Biocenoza (gr. bios życie i komos wspólny) - naturalny zespół populacji organizmów żywych danego środowiska (biotopu), należących do różnych gatunków, ale powiązanych ze sobą różnorodnymi czynnikami ekologicznymi i zależnościami pokarmowymi, tworząc całość, która pozostaje w przyrodzie w stanie homeostazy (czyli dynamicznej równowagi). Biocenoza wraz ze środowiskiem fizycznym to ekosystem. Biotop - środowisko fizyczne, w którym żyją organizmy o tych samych lub bardzo zbliżonych wymaganiach życiowych. Pierwotnie dotyczący tylko abiotycznych elementów siedliska. Obecnie często rozumiany jako siedlisko nieożywione zmienione przez biocenozę. Biotop razem z biocenozą tworzy ekosystem. Ekosystem stanowi funkcjonalną całość, w której zachodzi wymiana materii między biocenozą i biotopem. Ekosystem stanowi największą jednostkę funkcjonalną biosfery Krajobraz pierwotny - naturalny, to krajobraz zachowany w swojej pierwotnej postaci, na którym nie wywarł swego piętna człowiek, przez działalność gospodarczą. Krajobraz pierwotny, to krajobraz którego elementy nie zostały naruszone lub przekształcone przez działalność ludzką. Obecnie krajobraz ten spotykamy coraz rzadziej. Występuje w najwyższych partiach niektórych masywów górskich, na obszarach tundry, w dużych częściach pustyń. Kulturowy- fizyczne, obserwowalne wzrokowo wyrażenie kultury ludzkiej na powierzchni Ziemi, łączący elementy środowiska przyrodniczego i kulturowego. Toksyczność - cecha związków chemicznych polegająca na powodowaniu zaburzeń funkcji lub śmierci komórek żywych, organów lub organizmów po dostaniu się w ich pobliże. Związki chemiczne mogą wywierać działanie toksyczne po wchłonięciu ich drogą doustną, oddechową lub po absorpcji przez skórę. Toksyczność to działanie niepożądane wynikające z reakcji chemicznych, fizykochemicznych pomiędzy związkiem chemicznym, który wniknął do ustroju, a układem biologicznym (DNA, enzymy). Związki toksyczne W zasadzie niemal wszystkie związki chemiczne mogą być w odpowiednio dużych dawkach toksyczne - nawet spożywanie dużych ilości wody destylowanej jest na dłuższą metę szkodliwe. Praktycznie wszystkie leki są w zbyt dużych ilościach toksyczne Ksenobiotyk (z gr. ksenos - obcy i bloticos) - związek chemiczny występujący w organizmie, który ani go nie produkuje ani też w normalnych warunkach nie przyjmuje z pożywieniem. Inaczej mówiąc, jest to substancja chemiczna niebędąca naturalnym składnikiem żywego organizmu. Inne nazwy to: substancja obca bądź egzogenna, materiał antropogenny (o ile powstaje w wyniku działalności człowieka). Efekt szkodliwy -Nieodwracalna zmiana biologiczna pojawiająca się w trakcie lub po zakończeniu narażenia. Jest to zaburzenie czynnościowe lub uszkodzenie morfologiczne, które może wpływać na wydolność całego organizmu lub może zmniejszyć jego sprawność w warunkach dodatkowego obciążenia, a także może zwiększyć jego wrażliwość na działanie innych czynników. Prawa Ficka - dwa prawa dotyczące zjawiska dyfuzji, których sformułowanie przypisuje się niemieckiemu fizykowi i matematykowi Adolfowi Flekowi (1829-1901). Są one współcześnie stosowane w modelowaniu procesów dyfuzji w tkankach, neuronach, biopolimerach, farmakologii, w domieszkowaniu półprzewodników i wielu innych zastosowaniach. Wymień 4 zwiazki toksyczne: Rycyna; cyjanki (np. cyjanek potasu); związki arsenu (np. arszenik); anilina; nikotyna dioksyna; kolchicyna; metanol; etanol; jad kiełbasiany; kurara ;formalina ;strychnina amanityna; muskaryna ;tlenek węgla. Lub 4 związki toksyczne: tlenki węgla (CO i CO2), 02, S03, H2S, kwas siarkowy H2SO4 Zanieczyszczenie środowiska — stan środowiska wynikający z wprowadzania do powietrza, wody lub gruntu, substancji stałych, ciekłych lub gazowych lub energii w takich ilościach i takim składzie, że może to ujemnie wpływać na zdrowie człowieka, przyrodę ożywioną, klimat, glebę, wodę lub powodować inne niekorzystne zmiany np. korozję metali. .Mokra depozycja Proces, w którym substancje chemiczne są usuwane z atmosfery i osadzane na powierzchni ziemi wraz z deszczem, mżawką, śniegiem, wodą chmurową i mgłą nazywamy mokrą depozycją. Kwaśny deszcz to skutek wielu reakcji chemicznych zachodzących w powietrzu. Gazy emitowane do atmosfery głównie na skutek spalania paliw kopalnych w elektrowniach i zakładach przemysłowych, czyli SO2, NO2 i NO, wchodzą w reakcje z rodnikami hydroksylowymi i atomami tlenu, tworząc kwasy. Cząsteczki kwasów są bardzo higroskopijne (tzn. łatwo wchłaniają wodę), są zatem dobrymi jądrami kondensacji i przyspieszają tworzenie się chmur. Następnie kwaśny deszcz dociera do ziemi. Kwaśne gazy w połączeniu z mgłą mogą utworzyć kwaśną mgłę, w połączeniu ze śniegiem - kwaśny śnieg itd. Sucha depozycja Kwaśna depozycja ma miejsce nie tylko w deszczowe dni, kiedy może nam grozić kwaśny deszcz, ale także wtedy gdy świeci słońce. Osiadanie na powierzchni ziemi kwaśnych gazów i cząstek stałych znajdujących się w powietrzu nazywamy suchą depozycją. Ma ona miejsce gdy NOx i SO2 oraz produkty ich utleniania docierają do ziemi w formie gazowej, jako aerozole lub cząstki stałe. Następnie reagują z wodą zawartą w glebie, znajdującą się na powierzchni ziemi lub np. w rzekach, ale także powodują uszkodzenia liści u roślin, powierzchni budynków itp. Około połowa kwaśnych zanieczyszczeń atmosferycznych dociera do powierzchni ziemi na skutek suchej depozycji. Wiatr przenosi te substancje i osadza je na budynkach, samochodach, drzewach. Gazy i cząstki osadzone na skutek suchej depozycji mogą zostać wymyte z powierzchni drzew i innych obiektów przez krople deszczu. W takim przypadku wody ze spływu powierzchniowego są zakwaszone podwójnie: przez sam kwaśny deszcz i przez wymyte kwaśne substancje. Sucha depozycja ma miejsce głównie w pobliżu źródeł emisji, natomiast mokra depozycja zanieczyszczeń może zachodzić nawet w odległości 1000 km od źródła emisji. Wysokie kominy fabryczne mogą dostarczać zanieczyszczenia bezpośrednio na znaczne wysokości, co powoduje zmniejszenie stężenia zanieczyszczeń przy powierzchni ziemi, ale naraża większe obszary na zanieczyszczenie. Zakwaszenie wód opadowych jest zwykle większym problemem niż zakwaszenie^-wskutek suchej depozycji gdyż towarzyszy mu cała gama reakcji chemicznych, zachodzących w powietrzu w czasie transportu zanieczyszczeń na duże odległości od źródła emisji. Zdrowie- W konstytucji z 1948 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) określiła zdrowie jako „stan pełnego, dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko jako brak choroby lub zniedołężnienia". W ostatnich latach definicja ta została uzupełniona o sprawność do „prowadzenia produktywnego życia społecznego i ekonomicznego". Zdrowie- W najprostszym, słownikowym ujęciu, zdrowie oznacza: „stan prawidłowo funkcjonującego, niedotkniętego chorobą, żywego organizmu". I tylko tyle. Zagrożenie - zjawisko