Prawo europejskie może być rozważane w kilku różnych aspektach. Chodzi tutaj o rozumienie pojęcia prawa europejskiego w szerszym lub węższym zakresie.

Prawo europejskie w szerszym rozumieniu to kilka powiązanych ze sobą porządków prawnych, obejmujących różne formy współpracy państw europejskich.

Prawo europejskie w znaczeniu węższym obejmuje natomiast normy, dotyczące wspólnot europejskich, do których, jak na razie, należy 25 państw .

Instytucją, głęboko zakorzeniona w kulturze organizacyjnej Unii i tworzącej prawo europejskie w szerszym znaczeniu, jest Rada Europy.

Rada Europy została powołana w 1949 r. Faktycznie Rada Europy jest organizacja międzynarodową z siedzibą w Strasburgu. Należy do niej 41 państw.

Organami Rady są :

• Komitet Ministrów ;

• Zgromadzenie Parlamentarne.

Z Radą Europy kojarzona jest Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, podpisana w Rzymie w 1950 r., weszła w życie w 1953 r. Konwencja wyznacza ogólnoeuropejski standard ochrony praw człowieka. Zawiera szereg regulacji w zakresie praw socjalnych, warunków pracy i przestrzegania zasady równego traktowania w zatrudnieniu. Państwa mogą ratyfikować konwencję w całości lub w wybranych częściach. Krajem, który nie ratyfikował konwencji w pełnym zakresie jest między innymi Polska. Na straży przestrzegania Konwencji stoi Europejski Trybunał Praw człowieka z siedzibą w Strasburgu.

Mówiąc o Unii europejskiej często mamy na myśli zamiennie używane pojęcie -Wspólnoty Europejskie. Prawo Wspólnotowe z kolei dzieli się na :

• Pierwotne,

• Pochodne.

Hierarchia norm prawnych w prawie wspólnotowym jest następująca:

• Pierwotne prawo wspólnotowe

• Traktaty ustanawiające Wspólnoty,

• protokoły do traktatów,

• ogólne zasady prawa wspólnotowego

- Umowy międzynarodowe zawarte

przez wspólnoty,

- zasady prawa międzynarodowego( prawo

zwyczajowe, ogólne zasady i klauzule

generalne)

• Pochodne prawo wspólnotowe to:

- rozporządzenia,

- rozporządzenia Rady,

- rozporządzenia wykonawcze komisji,

- dyrektywy,

- decyzje,

- zalecenia i opinie.

Normy prawa wspólnotowego są adresowane do różnego kręgu odbiorców. Na przykład traktaty dotyczą przede wszystkim państw członkowskich i organów wspólnot. Akty prawne, wydawane przez organy wspólnot, częściowo tylko dotyczą państw, a częściowo adresowane są wprost do obywateli wspólnot.

Każdy z członków Unii, a więc również i Polska, wstępując do wspólnoty zobowiązała się do akceptacji dorobku wspólnotowego, czyli acguis communautaire.

W związku powyższym przez ostatnich kilkanaście lat implementowaliśmy dyrektywy.

Instytucje Wspólnot Europejskich:

• Rada Unii Europejskiej

• Komisja

• Parlament Europejski

• Trybunał Sprawiedliwości

• Trybunał Obrachunkowy

Rozporządzenia.

Na podstawie art. 249 ust. 2 TWE rozporządzenia mają bezpośrednią skuteczność. Oznacza to, że ma ono bezpośrednie zastosowanie we wszystkich państwach członkowskich. Można je porównać do polskich ustaw. Dla wywołania skutku prawnego obowiązywania rozporządzeń wymagane jest ich publikacja w Dzienniku Urzędowym Unii.

Dyrektywy.

Dyrektywy muszą być implementowane do prawa krajowego . Wynika to wprost z 249 ust. 3 i art. 10 TWE.

