ZABURZENIA DZIECI
I MŁODZIEŻY

Poradnia Pedologiczna Żydowskiego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci,

Warszwa, 1923, Zofia Rosenblum (Szymańska)

Towarzystwo Przyjaciół Dzieci

Ruch Higieny Psychicznej (1949):

Główna Poradnia Zdrowia Psychicznego dla Dzieci

• Klinika Pediatrii AM, Warszawa

• Zakład Psychologii Kliniczno-Wychowawczej Dziecka, UW (1963)

• Ośrodek Terapeutyczny dla Dzieci przy Zakładzie Psychologii Klinicznej Dziecka UW (1978)

N O R M A

* ILOŚCIOWA

* SPOŁECZNO-KULTUROWA

* TEORETYCZNA

• Model realistyczno-adaptacyjny

• Model postulatywny

Rozwój związku z obiektem - wg M.Mahler

1. Faza autystyczna (pierwszy miesiąc życia).

2. Faza symbiotyczna (2-8 miesiąc).

3. Faza separacji-indywiduacji (8-36 miesiąc)

* subfaza różnicowania

* subfaza praktyki

* subfaza powtórnego zbliżania.

4. Integracja reprezentacji „Ja” i „obiektu”

(3-7 rok życia).

5. Konsolidacja ego i superego.

Pozycja schizoidalno-paranoidalna

Pozycja depresyjna

(M.Klein)

KONCEPCJA PSYCHOSPOŁECZNEGO ROZWOJU E.H. Eriksona

1. Podstawowa ufność ↔ brak zaufania (ur. - 12-18 mies.)

2. Autonomia ↔ wstyd i wątpliwości (2-3 r.ż.)

3. Inicjatywa ↔ poczucie winy (4-5 r.ż.)

4. Produktywność ↔ poczucie niższości (6-12 r.ż.)

5. Tożsamość ↔ dyfuzja ról (13-22 r.ż.)

6. Intymność ↔ izolacja (23-34)

7. Generatywność ↔ stagnacja (35-60)

8. Integralność ↔ rozpacz

PRZYWIĄZANIE

• Przywiązanie jest wrodzone

• Aktywność dwustronna

• Zależność: efektywna nieefektywna

• Poczucie bezpieczeństwa

• Eksplorowanie świata, siebie i innych

• Emocjonalna dostępność i wrażliwość

WZORY PRZYWIĄZANIA

Bezpieczny

Lękowo-ambiwalentny

Unikający

Zdezorganizowany

MODEL RODZINY PSYCHOSOMATYCZNEJ Beatrice Wood

• Bliskość

• Międzypokoleniowa hierarchia

• Triangulacja

• Wzajemne reagowanie na siebie

• INTENSYWNOŚĆ REAGOWANIA

• PRZYWIĄZANIE

• Aktywność biobehawioralna

• Aktywność procesu chorobowego

Adolescencja

Autonomia uwarunkowana przywiązaniem

Bliskość Indywiduowanie

Równowaga / konflikt:

Autonomia Zależność

jako manifestacja

bezpiecznego przywiązania

Zachowania adolescentów:

• Symboliczne wyrażanie niezaspokojonych potrzeb

• Strategie na pozostanie w bliskości

• Ochrona przed odrzuceniem

Samoocena, zgodność z oczekiwaniami matek i autonomia

• Najniższa samoocena:

niezgodne z oczekiwaniami i małe wsparcie dla autonomii

• Średnia samoocena:

zgodne z oczekiwaniami

• Najwyższa samoocena:

niezgodne z oczekiwaniami i wsparcie

dla autonomii

Trudności w komunikacji rodzic-dziecko

Dziecko spostrzega rodzica jako nieosiągalnego

Wzrastają u dziecka lęki, złość i zachowania obronne
Pojawienie się symptomu/problemu