wywołane działaniem sił natury bądź człowieka, które powoduje, że poczucie bezpieczeństwa maleje bądź zupełnie zanika SUBSTANCJA NIEBEZPIECZNA - to jedna lub więcej substancji albo mieszaniny substancji, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze mogą, w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nimi, spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi lub środowiska; substancją niebezpieczną może być surowiec, produkt, półprodukt,odpad, a także substancja powstała w wyniku awarii. Stężenie roztworu, zawartość substancji rozpuszczonej odniesiona do ilości rozpuszczalnika lub całego roztworu. Przykładami częściej spotykanych stężeń roztworów są: stężenie procentowe i molowe. Stężenie Referencyjne- Szacunkowa wielkość stężenia substancji toksycznej w powietrzu (z zakresem niepewności sięgającym rzędu wielkości), które prawdopodobnie nie spowoduje zauważalnego ryzyka wystąpienia efektów szkodliwych w całej populacji ludzkiej (łącznie z podgrupami wrażliwymi), eksponowanej drogą inhalacyjną codziennie przez cale życie. Monitoring środowiskowy, system ciągłych lub systematycznie powtarzanych pomiarów i obserwacji stanu wybranych cech i właściwości środowiska w oparciu o system stałych punktów pomiarowych przy użyciu aparatury kontrolno-pomiarowej lub, rzadziej, organizmów bioindykatorów (bioindykacja). Monitoringiem objęte są: stan powietrza atmosferycznego, w tym hałasu i promieniowania niejonizującego, wód powierzchniowych, w tym Bałtyku, wód podziemnych, powierzchni ziemi, w tym gleb i odpadów, i przyrody ożywionej. Celem monitoringu jest dostarczenie informacji o aktualnym stanie i tendencjach zmian środowiska pod wpływem zanieczyszczeń i in. antropogennych czynników oraz o przewidywanych skutkach użytkowania środowiska Najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (progowe), NDSP — wartość stężenia toksycznego związku chemicznego, która ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczona w żadnym momencie. NDSCh - najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe - wartość średnia stężenia określonego, toksycznego związku chemicznego, które nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 minut i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej w odstępie czasu nie krótszym niż 1 godzina. NDS (TLV, MAC, MAK) i NDN — najwyższe dopuszczalne stężenie i najwyższe dopuszczalne natężenie — wartość średnia ważona — stężenie toksycznego związku chemicznego lub natężenie inne czynnika szkodliwego, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy określonego w Kodeksie Pracy, przez jego okres aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia, oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń. Budownictwo pasywne Dom pasywny — standard wznoszenia obiektów budowlanych, który wyróżniają bardzo dobre parametry izolacyjne przegród zewnętrznych oraz zastosowanie szeregu rozwiązań, mających na celu zminimalizowanie zużycia energii w trakcie eksploatacji. Praktyka pokazuje, że zapotrzebowanie na energię w takich obiektach jest ośmiokrotnie mniejsze niż w tradycyjnych budynkach wznoszonych według obowiązujących norm. Dom pasywny to nowa idea w podejściu do oszczędzania energii we współczesnym budownictwie. Jej innowacyjność przejawia się w tym, że skupia się ona przede wszystkim na poprawie parametrów elementów i systemów istniejących w każdym budynku, zamiast wprowadzania dodatkowych rozwiązań. W domach