Uwaga: od tej reguły zdarzają się jednak odstępstwa. Wynikają one z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Zdaniem Trybunału bezpośrednie stosowanie dyrektywy jest możliwe, gdy:

1. dyrektywa w przewidywanym czasie nie została implentowana do prawa krajowego lub został implementowana nieprawidłowo,

2. konkretny przepis dyrektywy jest konkretny i bezwarunkowy.

Decyzje.

Decyzje są najczęściej wydawane przez Komisję Europejską. Adresatem decyzji są Państwa członkowskie, lecz, podobnie jak dyrektywy, mogą wywierać skutek bezpośredni wobec jednostek.

Zalecenia i opinie.

Zalecenia i opinie są niewiążącymi źródłami prawa. Mogą one jednak wpływać na orzecznictwo sądów krajowych, gdyż dają wskazania co do wykładni prawa wspólnotowego.

• Dyrektywa Rady 89/391/EWG z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy .

• Dyrektywa Rady 89/654/EWG z dnia 30 listopada 1989 r. dotycząca minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu pracy (pierwsza dyrektywa szczegółowa) .

• Dyrektywa Rady 89/655/EWG z dnia 30 listopada 1989 r. dotycząca minimalnych wymagań w zakresie bezpieczeństwa i higieny użytkowania sprzętu roboczego przez pracowników podczas pracy (druga dyrektywa szczegółowa)

• Dyrektywa Rady 95/63/WE z dnia 15 grudnia 1995 r. zmieniająca dyrektywę Rady 89/655/EWG z dnia 30 listopada 1989 r. dotycząca minimalnych wymagań w zakresie bezpieczeństwa i higieny użytkowania sprzętu roboczego przez pracowników podczas pracy (druga dyrektywa szczegółowa)

• Dyrektywa 2001/45/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. zmieniająca dyrektywę Rady 89/655/EWG (druga dyrektyw szczegółowa).

• Dyrektywa Rady 89/656/EWG z dnia 30 listopada 1989 r. w sprawie minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników korzystających z wyposażenia ochrony osobistej (trzecia dyrektywa szczegółowa)

• Dyrektywa Rady 90/269/EWG z dnia 29 maja 1990 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących ochrony zdrowia i bezpieczeństwa podczas ręcznego przemieszczania ciężarów w przypadku możliwości wystąpienia zagrożenia, zwłaszcza urazów kręgosłupa pracowników (czwarta dyrektywa szczegółowa).

• Dyrektywa Rady 90/270/EWG z dnia 29 maja 1990 r. w sprawie minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników przy pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe (piąta dyrektywa szczegółowa) .

• Dyrektywa 2004/37/WE Parlamentu Europejskiego i rady z dnia 29 kwietnia 2004 r.

W sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych (szósta dyrektywa szczegółowa)

• Dyrektywa 2000/54/WE Parlamentu Europejskiego i rady z dnia 18 września 2000r . w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie czynników biologicznych w miejscu pracy (siódma dyrektywa szczegółowa)

• Dyrektywa Rady 92/57/EWG z dnia 24 czerwca 1992 r. w sprawie wprowadzenia w życie minimalnych wymagań w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscach tymczasowych lub ruchomych placów budów (ósma dyrektywa szczegółowa) .

• Dyrektywa rady 92/58/EWG z dnia 24 czerwca 1992 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących znaków bezpieczeństwa i/lub zdrowia w pracy (dziewiąta dyrektywa szczegółowa ).

• Dyrektywa Rady 92/85/EWG z dnia 19 października 1992 r. w sprawie wprowadzenia środków służących wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły i pracownic karmiących piersią (dziesiąta dyrektywa szczegółowa) .

• Dyrektywa Rady 92/91/EWG z dnia 3 listopada 1992 r. dotycząca minimalnych wymagań mających na celu poprawę warunków bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników w zakładach górniczych i wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (jedenasta dyrektywa szczegółowa)

• Dyrektywa Rady 92/104/EWG z dnia 3 grudnia 1992 r. w sprawie minimalnych wymagań w zakresie poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników odkrywkowego i podziemnego przemysłu wydobywczego (dwunasta dyrektywa szczegółowa ).