Odpowiedź rodzica

• Symptomy dziecka
  
  
  Relacja rodzic-dziecko
  - podążanie za potrzebami dziecka
  - dostępność rodzica
  - przekonanie dziecka o dostępności rodzica
  
  Relacja między rodzicami
  - możliwość dawania sobie wsparcia
  - własne wzory przywiązania

• Konsekwencje:
  
  

• - zerwanie relacji
  

• - bezradność rodzica
  

• - postawa złości i odrzucenia u rodzica
  

TRAUMA RELACYJNA

* Brak więzi

DSM: Reaktywne zaburzenie przywiązania,

ICD: Zaburzenie selektywności przywiązania

* Specyfika więzi dziecka z opiekunem

DSM i ICD: Reaktywne zaburzenie przywiązania

TRAUMA KUMULACYJNA

ZABURZENIA EMOCJONALNE

ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ W DZIECIŃSTWIE:

• Lęk przed separacją w dzieciństwie

• Zaburzenia lękowe w postaci fobii

• Lęk społeczny w dzieciństwie

• Uogólnione zaburzenie lękowe w dzieciństwie

• Zaburzenia związane z rywalizacją w rodzeństwie

• Mutyzm wybiórczy

ZABURZENIA ODŻYWIANIA

• Zaburzenia odżywiania z przeżuwaniem (ruminacje)

• Pica

• Jadłowstręt psychiczny

• Bulimia psychiczna

• Jadłowstręt psychiczny

• - zmniejszona waga o 15%

• - zanik miesiączki

• - lęk przed przytyciem,

• - zaburzony obraz ciała

• Bulimia psychiczna

• - objadanie się z utratą kontroli

• - metody redukcji przyrostu wagi ciała

• - lęk przed przytyciem

Dziewczęta > Chłopcy

Bigoreksja u chłopców

• Przyczyny biologiczne:

• Czynniki genetyczne

• Zaburzenia hormonalne

• Patologiczne wyolbrzymienie cechy

• Czynniki indywidualne:

• Zaburzenia obrazu ciała

• Zaburzenia percepcji

• Brak skuteczności własnego działania

• Perfekcjonizm (patologiczny)

• Niemożność zaakceptowania seksualnych impulsów

• Czynniki społeczno-kulturowe:

• Krańcowa forma realizacji norm

• Czynniki rodzinne:

• Spełnianie oczekiwań

• „Ideologia rezygnacji”

• Sztywność przekonań

• Problem z autonomią

• Granice

MOCZENIE MIMOWOLNE (ENURESIS)

Rozpowszechnienie wg DSM:

5 lat - chłopcy 7%; dziewczynki 3%

10 lat - chłopcy 3%; dziewczynki 2%

18 lat - chłopcy 1%; dziewczynki rzadko

Dorośli: 1-3%

ZANIECZYSZCZANIE SIĘ KAŁEM (ENCOPRESIS)

Rozpowszechnienie wg DSM:

5 latki - 1%

TYP:

* Agresywny

* Regresywny

T I K I

Tik - nie poddający się woli, nagły, szybki, nawracający, nierytmiczny, stereotypowy ruch lub wokalizacja

(ICD-10)

TIKI PRZEMIJAJĄCE

Czas trwania do 12 miesięcy

PRZEWLEKŁE TIKI RUCHOWE LUB GŁOSOWE

Albo ruchowe albo głosowe

ZESPÓŁ TIKÓW GŁOSOWYCH I RUCHOWYCH GILLESA DE LA TOURETTE'A

Ruchowe i głosowe

Większość dni w ciągu min 12 miesięcy

DEPRESJA

Dorośli:

• obniżenie nastroju (hypothymia)

• osłabienie tępa procesów psychicznych i ruchowych

• objawy somatyczne i zaburzenia rytmów biologicznych

• lęk (wolnopłynący)

Depresja anaklityczna (R.Spitz)

Fazy reakcji na rozstanie z matką (Bowlby):