pasywnych redukcja zapotrzebowania na ciepło jest tak duża, że nie stosuje się w nich tradycyjnego, systemu grzewczego, a jedynie dogrzewanie powietrza wentylacyjnego. Do zbilansowania zapotrzebowania na ciepło wykorzystuje się również promieniowanie słoneczne, odzysk ciepła z wentylacji (rekuperacja), a także zyski ciepine pochodzące od wewnętrznych źródeł, takich jak urządzenia elektryczne i mieszkańcy. Idea domów pasywnych nie jest opatentowana, zastrzeżona ani nie podlega innym formom ochrony prawnej. Możliwe jest wznoszenie domów pasywnych w różnych technologiach budowlanych. Audyt a certyfikat energetyczny Świadectwo Charakterystyki Energetycznej (nazywane potocznie także ceryfikatem energetycznym)-dokument zawierający określenie wielkości energii odniesionej do jednostki powierzchni o regulowanej temperaturze w budynku, lokalu lub części budynku stanowiącej samodzielną część techniczno-użytkową. Świadectwo Charakterystki Energetycznej budynku jest dokumentem wymaganym dla budynków nowobudowanych oraz zalecane dla budynków (lokali)istniejących, wprowadznych do obrotu na rynku wtórnym. Audyt energetyczny - jest dokumentem zawierającym parametry ekonomiczno-techniczne przedsięwzięcia termomodernizacyjnego. Wykonuje się go w celu uzyskania premii termomodernizacyjnej dla przedsięwzięcia realizowanego w ramach Ustawy o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Audyty energetyczne wymagane są także do realizacji przedsięwzięć dofinansowywanych z innych źródeł Paliwo umowne-wg równoważnika węgla:-1tona paliwa umownego=1t wegla kamiennego o kaloryczności 7000 kcal, - np. w przeliczeniu na równoważnik wegla 1t ropy naftowej o kalor 10000 kcal= 1,3t paliwa umownego (wg równoważnika ropy naftowej)' -1t paliwa umownego=1t ropy naftowej o kaloryczności 10000 kcal, -np. w przeliczeniu na równoważnik ropy 1t wegla kamiennego o kaloryczności 7000kcal=0,7t paliwa umownego. Rozporządzenie podaje: zapotrzebowanie na en pierw EP(nieodnawialną). Uwzglednia się obok energii pierwotnej na dostarczenie do granicy budynku każdego wykorzystanego nosnika energii. Uzyskane Male wartości wskazują na nieznaczne zapotrzebowanie i tym samym wysoką efektywność i uzytkowanie energii chroniące zasoby i środowiska.Możliwosc zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do środowiska w budynkach mieszkalnych: ZMIANĘ TECHNOLOGII (Stosowanie technologii energooszczędnych;  Poprawa wydajności stosowanych metod spalania;  Zastosowanie tzw. niskotlenowej technologii spalania;   Budowa elektrowni konwencjonalnych zużywających najmniej zanieczyszczone paliwa (gaz ziemny);) OCZYSZCZENIE PALIWAUżywanie paliw niskozasiarczonych (ich zasoby są ograniczone);Odpirytowywanie węgla (w węglu sarka występuje często w postaci pirytu);Zgazowanie węgla; Upłynnianie węgla;Stosowanie benzyny bezołowiowej;  Spalanie w kotłach fluidalnych z dodatkiem wapnia; OCZYSZCZANIE SPALINStosowanie filtrów odpylających:elektrofiltry, filtry siatkowe, filtry tkaninowe,cyklony i multicyklony;Odsiarczanie:a) metody suche:- sorpcja dwutlenku siarki na węglu aktywnym, - usuwanie przy udziale amoniaku, - absorbcja przy użyciu tlenku wapnia b) metody mokre:- stosowanie wodnej zawiesiny wodorotlenkuwapniowego, wapnia lub dolomitu;Denitryfikacja; Nośnik energii a oddziaływanie na środowisko: Gaz ziemny jest najczystszym nośnikiem energii. Podczas jego spalania nie powstają zanieczyszczające środowisko naturalne : dwutlenek