• Dyrektywa Rady 93/103/EWG z dnia 23 listopada 1993 r. dotycząca minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i zdrowia w pracy na statkach rybackich (trzynasta dyrektywa szczegółowa) .

• Dyrektywa Rady 98/24/WE z dnia 7 kwietnia 1998 r. w sprawie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników przed ryzykiem związanym ze środkami chemicznymi w miejscu pracy (czternasta dyrektywa szczegółowa)

• Dyrektywa 99/92/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 1999 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa (piętnasta dyrektywa szczegółowa).

• Dyrektywa 2002/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dotyczących narażenia pracowników na ryzyko spowodowane czynnikami fizycznymi (wibracji) (szesnasta dyrektywa szczegółowa).

• Dyrektywa 2003/10/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie minimalnych wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dotyczących narażenia pracowników na ryzyko spowodowane czynnikami fizycznymi (hałasem) siedemnasta dyrektywa szczegółowa).

• Dyrektywa 2004/40/WE Parlamentu Europejskiego i rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie minimalnych wymagań w zakresie ochrony zdrowia bezpieczeństwa dotyczących narażenia pracowników na ryzyko spowodowane czynnikami fizycznymi (pola elektromagnetyczne) (osiemnasta dyrektywa szczegółowa ).

Na strategię Unii w zakresie bhp ma wpływ bardzo wiele czynników. Z jednej strony

w dalszym ciągu obserwujemy wysoki poziom wypadkowości i śmiertelności, z drugiej strony nasilają się uciążliwości związane z takimi ryzykami, jak obciążenie psychiczne, stres, zmiana form zatrudnienia, wprowadzanie nietypowych form zatrudnienia, a wreszcie zmiany społeczne, to jest zmiana struktury wiekowej zatrudnionych. Uświadomienie sobie niniejszych problemów sprawia, że w nowej strategii bezpieczeństwa i ochrony zdrowia nacisk został położony na:

• Definiowanie zdrowia zgodnie ze wskazaniami Światowej Organizacji Zdrowia, gdzie pod tym pojęciem rozumie się dobrostan fizyczny, moralny i społeczny.

W związku z powyższym szczególną uwagę zwraca się na samopoczucie psychiczne, a co za tym idzie, na nowe rodzaje ryzyka o naturze psychospołecznej.

• Wzmocnienie polityki zapobiegania ryzykom poprzez promowanie działań prawodawczych, prewencyjnych oraz budowanie partnerstwa miedzy partnerami społecznymi

• Położenie nacisku na poprawę jakości pracy i zwrócenie uwagi, iż jest to zagadnienie nieodmiennie związane z bezpieczeństwem pracy.

Na nową strategię Wspólnoty składają się zmiany zachodzące w świecie pracy, to jest:

• Zmiany w społeczeństwie.

• Zmiany form zatrudnienia,

• Zmiany natury ryzyka.

Zmiany w społeczeństwie.

Zmiany w społeczeństwie dotyczą z jednej strony zwiększenia udziału kobiet w zatrudnieniu, co w niektórych zawodach może prowadzić do feminizacji, ale z drugiej strony nakazuje ze wzmożoną uwagą przestrzegać dyrektyw równościowych. Większość kobiet jest zatrudnionych w usługach, rzadziej ulegają one wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym niż mężczyźni. Biorąc jednak pod uwagę, iż jak już powyżej wskazano , odsetek kobiet pracujących zawodowo zwiększa się, stąd też i z tego powodu na przestrzeni dziesięcioleci ogólnie ilość wypadków przy pracy z udziałem kobiet wzrasta, co wymaga właściwego podejścia prewencyjnego.

