ROLA POJĘĆ: 1.Pojęcia jako konstrukty: pojęcia, którymi posługuje się jednostka są efektem ustalania wspólnych obrazów mentalnych (przewrót kopernikański - człowiek w sposób arbitralny tworzy siatkę pojęciową i nijako nazywa ją poznawaniem świata, który chce opisać (Kant)). Pojęcia nie są ani prawdziwe, ani fałszywe. Powinny być przede wszystkim użyteczne; 2.Funkcje pojęć: Wyróżniamy 4 podstawowe ich funkcje: a)Pozwalają jednostkom na komunikację między sobą, b)Kształtują, budują perspektywę na świat (rzeczywistość), punkt widzenia, c)Pozwalają na klasyfikowanie, porządkowanie otaczającej nas rzeczywistości (świata),d)Są zasadniczo częściami składowymi teorii. 3.Główne wady pojęć: a)Są nieostre (gdy nie można wyraźnie wyznaczyć granic), b)Są wieloznaczne (gdy nie można pokazać tego, co chcemy wyodrębnić, o co konkretnie chodzi).4.Zakresy pojęć: a)Zakresy tożsame - dwa pojęcia znaczące to samo, np. krzesło, stuhl (po niem.), b)Zakresy nadrzędności - zakres pojęcia A mieści się w zakresie pojęcia B, np. mieszkaniec Polski, c)Zakresy częściowego pokrywania się, c)Zakresy są nierozłączne, oddzielne.
DEFINICJE: 1.Każda definicja składa się z definiendum (pojęcie definiowane) i definiensu (określenie termin) 2.Definiowane jest bardzo kłopotliwe; cechy dobrej definicji: a)Powinna odwoływać się do pojęcia nadrzędnego, b)Powinna dotyczyć unikatowych właściwości opisywanego przedmiotu, c)Wyliczenie cech wspólnych definiowanych przedmiotów, d)Powinna zawierać zdanie twierdzące (czym jest definiowany przedmiot), e)Często ma charakter kontekstowy, tzn. odwołuje się do otoczenia, w którym się definiowany przedmiot znajduje. 3.Rodzaje definicji: a)Podział podstawowy:- realne - definicje, których autor stara się oddać realną rzeczywistość, realne cechy definiowanego przedmiotu (odbicie rzeczywistości). Problem polega na tym, że autorzy różnych definicji nie mogą dojść do zgody, na czym polega owo realne odbicie (definicje realne są bez sensu), np. marksizm;- nominalne - nie mają na celu odbicia rzeczywistości. Ich główna cecha: są arbitralne, mają charakter umowny. Są użyteczne (przerwanie sporów, która definicja jest właściwa - właściwa jest ta, na którą się umawiamy, że jest);b)Podział szczegółowy:- perswazyjne - zawierają 3 warstwy określeń: określenia, które mają charakter opisowy pod względem rzeczywistości, określenia używane w funkcji ekspresywnej (jaki jest stosunek, ocena jednostki tego co jest przedmiotem definicji) i określenia używane w funkcji impresywnej (mają wywołać nie tylko u mnie emocje, ale także u odbiorców, chcę by otoczenie przyjęło moją definicję). Czyli definicje perswazyjne mają charakter: opisowy, ekspresyjny i impresyjny. Nie są dobre, należy ich unikać, ale nie jest to możliwe;- cząstkowe - dzielą daną rzeczywistość na to, co jest desygnatem oraz na resztę, która desygnatem nie jest. Zasadnicza cecha: zamieszczamy w niej jeden z warunków, który określa desygnat (dzielimy rzeczy na 3 kategorie): 1) coś, co nie jest desygnatem mojego pojęcia,2) coś, co jest desygnatem,3) coś, co w mojej definicji nie jest uwzględnione, ale może być przy innych definicjach wykorzystane (być desygnatem innego pojęcia).Definicje te są użyteczne. - pojęcia syndromatyczne :1) wybieramy kilka, kilkanaście cech, właściwości,2) zakładamy, że właściwości te są ze sobą powiązane, tworzą związek (syndrom),Np. w socjologii: osobowość autorytarna, osobowość nowoczesna. W naukach społecznych trudno jest utrzymać założenie syndromu, w związku z tym często zależność między właściwościami ma charakter statystyczny; - operacyjne - w każdej nauce istotne są pomiary, w nauce służą one do pomiaru przedmiotów badań.