siarki, tlenki azotu, sadza i popiół. Spalaniu węgla towarzyszy emisja pyłów i szkodliwych gazów. W przypadku braku urządzeń oczyszczających spalenie 1 mln ton węgla kamiennego średniej jakości powoduje emisję około 20 000 t pyłów, 35 000 t SO 2 , 6000 t NOx, a także 2 mln ton CO 2 , którego nie potrafimy się pozbyć. Poza tym na wysypiska trafia około 300 000 ton popiołów. Kwaśne deszcze są spowodowane przez emisję do atmosfery głównie tlenków siarki i tlenków azotu. W kontakcie z wodą tworzą silne kwasy: kwas siarkowy oraz kwas azotowy. Kwaśne deszcze występują głównie w rejonach silnie zurbanizowanych. Mają bardzo negatywny wpływ na środowisko powodując m.in. niszczenie budynków, niszczenie lasów (Karkonosze) oraz zakwaszanie gleby. Kwaśne deszcze powodują również uszkodzenia różnych budynków, pomników i zabytków, ponieważ rozpuszczają wapień i cement^[8] Dziura ozonowa jest spowodowana głównie przez emisję freonów oraz tlenków azotu. Powłoka ozonu w górnych warstwach atmosfery (przy powierzchni ziemi ozon jest szkodliwy) chroni organizmy żywe przed szkodliwym promieniowaniem UV. Bez tej powłoki zaistnienie życia na Ziemi byłoby niemożliwe. Największy ubytek ozonu notowany jest nad Antarktydą. Skutkami ubytku ozonu są: częstsze poparzenia skóry, częstsze występowanie raka skóry, uszkodzenie wzroku oraz niższe plony (ponieważ promieniowanie UV uszkadza chlorofil).

Prawo minimum Liebiga - jedno z podstawowych praw ekologii klasycznej, mówiące, że czynnik, którego jest najmniej (jest w minimum) działa ograniczająco na organizm, bądź całą populację.Justus von Liebig prowadził swoje badania w drugiej połowie XIX w. na roślinach, u których zauważył, że wystarczy niedobór jednego tylko ze składników pożywki, na której były hodowane, aby ograniczyć wzrost rośliny. Potem udowodniono, że prawo minimum odnosi się także do innych organizmów żywych i ma zastosowanie ogólnoprzyrodnicze. Rozwinięciem tego prawa jest zasada tolerancji ekologicznej Shelforda. Zasada Shelforda - koncepcja mówiąca, że zarówno niedobór, jak i nadmiar różnych czynników wpływa na organizm limitujące. Prawo to określa możliwość rozwoju populacji. Możliwość bytowania organizmów określają dwie wartości, tzw. ekstrema działającego czynnika: minimum i maksimum. Zakres między minimum a maksimum nazywamy zakresem tolerancji. Wyróżniamy podział ze względu na tolerancyjność: eurybionty - organizmy charakteryzujące się dużą tolerancją względem danego czynnika środowiska stenobionty - charakteryzujące się mniejszą tolerancją: 5. Synantropizacja szaty roślinnej, całość przemian zachodzących w szacie roślinnej Ziemi pod wpływem działalności człowieka i wzrostu zaludnienia. Gatunki rodzime zastępowane są przez kosmopolityczne obcego pochodzenia, a swoiste, o wąskiej skali ekologicznej (tolerancja ekologiczna gatunku), przez wszędobylskie, o szerokiej skali ekologicznej. 6. Tolerancja ekologiczna to zdolność organizmu do przystosowania się do zmian danego czynnika. Zakres tolerancji to rozpiętość zmian danego czynnika, w obrębie którego organizm bytuje i jest zdolny utrzymać swoje funkcje życiowe. Zakresy tolerancji organizmów: Organizmy stenotopowe (stenobionty) cechują się niewielką tolerancją w stosunku do czynników środowiska. Organizmy eurytopowe (eurybionty) mają szeroki zakres tolerancji w stosunku do warunków środowiska. Niektóre gatunki o wąskiej skali ekologicznej wykorzystuje się jako bioindykatory do określania stanu środowiska, np. pstrąg potokowy. Eurytermy mają szeroki zakres tolerancji temperatury, np. człowiek, żmija zygzakowata. Stenotermami są np. korale madreporowe. Organizmy euryhalinowe mają szeroki zakres tolerancji na zasolenie np. morszczyn (brunatnice), omułek, węgorz. Stenohalinowe są np. oceaniczne głowonogi, szkarłupnie, bezczaszkowce. 