• faza protestu

• faza rozpaczy

• faza odcięcia od związków emocjonalnych

Symptomatyka depresyjna u niemowląt (Kreiser):

• atonia nastroju

• atonia motoryczna

• ubóstwo reakcji

• wrażliwość psychosomatyczna

Symptomatyka depresji u dzieci (Weinberg):

(Objawy osiowe)

• Obniżony nastrój

• Samoobwinianie się

(Objawy brzeżne)

• Zachowania agresywne

• Zmiany w funkcjonowaniu szkolnym

• Zaburzenia socjalizacji

• Zmiany postaw wobec szkoły

• Dolegliwości fizyczne

• Utrata energii

• Zmiany apetytu lub wagi ciała

Symptomatyka u młodzieży (Kępiński):

• Postać apatyczno-abuliczna

• Postać buntownicza

• Postać rezygnacyjna

• Postać labilna

• Depresja młodzieńcza czysta

• Depresja młodzieńcza z rezygnacją

• Depresja młodzieńcza z niepokojem

• Depresja młodzieńcza hipochondryczna

(Bomba i in.)

Dzieci:

• najczęściej pod postacią somatycznych dolegliwości: bóle brzucha, czy głowy

• halucynacje słuchowe

• podniecenie ruchowe

• lęki separacyjne, fobia

Starsze dzieci i młodzież:

• wahania nastroju

• urojenia

• anhedonia

• poczucie beznadziejności

• spowolnienie psychoruchowe

Młodzież:

• bezsenność

• nadużywanie alkoholu lub narkotyków

Płeć:

Dziewczęta - częściej zaburzenia nastroju, lęki, zaburzenia funkcji intelektualnych i objawy somatyczne

Chłopcy - zaburzenia aktywności, autoagresja

OBRAZ KLINICZNY DEPRESJI U MŁODZIEŻY

• Zaburzenia nastroju

• Podwyższony poziom lęku

• Zaburzenia w sferze poznawczej

• Nuda, anhedonia

• Zaburzenia aktywności

• Zaburzenia rytmów dobowych

• Zaburzenia zachowania

• Zachowania ryzykowne, zachowania samobójcze

• Dolegliwości somatyczne

ICD-10

„Zaburzenia mające początek w okresie dzieciństwa i dorastania”

→ „Mieszane zaburzenia zachowania i emocji”

→ specyficzne: „Depresyjne zaburzenia zachowania”

SAMOBÓJSTWO

Celowe i świadome pozbawienie się życia.

Zadanie sobie śmierci lub sprowokowanie zdarzeń, które mają w swoim bezpośrednim następstwie doprowadzić do niej.

Samobójstwo rozłożone w czasie:

• zachowania autodestrukcyjne, samookaleczenia

• uzależnienia

• zachowania ryzykowne

• zaniedbanie leczenia

Etapy samobójstwa usiłowanego:

• Etap samobójstwa wyobrażonego

• Etap samobójstwa upragnionego

• Etap samobójstwa usiłowanego

(Hołyst)

Dziewczęta próbują 3x częściej

chłopcy popełniają 3x częściej

ROZPOZNAWANIE:

• Werbalne znaki ostrzegawcze

• Żegnanie się

• Rozdawanie swoich rzeczy

• Depresja

INDYWIDUALNE CZYNNIKI RYZYKA:

• Próby samobójcze w przeszłości

• Izolowanie się

• Niskie poczucie własnej wartości

• Poczucie niezrozumienia

• Doświadczanie stresu i porażek

• Presja sukcesów

• Uzależnienie

• Zaburzenia depresyjne, psychotycznym, zaburzenia osobowości

• Molestowanie seksualne, przemocy

• Duże utraty

• Ciąża lub lęk przed nią

• Perfekcjonizm

• Fascynacja śmiercią, fantazje

RODZINNE CZYNNIKI RYZYKA

• Rozpad rodziny

• Samooskarżanie się za kłopoty rodzinne

• Depresja, próby samobójcze, uzależnienia u rodziców

• Brak więzi emocjonalnej

KULTUROWE/SPOŁECZNE CZYNNIKI RYZYKA

• Próba samobójcza w najbliższym otoczeniu lub zbiorowa

• Próba samobójcza jako „wydarzenie medialne”

