ratownik medyczny, technik dentystyczny, technik elektroniki medycznej, technik elektroradiolog, technik farmaceutyczny, technik masażysta, technik ortopeda i terapeuta zajęciowy (Dz. U. Nr 26, poz. 217). Podstawa programowa kształcenia w zawodzie ratownik medyczny stanowi załącznik nr 7 do ww. rozporządzenia.
Umiejętności te rozumiane są jako kwalifikacje zawodowe i powinny być odzwierciedlone w powierzonym przez pracodawcę zakresie obowiązków.
Czy można zatrudnić ratownika medycznego na stanowisku pielęgniarki?
Art. 32 ust. 1ustawy z dnia 5 lipca 1996r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz.U. z 2001 r. Nr 57, poz. 602 z późn.zm) stanowi, iż „kto, nie będąc uprawnionym, udziela zawodowo świadczeń, o których mowa w art. 4 [m.in. rozpoznawanie warunków i potrzeb zdrowotnych, rozpoznawanie problemów pielęgnacyjnych, sprawowanie opieki pielęgnacyjnej, realizację zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji] - podlega karze grzywny”.
Granica pomiędzy kompetencjami różnych zawodów jest bardzo płynna. Kompetencje te mogą się nakładać. Ratownik medyczny jest przygotowany do wykonywania zadań zawodowych w zakresie ratownictwa medycznego, więc posiada umiejętności i uprawnienia do podejmowania medycznych czynności ratunkowych w stanach nagłych.
Pielęgnacja pacjenta w oddziałach szpitalnych należy do kompetencji osoby posiadającej prawo wykonywania zawodu pielęgniarki.
Zakres powierzonych obowiązków pielęgniarce Szpitalnego Oddziału Ratunkowego oraz ratownika medycznego w tym samym oddziale powinny być zróżnicowane.
Natomiast w karetce „R” oba te zawody posiadają równorzędne kompetencje w zakresie podejmowania medycznych czynności ratunkowych.
Czy mogą się wzajemnie zastępować pielęgniarka, ratownik medyczny i sanitariusz?
W karetce „R” przy podejmowaniu medycznych czynności ratunkowych pielęgniarka i ratownik medyczny mogą się wzajemnie zastępować.
W SOR możliwe jest pełnienie zastępstwa za ratownika przez innego ratownika zatrudnionego na równoległym stanowisku pracy, ale nie przez pielęgniarkę. Nie jest możliwe też zastępowanie pielęgniarki przez ratownika medycznego.
Sanitariusz nie jest uprawniony do podejmowania medycznych czynności ratunkowych, więc nie może zastępować żadnego z członków zespołu ratowniczego.
Czy ratownik medyczny może prowadzić kursy pierwszej pomocy?
Absolwent publicznej (lub niepublicznej posiadającej uprawnienia szkoły publicznej) policealnej szkoły kształcącej w zawodzie ratownik medyczny po złożeniu egzaminu dyplomowego z wynikiem pozytywnym otrzymuje tytuł zawodowy ratownik medyczny. Tytuł ten upoważnia absolwenta do wykonywania zawodu ratownika medycznego w publicznych zakładach opieki zdrowotnej.
Zgodnie z opisem kwalifikacji absolwenta, zawartym w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 21 stycznia 2005 r. w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach: asystentka stomatologiczna, dietetyk, higienistka stomatologiczna, opiekunka dziecięca, ortoptystka, protetyk słuchu, ratownik medyczny, technik dentystyczny, technik elektroniki medycznej, technik elektroradiolog, technik farmaceutyczny, technik masażysta, technik ortopeda i terapeuta zajęciowy (Dz. U. Nr 26, poz. 217) - podstawa programowa kształcenia w zawodzie ratownik medyczny stanowi załącznik nr 7 do ww. rozporządzenia - ratownik medyczny może prowadzić kursy, szkolenia i pokazy z zakresu udzielania pierwszej pomocy.
Nadmienić należy, iż osoba posiadająca tytuł zawodowy ratownika medycznego, zgodnie z programem nauczania policealnej szkoły kształcącej w tym zawodzie, odbyła zajęcia z dydaktyki ratownictwa medycznego.
|