9. Nisza ekologiczna ("zawód") - pozycja danego gatunku, jaką zajmuje on w biocenozie. Obejmuje czynniki (np. światło, pokarm, miejsce), o które dany gatunek konkuruje z innymi gatunkami w biocenozie.Określa znaczenie i rolę danego gatunku w ekosystemie, tj. sposób przetwarzania energii (miejsce w łańcuchu pokarmowym), zachowania się, wpływ na środowisko i zależności od innych gatunków. Rodzaje nisz ekologicznych: przestrzenna (siedlisko, występowanie danego organizmu), troficzna (pokarm, zaspokajanie potrzeb), fizjologiczno-przystosowawcza (czynności, oddziaływania). Nisze ekologiczne: sąsiadujące, zachodzące na siebie, rozdzielne. 10. Roślina wskaźnikowa - gatunek rośliny o wąskim zakresie tolerancji ekologicznej w odniesieniu do jakiegoś czynnika środowiska. Czynnikiem tym może być np. rodzaj podłoża, odczyn gleby, wilgotność, nasłonecznienie, temperatura otoczenia, zanieczyszczenia, stężenie soli mineralnych, głębokość wody (u roślin wodnych), lub inne czynniki. W związku z wąskim zakresem tolerancji rośliny te rosną tylko w ściśle określonych warunkach środowiska. Występowanie tych roślin w jakimś miejscu umożliwia nam więc określenie własności środowiska odnośnie tego czynnika środowiska (czasami dwóch, lub więcej). Jest to metoda pewna, jednak trzeba przy badaniach zwrócić uwagę, czy występujące w danym miejscu rośliny są prawidłowo rozwinięte i czy występują masowo, gdyż tylko w tym przypadku możemy wyciągnąć prawidłowe wnioski. Występowanie pojedynczych okazów, lub okazów skarlałych lub nieprawidłowo rozwiniętych jest niewystarczającym kryterium i może dać złe wyniki. Prokariont - organizmy w większości jednokomórkowe, których komórka nie zawiera jądra komórkowego Eukarionty-organizmy żywe posiadające jądro komórkowe.(rośliny, zwierzęta i grzyby). Populacja biologiczna — zespół organizmów jednego gatunku żyjących równocześnie w określonym środowisku i wzajemnie na siebie wpływających, zdolnych do wydawania płodnego potomstwa. Nie jest to jednak suma osobników jednego gatunku, a zupełnie nowa całość. 14. Ważniejsze parametry charakteryzujące populację: •odziedziczalność powtarzalność podobieństwo fenotypowe krewnych korelacje genetyczne korelacje fenotypowe korelacje środowiskowe wartość oczekiwana wariancja standardowe odchylenie 15.Rodzajeoddziaływańmiędzypopulacjami :I. Antagonistyczne • konkurencja drapieżnictwo pasożytnictwo allelopatia amensalizm II. Nieantagonistyczne mutualizm protokooperacja komensalizm 16. Rodzaje przestrzennego rozmieszczenia osobników w populacji: przypadkowe - rozmieszczenie losowe, bez jakichkolwiek zasad. Występuje bardzo rzadko, głównie w przypadku bakterii i innych organizmów niższego rzędu. równomierne - spotykane głównie na polach uprawnych, ogródkach np. równomierne rozsianie roślin. Ten typ jest bardzo rzadko spotykany w przyrodzie. skupiskowe - osobniki łączą się w grupy, kolonie lub stada, razem mają bowiem większe szanse na przetrwanie (łatwiej zdobywają pokarm). Ten typ rozmieszczenia spotykamy najczęściej, dotyczy wielu gatunków - chociażby stad wilków.

---