• Próba samobójcza jako styl i moda

• Próby samobójcze jako efekt uboczny transformacji

• Lęk socjalny

• Brak sieci wsparcia i pomocy

SCHIZOFRENIA U DZIECI:

• autyzm

• zaburzenia mowy

• stereotypie ruchowe

• obojętne lub wrogie nastawienie

• symptomatyka hebefreniczna

• symptomatyka katatoniczna

• objawy paranoidalne

• zaburzenia snu, aż po bezsenność

• zaburzenia zachowania

SCHIZOFRENIA W WIEKU MŁODZIEŃCZYM:

Dominowanie w symptomatyce i treści psychozy problematyki okresu dojrzewania

AUTYZM

- Jakościowe uszkodzenie związków społecznych

- Jakościowe zaburzenia komunikacji werbalnej, niewerbalnej i wyobraźni

- Ograniczenie repertuaru aktywności i zainteresowań

Zaburzenie autystyczne (zespół Kannera)

Zespół Retta

Zespół Aspergera

ZABURZENIA PSYCHOSOMATYCZNE

ICD:

Kategoria: Zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną

DSM-IV:

Zaburzenia lękowe; zaburzenia pod postacią somatyczną; zaburzenia dysocjacyjne, zaburzenia adaptacyjne

Z.Freud

Psychonerwice

Nerwica aktualna

Franz Alexander

• Astma oskrzelowa

• Choroba wrzodowa

• Wrzodziejące zapalenie jelita grubego

• Atopowe zapalenie skóry

• Reumatoidalne zapalenie stawów

• Samoistne nadciśnienie tętnicze

• Nadczynność tarczycy

Szkoła francuska (McDougall)

Myślenie operacyjne

Stany Zjednoczone (Sifneos)

Aleksytymia

Max Schur

TEORIA DESOMATYZACJI - RESOMATYZACJI

Henry Krystal

TEORIA AFEKTU

Trauma I typu → RESOMATYZACJA

Trauma II typu → NIEPOWODZENIE DESOMATYZACJI

Khan (60)

Matka jako „tarcza ochronna”

„Trauma skumulowana”

Allan Schore

Matka reguluje emocje dziecka (regulacja diadyczna)

Peter Fonagy

Funkcjonowanie refleksyjne

Odzwierciedlanie stanów dziecka

→ rozwój funkcji refleksyjnej

PSYCHOSOMATYKA

Czynniki predysponujące i przyśpieszające:

• Biologiczna podatność

• Fizjologiczna reakcja na stres

• Doświadczenia z wczesnego dzieciństwa

• Cechy indywidualne

• Wpływy socjokulturowe

Czynniki podtrzymujące:

• Te same stresory

• Pierwotne i wtórne zyski z choroby

• Wzmocnienie

• Silna tendencja do emocjonalnego pobudzenia

• Wpływy społeczno-kulturowe

• Wpływy rodzinne

(Lask & Fosson)

MODEL RODZINY PSYCHOSOMATYCZNEJ

/S. Minuchin/

• Splątanie

• Nadopiekuńczość

• Sztywność

• Nieumiejętność rozwiązywania konfliktów

• Triangulacja

Tożsamość psychoseksualna

• Poczucie przynależności do danej płci

• Role płciowe

• Wybór obiektu

• F. autoerotyczna

• F. homoerotyczna

• F. chaosu

• F. ustabilizowanego związku

AGRESJA

• Jako instynkt

• Wynik frustracji

• Wyuczona

---