Zmiany społeczne to również kwestia demografii, czyli, ogólnie mówiąc, starzenie się społeczeństwa. Szacuje się, że w grupie osób aktywnych zawodowo w Europie w najbliższych latach będą dominowali pracownicy powyżej 50-go roku życia. Takie szacunki i dane dotyczące stanu zdrowia zatrudnionych pozwalają z kolei na wysuwanie wniosków co do ewentualnych chorób zawodowych . Pracownicy powyżej 55 roku życia częściej będą ofiarami chorób zawodowych o długim okresie rozwoju lub chorób układu krążenia. Starsi wiekowo pracownicy częściej ulegają ciężkim wypadkom przy pracy.

Zmiana form zatrudnienia.

W doktrynie prawa pracy zatrudnienie na czas określony czy w niepełnym wymiarze czasu pracy czy też w nietypowych godzinach, na przykład praca zmianowa, traktowane jest jako atypowe, w odróżnieniu od zatrudniania na cały etat na czas nieokreślony.

Analiza wypadkowości prowadzi do wniosku, iż wypadkom przy pracy częściej ulegają osoby, zatrudnione na umowy terminowe, a jeszcze częściej w branży budowlanej.

Z kolei praca zmianowa lub w porze nocnej sprawia, iż jej wykonywanie jest dla pracownika bardziej uciążliwe psychofizycznie. Sygnalizowane formy zatrudnienia należą do czynników, zwiększających ryzyko.

Nowe wyzwania w zakresie bhp niesie za sobą stopniowy rozwój tak zwanej telepracy , zasady wykonywania której jako dość nietypowe, nie zwalniają jednakże pracodawcy z obowiązku zapewnienia bezpiecznych warunków pracy.

Zmiana natury ryzyka.

Rozwój nowoczesnych technologii i dążenie do maksymalnej efektywności pracy, sprawiają, że pojawiają się nowe problemy dotyczące środowiska pracy, takie jak: stres. depresja, przemoc w pracy, molestowanie, zastraszanie.

Wspólnota zwraca uwagę na takie zagadnienia, jak:

• prewencja, szeroko rozumiana, ze szczególnym uwzględnieniem zapobiegania wypadkom przy pracy,

• zapobiegania uzależnieniem od alkoholu i środków odurzających,

• zapobieganie chorobom zawodowym ( z uwzględnieniem chorób, wywołanych azbestem oraz głuchotą zawodową).

• analizowanie nowych rodzajów ryzyka- z uwzględnieniem ryzyka ergonomicznego, psychologicznego i społecznego.

Biorąc powyższe pod uwagę w przyszłości należy położyć nacisk na:

• Edukację,

• Wzrost świadomości społecznej w zakresie bezpieczeństwa pracy

• Monitoring środowiska pracy po kątem nowych rodzajów ryzyka.

W celu osiągnięcia zamierzonych celów należy dążyć do wzmocnienia struktury prawnej Wspólnoty , to jest:

• Dostosowywać istniejące dyrektywy do zmieniających się realiów,

• Uwzględniać w prawodawstwie nowe rodzaje ryzyka,

• Racjonalizacja struktury prawnej ( uproszczenie tej struktury).

W praktyce nie wszystkie standardy Unii muszą być regulowane dyrektywami. Art. 139 Traktatu ustanawiającego wspólnotę Europejska dozwala, aby niektóre rozwiązania były efektem dialogu miedzy partnerami społecznymi. To z kolei prowadzi do zawierania tak zwanych porozumień ramowych.

W ramach Unii w ten sposób zawarto już

• Porozumienie Ramowe w Sprawie Telepracy,

• Porozumienie Dotyczące Stresu związanego z Pracą.

Na szczeblu unijnym w przygotowaniu są kolejne porozumienia dotyczące:

• molestowania seksualnego,

• mobbingu,

• przemocy w pracy.

Prawo unijne w zakresie bhp ma charakter dynamiczny, rozwojowy. Ostatnio pojawiły się opinie, aby zagadnienia, dotyczące bhp, regulować w sposób bardziej przejrzysty, najlepiej rozporządzeniami, co nie wymagałoby implementacji.

1

---